<p class="pntext1">rkje ;/tk pko/ gqw[Zy nfX;{uBk - ;afjoh ;fjekoh p?_e</p> - ਆਰਬੀਆਈ - Reserve Bank of India
rkje ;/tk pko/ gqw[Zy nfX;{uBk - ;afjoh ;fjekoh p?_e
rkje ;/tk
pko/
gqw[Zy nfX;{uBk
(30 i{B, 2006 sZe w[ezwb )
(gqw[Zy ;oe[bo nkoHphHnkJh)
t?p;kJhN j?
(www.rbi.org.in s/ th T[gbpZX j? s/ T[E'I th gqkgs ehsk ik ;edk j?)
foiaot p?Ie nkc fJzvhnk
nopB p?Ie; ftGkr
e/Idoh dcaso
w[pzJh
nkoHphHnkJhH|2006-07|54
:{HphHvhH phHghHvhH(ghH;hHphH) n?wH;hH BzL 5|09H39H000|2006-07 6 i[bkJh,2006
;ko/ gqkfJwoh (;afjoh) ;fjekoh
p?IeK d/ ekoiekoh nca;o
;qhwkB ih,
rkje ;/tk pko/ gqw[Zy nfX;{uBk - ;afjoh ;fjekoh p?_e
feogk eoe/ ;kv/ gqw[Zy ;oe[bo :{HphHvhHphHghHvhH(ghH;hHphH) n?wH;hH BzL 10|09H 39H00|2005-06 fwsh 18 nr;s, 2005 d/ jtkb/ ftZu f;ob/y tkb/ ft;a/ B{z d/y' (i' fe nkoHphHnkJhHt?p;kJhN vpb:{Hvpb:{Hvpb:{HnkoHphHnkJhHUHnkoHihHfJzB) s/ T[gbpZX j? Bkb BZEh gqw[Zy ;oe[bo 30 i{B, 2006 sZe T[es ft;a/ d/ ;kohnK jdkfJsK|;/XK B{z fwsh nzs sZe ;zfus eodk j?.
s[jkvk fjs{,
;jh|-
(n?BHn?;Hft;atkBkXB)
uhca iBob w?B/io fJzukoi.
rkje ;/tk pko/ gqw[Zy ;oe[bo
ft;ak t;s{
1- ikD-gSkD
2- r'fJg'ohnk ew/Nh dhnK f;cako;aK
2H1 eKT{NoK s/ ;/tk
2H2 r?o-e?;a b?D-d/D bJh tgkoe xzfNnK ftZu tkXk
2H3 fpBK dyab nzdkiah tkbh ;/tk
2H4 rkjeK B{z ;/X
2H5 fvgkfiaN ns/ j'o yaks/
2H6 ;[oZfyns fvgkfiaN b"eo
2H7 Beko/ rJ/ d;skt/i
2H8 ndk eoB tkb/ p?Ie d[nkok ftnki dh gqsh-g{osh
2H9 ;aBkyash p?i
2H10 ikp fJBfouw?IN
2H11 f;ybkJh
2H12 dkyabk f;ybkJh
2H13 fotkov s/ wkDsk
2H14 f;;Nw s/ ftXhnK
2H15 rkje ;/tk nkfvN
2H16 f;aekfJs p[Ze
2H17 w[nkfJBk|nkfvN fog'oNK
2H18 f;aekfJs eoB tkb/ eowukoh
2H19 ;hBhno eowukohnK d[nkok fB:sekbh c/ohnK
2H20 p[fBnkdK Ykuk T[gpzX
2H21 rkje f;Zfynk
2H22 f;feT[foNh gqpzX
2H23 c/no gq?efN;i e'v-p?Ie ;/tk yofunK dh gqdo;aBh.
2H24 ;wK wkgdzvK dh gqdo;aBh
2H25 yaksk g/Jh u?eK dh e[b?e;aB oewK B{z shih fXo d/ yaks/ ftu eo?fvN eoB dh wBkjh
2H26 ghH;hHph i d[nkok n?e;N?B;aB eKT{NoK s/ ;j{bsK
2H27 eKT{NoK s/ B'N frDsh eoB tkbhnK|w;ahBK dk gqpzX-:{H;hHph i.
3- ;EkBe|neKT{N;N/;aB u?eK dk s[ozs iwQK eoBk.
3H1 5000|-o[gJ/ sZe ;EkBe|nkT{N;N/;aB u?e
3H2 10,000|-o[gJ/ sZe j'o nkT{N;N/;aB u?e
3H3 ;EkBe u?e
3H4 fiazw/tkoh B{z bkr{ eoBk.
3H5 nkT{N;N/;aB u?eK|d;skt/iK dh e[b?e;aB ftZu d/oh ekoB ftnki dh ndkfJrh.
3H6 nkT{N ;N/;aB d;skt/iK dh ibdh e[b?e;aB bJh tZX s'_ tZX T[gkU.
4- j'o jdkfJsK
4H1 fwnkdh fvgkfiaN g[rkJh dh nrKT{ ;{uBk
4H3 f;aekfJs p[Ze dh poeokoh
4H4 fB:sekbh w[bKeD s/ fBohyD
4H5 v[gbhe/N fvwKv vokcaN ikoh eoBk.
5- Bkwiadrh ;j{bs bJh ekB{zBh T[gpzX
5H1 Bkwiadrh fB:w
5H2 ;[oZfyns fjcakias ftu t;s{nK dh Bkwiadrh.
5H3 p?IeK dhnK g[;seK ftZu Bkwiadrh dh ofi;N/q;aB.
5H4 gk; p[Ze nkfd ftZu bhi?Iv BkwhB/;aB ofi;Nov dh ;aw{bhns
6- r'fJg'ohnk ew/Nh dhnK f;cako;aK B{z bkr{ eoB bJh fBohyD gqDkbh.
7- rkje ;/tk-f;aekfJsK d{o eoBk
nB[br- 1L15 rkje ;/tk pko/ r'fJg'ohnk ew/Nh dhnK w{b f;cako;aK.
nB[br- 11L f;aekfJs p[Ze dk cakow
nzfsek 1L gqw[Zy ;oe[bo ftZu ;zfus ;oe[boK dh ;{uh.
T[gG'rsk ;/tk pko/ gqw[Zy ;oe[bo
1- ikD-gSkD
gqkfJwoh (;afjoh) ;fjekoh p?IeK ftZu rkje ;/tk dh fe;w T[uh j'Dh ukjhdh j? feT[Ife T[BQK dh ;EkgBk w[Zy o{g ftZu ;afjoh ns/ noX ;afjoh y/soK ftZu p?Ifezr s/ eo?fvN b'VK ftZu w"i{dk nzsoK B{z d{o eoB bJh ehsh iKdh j?. rkjeK dhnK ikfJia fJSktK B{z g{ok eoB Bkb p?Ie fJ; :'r j'Dr/ fe T[j nkgDk ne; poeoko oZy ;ed/ jB, Go';k g?dk eo ;ed/ jB ns/ w[ekpb/ tkb/ tksktoD ftZu w[ekpbsB xZN bkrs s/ czv gqkgs eo ;ed/ jB. p?IeK d[nkok ehsh rkje ;/tk ftZu ;[Xko B{z :ehBh pDkT[Dk Gkosh foiaot p?Ie nkc fJzvhnk dk fBozso :sB fojk j?. Gkosh foiaot p?Ie d/ u/now?B ;qh n?wHn?BH r'fJg'ohnk ew/Nh dh gqXkBrh j/m fJe ew/Nh dh ;EkgBk, ehsh ;h. ew/Nh B{z p?IeK ftZu rkje ;/tk ftZu ;[Xko B{z :ehBh pDkT[D bJh tZy tZy f;cako;aK ehshnK ;B. fJ; s'I fJbktk Gkosh foiaot p?Ie nkc fJzvhnk B/ ft;a/ s/ tZy tZy nkw ;/XK ns/ ft;a/;a gZyK s/ ikoh ehshnK ;B i' fe e[b?e;aB bJh G/i/ rJ/ nkT{N ;N/;aB d;skt/iK d/ s[ozs eo?fvN, d;skt/i dh e[b?e;aB ftu d/oh ekoB ftnki dh ndkfJrh, s/ nfij/ wkwfbnK fit/I fe rkjeK B{z ndkfJrh, vhHvhi|NhHNhi ikoh eoB u?e p[ZeK ikoh eoB nkfd ftZu ;wK nB[;{uh dh gkbDk Bkb ;pzXs ;B. fJ; ;pzX ftZu ikoh tZy tZy jdkfJsK B{z ;zy/g ftZu fBwB nB[;ko fdZsk ik ;edk j?L-
(i) r'fJg'ohnk ew/Nh d/ nkXko s/ ikoh jdkfJsK
(ii) ;EkBe|nkT{N ;N/;aB d;skt/iK dh e[b?e;aB d/ ;pzX ftZu jdkfJsK.
(iii) j'o jdkfJsK
2- r'fJg'ohnK ew/Nh dhnK f;cako;aK
ew/Nh dhnK f;cako;aK fiBQK B{z gqkfJwoh (;afjoh);fjekoh p?IeK d[nkok bkr{ ehs/ ikD dh b'V j? T[j fBwB nB[;ko jB L
2H1 eKT{NoK s/ ;/tk
2H1H1 tgkoe s/ ekoih xzN/
eowukohnK s'I fJj wzr ehsh iKdh j? fe T[j tgkoe xzN/ ;a[o{ j'D ;w/I nkgDhnK ;hNK s/ ofjD ns/ tgkoe xzN/ yasw j'D s'I gfjbK pqKu ftZu jkio ;ko/ rkjeK B{z nN?Iv eoB. nkw eoe/ fJj d/fynk frnk j? fe eowukoh eKT{No y'bQD ftu nkgDk ;wK bkT[Id/ jB ns/ tgkoe xzN/ yasw j'D B/V/ bkJhB ftu yV/ rkjeK B{z nN?Iv BjhI eod/. e[M p?Ie fJj :ehBh pDkT[D bJh fe rkjeK B{z ;/tk mhe eko'pko d/ ;a[o{ j'D ;w/I :ehBh pDkJ/ ikt/ ;Nkc d/ ekoih xzN/ eko'pkoh xzfNnK d/ ;a[o{ j'D s'I 15 fwzN gfjbK fBoXkos eod/ jB. fJj gqpzX wjKBroK s/ ;afjoh e/IdoK ftZu nkgDhnK p?Ie dhnK pqKuk ftZu ehsk ik ;edk j?.
2H1H2 eJh f;aekfJsK fJj th fwbdhnK jB fe eko'pkoh xzfNnK d/ nyho s/ rkjeK dk fBgNkok ehs/ fpBK eKT{No pzd eo fdZs/ iKd/ jB. p?Ie fJj jdkfJsK ikoh eo ;ed/ jB fe eh T[BQK ;ko/ rkjeK i' fe tgkoe xzN/ yasw j'D s'I gfjbK p?Ifezr jkb ftZu gqt/;a eod/ jB, T[BQK ;GBk B{z nN?Iv ehsk ikt/.
2H2 r?o-e?;a b?D-d/D bJh eko'pkoh xzfNnK ftu tkXkL eKT{NoK s/ ;Nkc tXkJ/ eko'pkoh xzfNnK ftZu fBwB b?D d/D eo ;edk j?. (pqKuk ;w/I B{z fBoXkos eoB)
(T) BkB tkT{uo g?dk eoB tkb/ b?D d/D
(i) yakfsnK dhnK gk; p[ZeK ikoh eoBhnK
(ii) u?e p[ZeK ikoh eoBhnK
(iii) fwnkdh fvgkfiaN o;hdK|vokcaNK dh fvfbtoh.
(iv) ;a/no fpB? gZso cakow b?D/l ns/
(v) e[b?e;aB bJh ebhnfozr u?e|fpb gqkgs eoB/.
(n) tkT{uo g?dk eoB tkb/ b?D d/D
(i) fwnkdh fvgkfiaN o;hdK(NhHvhHnkoH) ikoh eoBk.
(ii) b"eo d/ pDd/ feokJ/ bJh u?e gqkgs eoB/
(iii) :ksoh u?e ikoh eoB/.
(iv) s'jck u?e ikoh eoB/.
(v) NqK;co eo?fvN bJh ftneshrs u?e b?D//.
2H3 fpBK o'eN'e tkbh ;/tk
p?Ie T[fuZs ftXhnK B{z nkgDk ;ed/ jB sK fe fJj :ehBh pDkfJnk ik ;e/ fe eko'pkoh ;w/I d'okB e'Jh eKT{No fpBK nN?Iv ehs/ Bk oj/ ns/ iao{oh okjs gqpzX eod/ j'J/ rkjeK B{z fBoftxB ;/tk T[gbpZX j' ;e/.
2H4 f;tkJ/ pj[s S'NhnK pqKuK d/, ;G pqKuk ftZu **g[ZS gVskb** iK **eh w?I s[jkvh ;jkfJsk eo ;edk jK<** eKT{No j'D/ ukjhd/ jB. nfij/ eKT{No iK sK e/tb g[ZS-gVskb dk T[so d/ ;ed/ jB iK T[BQK Bz{ j'o ekoiK Bkb ;pzXs ehsk ik ;edk j? i' fe b'V s/ fBoGo eodk j?. fiZE'I sZe ;zGt j't/ nfij/ eKT{No p?Ifezr jkb d/ gqt/;a wkor e'b j'D/ ukjhd/ jB.
2H5 fvgkfiaN ns/ j'o yaksk
2H5H1 Bkwiadrh ;j{bsK
p?Ie yaksk y'bQD tkb/ cakow i' ;z;'afXs je gqkgs eo ;ed/ jB s/ T[; ftZu T[j ;EkB ;akwb eo ;ed/ jB fi; ftu Bkwiad ftnesh dk BK s/ gsk j't/ ns/ ekB{zBh s"o s/ fBoXkos Bkwiadrh cakow gqkgs ehs/ ik ;ed/ jB s/ T[BQK B{z yaksk y'bQD tkb/ cakowK Bkb ;zGkb e/ oZfynk ik ;edk j?. Bkwiadrh ;j{bs dh T[gbpZXsk B{z ft;fsqs o{g ftZu gq;kfos eoBk ukjhdk j? s/ fJ; bJh rkjeK e'b gj[zuD tkbhnK u?e p[ZeK|gk; p[ZeK s/ fe;/ j'o ;kfjs s/ T[fuZs o{g ftZu Sg/ ;zd/;aK okjhI G/iDk ukjhdk j?.
Bkwiadrh fJe fB:w j'Dk ukjhdk j? (fJe ngtkd BjhI) s/ p?IeK B{z ukjhdk j? fe T[j w"i{dk s/ Bt/I ;G yakfsnK B{z Bkwiadrh nXhB fbnkT[D, ns/ ngtkd T[E/ ukjhdk j? fiZE/ rkje y[d Bkwiadrh BjhI ukj[zdk ns/ fJ; sZE B{z foekov eoBk ukjhdk j? s/ nD-gkbDk d/ nB[wkB s/ BjhI SZvDk ukjhdk.
2H5H2 Bkwiadrh ;j{bsK Bk e/tb fvgkfiaN yakfsnK s/ T[gbpZX jB ;r'I ;[oZfyns fjcakias tkbhnK uhiaK s/ ;[oZfyns fvgkfiaN b"eoK s/ th T[gbpZX jB. feT[Ife ;[oZfyns fjcakias tkbhnK uhiK s/ ;[oZfyns fvgkfiaN tkb/ b"eoK d/ w[ekpb/ fvgkfiaN yakfsnK dh Bkwiadrh ;j{bs pko/ rkje tZX ikDd/ jB fJ; bJh fJBQK d' ;j{bsK dh T[gbpZXsk pko/ gquko B{z gqGktekoh sohe/ Bkb ehsk ik ;edk j?.
2H5H3 pZus p?Ie gk; p[ZeK|yakfsnK dk fttoD
(T) p?Ie nfij/ ezNo'b dh tos'I eo ;ed/ jB sK fe fJj :ehBh pDkfJnk ik ;e/ fe gk; p[ZeK B{z fBozso nkXko s/ fwsh nzs sZe w[ezwb ehsk ik ;e/ s/ ;zg{oB s/ do[;s t/ot/ nfijh fbykJh ftu fby/ ikD fi; B{z gfVQnk ik ;e/.
(n) rkjeK B{z th fJ; pko/ f;fyns eoBk ukjhdk j? fe T[j nkgDhnK gk; p[ZeK pekfJdk fwsh nzs sZe g{ohnK eotkT[D.
(J) p?Ie fJBQK y/soK ftZu rkje dh ;zs[;aNsk bJh fBwB edw u[Ze ;ed/ jB.
(;) rkjeK bJh f;Zfynk w[fjzwK ;a[o{ ehshnK ik ;edhnK jB sK fe T[BQK B{z gk;-p[ZeK B{z pekfJdk|fB;aus ;w/I fwsh nzs sZe w[ezwb eoB d/ bkGK dh ikDekoh fdZsh ik ;e/.
(j) eowukohnK B{z fJj f;Zfynk fdZsh ik ;edh j? fe T[j fJ; y/so B{z wjZst d/D sK fe rkje dh ;zs[;aNsk ehsh ik ;e/.
(e) fB:w fJj j? fe gk; p[ZeK B{z g/;a eoB s/ s[ozs fwsh nzs sZe w[ezwb ehsk ikt/. i/eo Gkoh frDshnK ftu fJzdoki ekoB fwsh nzs sZe T[BQK B{z s[ozs ;zGt Bk j't/, sK nrb/ fdB gk; p[ZeK dh gqkgsh bJh g/go N'eB ikoh ehs/ ikD.
2H5H4 fwnkdh fvgkfiaN
(T) p?IeK B/ fwnkdh fvgkfiaNK d/ y/so ftu ekch BthnK rZbK dh ;a[o{nks ehsh j?. nbZr nZbr BthnK ;ehwK B{z nkozG ehsk frnk j? i' fe rkjeK dhnK b'VK d/ nB[e{b jB. go rkje tZy tZy ;ehwK s/ T[BQK nXhB ;j{bsK dh ikDekoh BjhI oZyd/ . fJ; bJh p?IeK B{z fJj :ehBh pDkT[Dk ukjhdk j? fe T[j T[fuZs gquko s/ w;ato/ okjhI rkjeK B{z tZy tZy fwnkdh fvgkfiaN ;ehwK pko/ ikDekoh d/D. rkjeK B{z th fJj ;{fus eoB dh th b'V j? fe fwnkdh fvgkfiaNK s/ fv;eKT{N do s/ ftnki dk T[gpzX th j? s/ ;[oZfyns fjcakias dh ;j{bs th j?.
(n) fwnkdh fvgkfiaN fpB? gZso ckowK B{z fJ; gqeko pDkfJnk ik ;edk j? fiBQK ftZu g[rkJh s/ fvgkfiaNK d/ fBgNko/ dh jdkfJs a;akfwb j't/. T[BQK e/;K ftu fiZE/ rkje fvgkfiaNK dh g[rkJh s/ p?Ie d[nkok ehsh ikD tkbh ekotkJh pko/ e'Jh ;ze/s BjhI fdzdk sK p?Ie fB:w ti'I ekcah gfjbK fvgkfiaN dh nkT[D tkbh pDdh fwsh pko/ ;{uBk d/ ;ed/ jB.
2H5H5 fvgkfiaN ;ehwK s/ ;bkjeko ;/tktK
fJ; rZb dh r[zikfJ;aa j? fe rkje dh ;zs[;aNsk bJh T[BQK dhnK ft;a/;a b'VK s/ T[whdK d/ ;pzX ftZu tZy tZy fvgkfiaN ;ehwK ftZu fBt/;a bJh T[fuZs c?;b/ b?D ftZu rkjeK dh ;jkfJsk eoB. p?IeK B{z ukjhdk j? fe T[j rkjeK dh ;jkfJsk|;/X d/D fe T[j tZy-tZy fvgkfiaN ;ehwK ftZu rkjeK dh b'V nB[;ko czvK d/ fBt/;a fet/I eo ;ed/ jB.
2H5H6 rkjeK dh ;/X bJh feskpu/|g?IcfbN
p?Ie nkgD/ rkjeK B{z feskpu/|g?cfbN y/soh Gk;ak fjzdh|nzro/iah ftZu T[gbpZX eo ;edk j? fiBQK ftZu tZy tZy ;ehwK i' T[gbpZX j'D s/ T[BQK dhnK ;aosK s/ pzd;aK d/ t/ot/ fdZs/ j'D. nfij/ feskpfunK ftZu j'o rZbK d/ Bkb Bkb eoB tkbhnK s/ Bk eoB tkbhnK rZbK d/ t/ot/ fdZs/ ik ;ed/ jB sK fe p?Ifezr d/ fdB gqsh fdB d/ b?D d/Dk B{z j?Ivb ehsk ik ;edk j? fit/I fe gk; p[ZeK B{z fwsh nzs sZe g{ok eoBk, ft;a/;a eoe/ wjhB/ d/ fgZSb/ jcafsnK ftZu, fit/I fe shi/|u'E/ jcas/ ftu, ;KM/ yakfsnK B{z poeoko oZyD s/ Bkwiadrh d/ bkG, fwnkdh fvgkfiaN o;hdK B{z p?IeK dh ;[oZfyns fjcakias ftZu oZyDk fiBQK Bkb g[rkJh nkfd s/ fBgNko/ dhnK jdkfJsK d/DK nkfd
2H6 ;[oZfyns fvgkfiaN bkeo
p?IeK B{z ukjhdk j? fe T[j ft;a/;a eoe/ fojkfJ;ah y/soK ftZu fiBQK ftu tgkoe ubD;ahbsk j? ftZu tZX s'I tZX b"eo ;j{bsK T[gbpZX eoB.
2H7 Beko/ rJ/ d;skt/ia
p?Ie fJj :ehBh pDk ;ed/ jB fe Beko/ rJ/ d;skt/i T[;/ fdB fpBK d/oh s/ s[ozs rkje B{z fe;/ th e/; ftu 24 xzfNnK d/ nzdo nzdo tkg; goskJ/ ikD.
2H8 ndk eosk p?IeK d[nkok ftnki dh gqsh-g{osh
toswkB jdkfJsK dhnK XkoBktK ftZu d/oh tkb/ eo?fvN bJh ftnki dh ndkfJrh s/ podk;as e/tb e[b?efNzr p?Ie d[nkok ehsh ikDh j?. fJj jehes j? fe eJh w"fenK s/ u?eK B{z fJeZmk eoB ftZu d/oh ndk eosk p?Ie dh nDrfjbh ekoB j[zdh j?. fJj rZb T[; ;w/I T[fuZs j[zdh j? fe id'I nfijhnK d/ohnK ndk eosk p?Ie d[nkok j[zdhnK jB sK fJj fJeZsoheoB p?Ie B{z oew dh gqsh-g{osh eoe/ w[nkti/ dh g{osh eodk j?. fJ; wzst bJh ndk eosk p?Ie ti'I fJeZm eoe/ p?Ie B{z G/iD ftZu d' fdBK Bkb'I tZX d/oh B{z T[; p?Ie dh d/oh ;wfMnk ik ;edk j?. go u?e iwQK eosk B{z ftnki dh ndkfJrh dh fizaw/tkoh fJeZsoheoB p?Ie dh j'Dh ukjhdh j?.
2H9 ;aBkyash p?i
jo eowukoh nkgD/ ;aoho s/ ;aBkyash p?i c'N' s/ BK Bkb fB;afus ;EkB s/ bk ;edk j? fJ; Bkb dcasoh gfjukD d/ Bkb Bkb rkjeK Bkb fpjso skbw/b g?dk j' ;edk j?.
2H10 i'p dh nfjwhns B{z tXkT[Dk
rkje dh ;/tk gqsh no[uh s/ nfB:ws gj[zu dk ekoB ekoi dh Bho;sk s/ ekoih tksktoD th fejk ik ;edk j?. eowukohnK dh nkgD/ ekoi ftu tZX ;aw{bhns ns/ T[dk;hBsk B{z o'eD bJh ekoi dh ;fwqXh B{z fJ; gqeko tXkT[Dk io{oh j? fe ;w/I ;w/I s/ T[BQK d/ ftGkr dh pdbh ehsh ikt/ s/ nfij/ ekoi ;'Ig/ ikD i' fe tZX fiazw/tkoh tkb/ j'D. ekoiK dh w[ZYbk u?fezr fit/I fe gk; p[ZeK dk gqwkfDe eoB. rkjeK d/ yakfsnK ftu eo?fvN bJh iwQK eotkJ/ u?eK dhnK o;hdK ikoh eoB nkfd Bkb Bk e/tb rkje ;/tk gqsh bkGekoh :'rdkB j't/rk ;r'I fJ; Bkb eowukohnK dk wB'pb s/ ;t?-ne; th T[uk j't/rk.
2H11 f;ybkJh
fJj nfs iao{oh j? fe rkje dh ;/tk B{z wZd/ Biao oZyd/ j'J/ fJj nfs iao{oh j? fe tZy tZy y/soK ftu b'VK B{z fXnkB ftu oZyd/ j'J/ f;ybkJh gq'rokw nkozG ehs/ ikD. eowukohnK B{z f;fyns eoBk ukjhdk j? fe T[j rkje ;/tk gqsh mhe gqeko dk otZJhnk oZyD s/ rkjeK dhnK b'VK s/ T[whdK gqsh sZd nB[G{sh oZyD. f;ybkJh gq'rokw fJ; gqeko pDkJ/ ik ;ed/ jB sK fe ;kekoswe otZJhJ/ ftZu gfotosB nkT[D i' rkjeK d/ nB[e{b j'D.
2H12 Gosh dh f;ybkJh
Bt/I Gosh j'J/ eowukohnK B{z f;ybkJh d{finK bJh f;ybkJh gq'rokwK dk nB[;oD eoB ftu nrod{s j'Dh ukjhdh j?. ;ko/ Bt/I Gosh ftneshnK noEks eboeK|nca;oK B{z iao{oh s"o s/ Gosh T[gozs fB:[esh gq'rokw s'I ikD{ eotkT[Dk ukjhdk j?. fJ; ;pzX ftZu p?IeK ftu skbw/b tkbh ftXh ngBkT[D dh b'V j?.
2H13 fJBkw s/ wkDsk
uzr/ ekoi bJh fB;au/ jh fJBkw fdZsk ikDk ukjhdk j?. fJBkw|wkDsk dh gqDkbh nfijh j'Dh ukjhdh j? fe fJj T[dk;hB B{z ekch wB'ftfrnkBe s/ fJZE'I sZe fe ftZsh B[e;kB ftZu oZy/. i/eo fJBkw ;ehw fBogZy s"o s/ ;a[o{ ehsk iKdk j? sK eowukoh fpjso ekor[ikoh bJh gq/fos j'Dr/. ekoi (rkje ;/tk) gqsh no[uh s/ p/fB:wh ftXh B{z fXnkB ftu oyDk ukjhdk j? s/ nfij/ eowukohnK B{z rbs ;ze/s d/D/ ukjhd/ jB. fJj T[fuZs j't/rk fe rkjeK gqsh ;/tk Bk fBGkT[Dk nDrfjbh ;wMh ikt/rh. p?Ie B{z fJe T[fuZs gqDkbh fte;s eoBh ukjhdh j? fi; Bkb eowukohnK dh rkje ;/tk d/ y/so ftZu nzdkik bkfJnk ik ;e/ s/ uzr/ ekoi bJh fJBkw fdZsk ik ;e/. e'Jh th gqDkbh i' fte;s ehsh iKdh j? T[j iao{oh s"o s/ fBogZy j't/ s/ fJ; ftu gZygks dh e'Jh r[zikfJ;a Bk j't/. fJBkw|wkD dk th bkG, tkbh ;ehw B{z fJ; gqeko pDkT[Dk ukjhdk j? fe nzfsw Nhuk rkje ;/tk j'Dk ukjhdk j?.
2H14 gqDkbhnK s/ ftXhnK
gqDkbhnK s/ ftXhnK iao{oh jB i' p?IeK dh ;jkfJsk T[BQK B{z gqGktekoh s/ e[;ab sohe Bkb eoB ftZu eod/ jB s/ rkjeK dh XzBok;ah dh ;[oZfynk B{z :ehBh pDkT[d/ jB. p?Ie nkgDhnK gqDkbhnK s/ ftXhnK B{z sok;ad/ ofjDk ukjhdk j? ns/ fJ; bJh BthnK ftXhnK B{z bkr{ eoB fBozso gqfeqnk ikoh ofjDh ukjhdh j? i' b'VhIdhnK jB ns/ nDfJZSs B{z yasw eod/ ofjDk ukjhdk j?.
2H15 rkje ;/tk nkfvN
rkjeK B{z ;/tk d/ tZy tZy gZyK dk w[bKeD eoBk ukjhdk j? ns/ j'o t;hfbnK B{z bkr{ eoB dh ;aBkyas eoBh ukjhdh j?. p?Ie j/mb/ gZXoK s/ gkfb;h dk ;[MkU d/D ;w/I nkgDh rkje ;/tk d/ B[efsnK dh nkfvN ftXh ngDk ;ed/ jB ns/ tZv/ gZXoK s/ rkje ;/tk d/ ft;sko ftu nfijk eo ;ed/ jB.
2H16 f;aekfJs g[;se
p?Ie dh gfo;hwk ftu fe;/ fB;afus ;EkB s/ fJe f;aekfJs ns/ ;[MkU pe;k oZfynk ik ;edk j?. jo p?Ie pqKu ftu fJe f;aekfJs p[Ze th poeoko oZyh ik ;edh j? fi; ftu jo ;?N ftZu T[fuZs frDsh ftZu S/dhnK j'JhnK ekghnK j'D i' fJ; gqeko pDhnK j'D fe f;aekfJseosk B{z s[ozs f;aekfJs dh o;hd dh ekgh fwb ;e/.
2H17 w[nkfJBk|nkfvN fog'oNK
nzdo{Bh fJz;g?eNo|nkvhNo ;w/s nkfvN caowK d/ i' fe fJ; wzst bJh bkJhnK ikD, T[BQK B{z nkgD/ w[nkfJB/|pqKuK dh nkfvN d"okB rkje ;/tk d/ tZy tZy gZyK dh x'y eoBh ukjhdh j? ns/ f;aekfJsk j?Ivb eoB s/ f;aekfJs fBtkoD w;ahBoh dh ekorosk dh x'y th eoBh ukjhdh j? ns/ nkgD/ gq/yDk d/ nkXko s/ tZy tZy y/soK ftu ;[XkoK s/ ykwhnK B{z th foekov eoBk ukjhdk j?.
2H18 f;aekfJs d/ MekT[g{oD eowukoh
eowukohnK B{z rkje d/ ;zgoe ftu oZyD bJh fMohnK u'Dt/I nkXko s/ j'DhnK ukjhdhnK jB. ekbgfBe ns/ BthB ftXhnK d[nkok ekch frDsh ftu eowukohnK B{z f;ybkJh bJh fbnKdk ik ;edk j?. ikD p[ZM e/ nyVg[D/ d/ e/; ns/ rkje ;/tk GktBk dh gqtkj Bk eoB B{z B'N eoBk ukjhdk j? s/ T[; B{z ;pzXs eowukoh d/ ;/tk foekovK ftu oZyDk ukjhdk j? s/ fJ; s'I fJbktk nfij/ eowukohnK fto[ZX j'o ekotkJh th eoBh ukjhdh j?.
2H19 ;hBhno eowukohnK d[nkok fB:sekbh c/ohnK
;hBhno eowukoh id'I pqKuk ftu c/oh gKT[Id/ jB T[BQK B{z rkje ;/tk d/ gZyK B{z th soihj d/Dh ukjhdh j?. fJ; dk ekch bkG j't/rk i/eo ;hBhno eowukoh eKT{No u?e eod/ ;w/I tk;sfte **pqKu tksktoD d/y/ s/ nkgD/ jZE ftu pqKu d[nkok** g/;a ehsh rkje ;/tk dh fog'oN oZy/.
2H20 p[fBnkdh YKuk T[gpzX
p?Ie nkgDh gfo;hwK ftu T[fuZs ;EkB s/ T[fuZs coBhuo, ghD tkb/ gkDh dhnK ;j{bsK ;tZS tksktoD (fi; ftu dhtkoK B{z g';NoK s'I ofjs oZyDk j?) nkfd ;akwb j? tZb fXnkB d/ ;ed/ jB sK fe p?Ie d/ b?D d/D fBoftxB s/ ;[ftXk Bkb ubd/ ofjD.
2H21 rkje dh ikDekoh
rkje dh ;/tk ftu ;[Xko eoB bJh fe;/ th :sB ftu p?IeK Bkb b?D d/D eod/ j'J/, rkje dh nkgD/ nfXekoK s/ fiazw/tkohnK pko/ ikDekoh B{z fJe p[fBnkdh w;bk ;wMDk ukjhdk j?. rkje B{z T[fuZs fJ;afsjkoK,;kfjs, fJzNoc/;, ;?whBkoK nkfd okjhI Bk e/tb p?Ie d[nkok g/;a ehshnK tZy tZy ;ehwK s/ ;/tktK pko/ ikDekoh d/Dh ukjhdh j? ;r'I p?IeK d[nkok T[gbpZX ehshnK ;/tktK d/ wkwb/ ftZu o;wh ekotkJhnK, ftXhnK, ekB{zBh b'VK ns/ ;hwKtk pko/ th ikDekoh d/Dh ukjhdh j?. p?IeK B{z nkgD/ eowukohnK B{z ;ko/ rkje ;/tk gq'rokw ftu ;akwb eoBk ukjhdk j?.
2H22 f;feT[foNh gpqzX
dfj;as rodhnK | vke{nK dhnK xNBktK B{z fXnkB ftu oyd/ j'J/ p?IeK B{z ukjhdk j? fe T[j pqKuk ftu w"i{d f;feT[foNh gqDkbh dk w[bKeD s/ T[; ftu ;[Xko eoB sK fe eowukohnK ns/ iBsk|gpfbe ftueko Go';k ekfJw oj/. f;feT[foNh ;Nkc B{z pekfJdk fvqb|f;ybkJh B{z th :ehBh pDkT[Dk ukjhdk j?.
2H23 T[fuZs tosko/ e'v- p?Ie ;/tk yofunK dh gqdo;aBh
p?IeK B{z fJ; rZb dh y[bQ j? fe T[j nkgD/ p'ovK dh gqtkBrh Bkb ;/tk yaou/ fBoXkos eo ;ed/ jB. go tZy tZy gqeko dhnK ;/tktK fit/I fe u?e fJeZm/ eoBk nkfd bJh ;/tk yofunK B{z fBoXkos eod/ ;w/I T[BQK B{z fJj :ehBh pDkT[Dk ukjhdk j? fe T[j tkip j'D ns/ fJBQK tZX Bk j'D. p?IeK B{z fJj fXnkB th oZyDk ukjhdk j? fe T[j fJj :ehBh pDkT[D fe xZN rsh ftZXhnk tkb/ rkjeK B{z ia[owkBk Bk bZr/.
p?Ifezr ;/tktk ftu gkodo;ask B{z :ehBh pDkT[D bJh nB[;{fus ;fjekoh p?IeK B{z ukjhdk j? fe T[j nkgD/ t?p ;kJhN s/ fBoXkos ckow ftu tZy tZy ;/tk yaofunK d/ t/ot/ d/D i' fe g/;a ehs/ T[sgkdK s/ fBoGo j'D. fJ; s'I fJbktk ;ko/ :{H;hHphH*i fiBQK ftZu nB[;{fus :{H;hHphH*i ;akwb jB B{z ukjhdk j? fe T[j ;EkBe Gk;aktK ftu fBwB ;/tktK d/ ;pzX ftZu ;/tk yaofunK dh gqdo;aBh nkgD/ dcasoK|pqKuk ftu eoB.
(T) w[cas ehshnK rJhnK ;/tktK
(n) j'o
(i) pZus yaks/ ftu poeoko oy/ ikD tkb/ xZN' xZN pekJ/.
(ii) pZus yaks/ ftu fBT{Bsw pekJ/ s'I r?o poeokoh bJh bZrD:'r yaou/.
(iii) nkT{N ;N/;aB u?eK B{z fJeZso eoB bJh you/
(iv) fvwKv vokcaN ikoh eoB bJh yaou/
(v) u?e p[ZeK ikoh eoB bJh yaou/, i/eo e'Jh j'D
(vi) b/y/ d/ fBgNko/ bJh yaou/
(vii) yaksk pzd eoB bJh yaou/, i/eo e'Jh j'D
(viii)J/HNhHn?w ;EkBk s/ XzBok;ah fvgkfiaN|eYtkT[D bJh yaou/, i/eo e'Jh j'D.
2H24 ;wK wkgdzvK dk gqdo;aB
ft;/a; tgkoe b?D d/DK d/ wkgdzvK B{z p?Ifezr jkb ftZu B[wkfJnk ;EkB s/ bkT[Dk ukjhdk j? sK fe fJ; tZb rkjeK dk s/ eowukohnK dk fXnkB ikt/ sK fe fJBQK dh gkbDk ehsh ik ;e/.
2H25 neKT{N g/Jh u?eK B{z fJeZso eoBk- u?eK dh oew B{z shih fXo d/ b/y/ ftu iwQK eoB dh wBkjh
:{H;hHphH*i B{z ukjhdk j? fe T[j g/Jh rkje s'I fJbktk fe;/ j'o ftnesh bJh neKT{N g/Jh u?e B{z fJeZso Bk eoB. fiZE/ vokto|gqkgs eosk p?Ie B{z jdkfJs eodk j? fe T[j u?e dh oew B{z, gqkgs eosk s'I fJbktk fe;/ j'o yaks/ ftu eo?fvN eoB dhnK jdkfJsK fdzdk j?, feT[Ife jdkfJs neKT{N g/Jh u?e dh fJZSk s'I T[bN j? p?Ie B{z vokto|gqkgseoskB{z efjDk ukjhdk j? fe T[j u?e iK T[; s/ neKT{N g/Jh nkd/;a B{z vokto d[nkok tkg; eotkt/. fJj jdkfJs nfij/ u?e s/ th bkr{ j't/rh i' fe;/ p?Ie B/ fdZsk j't/ i' fe;/ j'o p?Ie B{z ndkfJrh:'r j't/.
2H26 ghH;hHphH*i d[nkok n?e;N?B;aB eKT{No s/ ;j{bsK
:{H;hHphH*i B{z fJ; rZb dh nkfrnk j? fe T[j j/m-doi ;hws b?D-d/D n?e;N?B;aB eKT{NoK s/ eoBL-
(i) fvgkfiaN|ftdvoktb b?D d/D
(ii) vokcaNK B{z ikoh eoBk s/ T[BQK dh fJBe?;aw?IN ns/ vke okjhI NqK;coK.
(iii) :ksoh u?eK B{z ikoh eoBk s/ T[BQK dh fJBe?;aw?IN .
(iv) fpbK dk fJeZsoheoB
(v) T[BQK d/ rkjeK d/ fce;v fvgkfiaNK fto[ZX g/;arhnK (i' fe n?e;N?B;aB eKT{No s/ ;pzXs eowukoh dh wBia{oh dh ;aesh nXhB j'D) ns/
(vi) j'o eofianK dh tzv(e/tb nfij/ ftneshnK bJh) fiBQK dh wBi{oh w[Zy dcaso|p[fBnkdh ;akyk d[nkok e/tb 10H00 bZy o[gJ/ dh ;hwK sZe fdZsh iKdh j?.
right
2H27 ekT{_NoK s/ B'N frDsh w;ahBK dk gqpzX L
gqkfJwoh (;afjoh) ;fjekoh p?IeK B{z ukjhdk j? fe T[BQK B{z d{johnK B'N frDB tkbhnK w;ahBK nkgD/ rkjeK dh tos'I bJh nkgDhnK pqKuk ftu ndkfJrh eKT{NoK s/ brkT[D sK fe gpfbe d/ wB ftu fJj Go';k g?dk j't/ fe T[j g/go p?vK Bkb ;[oZfyns B'N gqkgs eod/ jB.
· ;EkBe|nkT{N ;N/;aB u?eK B{z s[ozs iwQK eoBk.
3H1 5,000|-o[gJ/ sZe ;EkBe|nkT{N ;N/;aB u?e
;ko/ gqkfJwoh (;afjoh) ;fjekoh p?IeK B{z fJj ukjhdk j? fe T[j ftneshrs yaksk XkoeK tb'I g/;a ehs/ 5,000|-o[gJ/ d/ wZ[b u?eK d/ s[ozs iwQK eoB dk gqpzX eoB go ;aos fJj j? fe T[j yakfsnK d/ T[fuZs o{g ftu ubkT[D pko/ ;sz[;aN j'D. fJBQK gqpzXK dh B/eBhsh Bkb xkbDk eoBh ukjhdh j?. p?Ie, nkT[N ;N?;aB u?eK d/ ;pzX ftZu nkw fJeZm/ yaofunK dh t;{bh eo ;ed/ jB. p?IeK B{z fJ; ;j{bs bJh rkjeK dhnK p/BshnK dh fJzsiko BjhI eoBh ukjhdh s/ fJ; ;/tk B{z nkw ftXh tKr T[gbpZX eoBk ukjhdk j?. go ;EkBe u?eK d/ ;pzX ftu p?Ie rkjeK B{z 5,000|-o[gJ/ sZe s[ozs eo?fvN dh ;j{bs d/ ;ed/ jB i' fJ; ;j{bs B{z gqkgs eoBk ukj[zd/ jB s/ fJ; bJh yaou/ podk;as eoB bJh fsnko jB.
i/eo u?e fpBK ndkfJrh d/ tkg; G/i fdZs/ iKd/ jB sK p?Ie fBT{Bsw eoi d/D dh do s/ T[; ;w/I bJh ftnki dh ;kXkoD do t;{b eo ;edk j? id sZe fe czv BjhI ;B. fJ; wzst bJh p?Ie g/-fJB ;fbg; bkr{ eoB s/ ftuko eo ;ed/ jB s/ Bkb jh fJ; ;pzX ftu B'fN; G/i ;ed/ jB fe u?e d/ Beko/ ikD dh ;{os ftu rkje ftnki dh ;kXkoD do s/ ndkfJrh bJh T[; ;w/I sZe d/Ddko j't/rh id sZe fe p?Ie e'b czv BjhI ;B.
nB[;{fus :{H;hHphH*i ftneshrs yaksk XkoeK d[nkok g/;a ehs/ 7,500|-o[gJ/ d/ w[Zb d/ u?eK i' fe ;EkBe|nkT{N ;N/;aB d/ jB d/ s[ozs eo?fvN eo ;ed/ jB go ;aos fJj j? fe T[BQK B{z fJj s;Zbh j't/ T[BQK d/ yaks/ T[fuZs o{g ftu ubkJ/ rJ/ jB s/ T[BQK B/ T[go'es tofDs j'o ;aosK dh gkbDk ehsh j?.
3H2 10,000|-o[gJ/ sZe j'o nkT[N ;N/;aB u?e
3H2H1 uko wjKBroh e/IdoK ftu fiBQK ftu n?wHnkJhH;hHnkoH u?e ebhnfozr gqDkbh j? nfij/ u?eK dh oew i' fe fe;/ nfij/ p?Ie d/ jB i' fe;/ j'o fszB wjKBroh e/IdoK ftZu ;fEs jB ns/ T[BQK B{z jcas/ d/ fe;/ th fdB fJeZso eoB bJh g/;a ehsk iKdk j? B{z nrb/ jcs/ ftu T[;/ fdB nyho s/ eo?fvN eoBk ukjhdk j?.(T[dkjoD ti'I ;'wtko s'I nrb/ ;'wtko sZe) nfijh ;j{bs rkjeK B{z d/Dh ukjhdh j? GKt/ fe ndk eosk e/IdoK gk;'I fJeZm/ eoB d/ w;ato/ gqkgs BjhI j[zd/.
3H2H2 oki okiXkBh e/IdoK s/ j'o e/IdoK d/ ;pzX ftZu fiBQK d/ 100 Bkb'I tZX p?Ie dcaso jB, rkje d/ yaks/ ftu eo?fvN 10 fdBK d/ nzdo nzdo d/Dk ukjhdk j? fi; ftu rkje B{z y[bQ d/Dh ukjhdh j? fe T[j oewK eYtk ;edk j?. fJj ;j{bs rkjeK B{z th d/Dh ukjhdh j? GKt/I fe ndkeosk p?Ie gk;'I fJeZm eoB d/ w;ato/ gqkgs BjhI j[zd/.
3H2H3 fJ; s'I fJbktk nfijhnK ;wK pZX fJeZsosk|ndkfJrh nB[;{uhnK bJh tXhe yaouk BjhI b?Dk ukjhdk. i/eo u?e fpBK ndkfJrh d/ tkg; w'V/ iKd/ jB, sK p?Ie eYtkJh rJh tZX oew s/ XzBok;ah eYtkT[D dh fwsh s'I oewK dh gqsh g{osh sZe tgkoe do s/ ftnki t;{b eo ;ed/ ;B.
3H2H4 ;akfwb i'yw B{z ;hws eoB bJh nkT{N ;N/;aB u?eK bJh yakfsnK B{z eo?fvN d/D dh ;j{bs B{z ;zs';aiBe sohe/ Bkb ubkJ/ ikD tkb/ yakfsnK s/ tZX s'I tZX 10,000|-o[gJ/ sZe tXkfJnk ik ;edk j?. fiZE/ fJe Bkb'I tZX u?e s/ iK tZX u?e i' 10,000|-o[gJ/ d/ w[Zb Bkb'I tZX j'D B{z fJeZm/ eoB bJh fJe fdB ftZu iK pkd tkb/ fdBK ftZu iwQK eotkfJnk iKdk j? sK T[go'es jdkfJsK nB[;ko tZX s'I tZX 10,000|-o[gJ/ sZe XzBok;ah eYtkT[D dh nkfrnk fdZsh ik ;edh j? sK fe;/ th ;w/ fJeZsohs p?IIe B{z fe;/ th ftneshrs rkje B{z 10,000|-o[gJ/ Bkb'I tZX oew dk n?e;g'iao Bk eoBk gt/. n?go fJj tofDs ehsk ik ;edk j? fe 10,000|-o[gJ/ Bkb'I tZX w[Zb d/ d;skt/iK d/ ;pzX ftZu fJj :ehBh pDkT[Dk ukjhdk j? fe fJBQK B{z fpBK fe;/ d/oh d/ fJeZmk eoBk ukjhdk j? s/ p?IeK B{z T[BQK dh fGitkJh ns/ t;{bh pko/ s[ozs ekotkJh eoBh ukjhdh j?.
· 3H3 ;EkBe u?e
;kXkoD ftXh nB[;ko rkjeK d/ yakfsnK B{z eo?fvN eoBk ukjhdk j? ns/ T[BQK B{z u?eK d/ eKT{NoK ns/ ;thekoeoB dh fwsh s'I tZX s'I tZX shi/ ekoih fdB czvK dh tos'I dh nkfrnk d/Dh ukjhdh j?.
· 3H4 fiazw/tkoh B{z bkr{ eoBk
3H4H1 fJj :ehBh pDkT[D bJh fe T[go'es ;wK nB[;{uh dh pqKuk d[nkok fdnBsdkoh Bkb gkbDk ehsh ikt/. d/oh bJh ;g;aN o{g ;Nkc dh fizaw/tkoh j'Dh ukjhdh j?. fJ; wzst bJh ft;a/;a ofi;No bkfJnk ik ;edk j? fiBQK ftZu d/oh tkbhnK fJeZsoheoB B{z iao{oh ekotkJh bJh foekov ehsk ik ;e/.
3H4H2 fJ; s'I fJbktk fJj :ehBh pDkT[Dk ukjhdk j? fe fiZE/ d/oh j[zdh j? T[E/ yaksk XkoeK d[nkok p/Bsh ehs/ ikD s'I fpBQK T[BQk B{z i[owkB/ d/ ftnki dh ndkfJrh ehsh ikt/. fJj ;[fB;afuseoB bJh pqKuk B{z iao{oh jdkfJsK ikoh ehshnK ikD fe fJBQK jdkfJsK dh ;ysh Bkb gkbDk ehsh ikt/ fe nkT{N ;N/;aB u?eK dh d/oh Bkb fJeZsoheoB d/ ;pzX ftu ftnki nkgD/ nkg jh eo?fvN ehsk ikt/ sK fe iBsk gk;'I gqshp/BshnK|f;aekfJsK dh e'Jh r[zikfJ;a Bk oj/.
· 3H5 pekfJnk u?eK|d;skt/iK dh fJeZm/ eoB ftu d/oh bJh ftnki dh ndkfJrh
3H5H1 nkT{N ;N/;aB u?eK s/ j'o d;skt/iK dh fJeZm/ eoB ftZu d/oh d/ ;ko/ e/;K ftZu p?IeK s'I fJj wzr ehsh iKdh j? fe T[j nkT{N ;N/;aB u?eK|d;skt/iK dh d/oh Bkb fJeZmk eoB bJh pus p?Ie do s/ ftnki dh ndkfJrh eoB i' GKt/ T[BQK dhnK nkgDhnK nkT{N ;N/a;B pqKuk d/ jB iK j'o (ndkeosk) p?IeK dhnK nkT{N ;N/;aB pqKuk d/ jB s/ fJeZmk eoB bJh G/i/ iKd/ jB, i/eo T[BQK dh oew t;{b BjhI ehsh iKdh iK rkjeK d/ yakfsnK ftZu iwQK BjhI ehsh iKdh iK nD-ndk ehs/ d;skt/i rkjeK B{z T[BQK d[nkok iwQK eotkJ/ ikD dh fwsh s'I 14 fdBK d/ nzdo nzdo T[BQK B{z tkg; BjhI ehs/ iKd/.
3H5H2 i/eo nfij/ u?eK d/ e/; ftu i' ;N/N j?ve[nkNo ftu iwQK eotkJ/ iKd/ jB s/ T[; d/ jZe f;tkJ/ T[soh g{oph y/so dhnK ;N/N okiXkBhnK s/ f;eZw d/ ns/ nkT{N ;N/;aB u?eK|d;skt/iK dh fJeZm/ eoB ftZu 10 fdBK Bkb'I tZX d/oh j[zdh j? s/ d{i/ e/;K ftZu 14 fdBK Bkb' tZX d/oh j[zdh j? sK p?Ie B{z d/oh d/ ;w/I bJh fce;v fvgkfiaN dh T[fuZs fwnkd s/ bkr{ j'D tkbh do s/ ftnki dh ndkfJrh eoBh ukjhdh j? . fJ; s'I fJbktk p?IeK B{z nkT{N ;N/;aB d;skt/iK d/ fJeZm/ eoB ftZu pqKu d[nkok ehsh nk;kXkoD d/oh bJh fce;v fvgkfiaN do Bkb'I 2 gqsh;as Bkb'I tZX do s/ dzv ftnki dh ndkfJrh th eoBh ukjhdh j?.
3H5H3 ndkfJrh:'r N?e; dh ndkfJrh ;G gqeko d/ yakfsnK d/ rkjeK B{z ehsh ikDh ukjhdh j?. GKt/ fe rkje dk eb/w Bk eoB. go nfij/ ftnki dh ndkfJrh e/tb T[; ;w/I ehsh ikt/rh id' oew 5|-o[gJ/ iK fJ; Bkb'I tZX j't/.
3H5H4 ;hBhno nfXekoh id'I pqKuk ftu c/ohnK gkT[D sK T[BQK B{z fJj d/yDk ukjhdk j? fe T[go'es jdkfJsK dh gkbDk ehsh ik ojh j?.
3H5H5 go fiZE/ d;skt/iK dh oew Bz{ e?;a eo?fvN, Uto vokcaN iK eoi yakfsnK ftu fJ; T[d/;a bJh iwQK eoBk j't/ fe nfij/ rkjeK dh T[fuZs o{g ftu joikBk g{osh ehsh ikt/ sK p?IeK B{z ukjhdk j? fe T[j p?Iek d[nkok ;w/I ;w/I s/ fBoXkos eoia/ dh xZN' xZN do s/ T[; ;w/I bJh ftnki dh ndkfJrh eoB fisBh d/oh fe nkT{N ;N/;aB d;skt/iK B{z fJeZm/ eoB ftu nkw Bkb'I tZX ;w/I bJh j'Jh j? fijk fe T[go'es dZf;nk frnk j?. feT[Ife nkT{N ;N/;aB d;skt/iK dhnK oewK B{z eoiadko yakfsnK ftZu eo?fvN ehsk ikDk j[zdk j? fJ; bJh T[BQK B{z d/oh Bkb XzBok;ah fGitkT[D bJh ftnki dk B[e;kB nfijh do s/ j? fijk fe p?IeK d[nkok nfij/ yakfsnK bJh fBoXkos ehsh rJh j?.
· 3H6 nkT{N;N/;aB d;skt/i B{z ibdh fJeZmk eoB bJh tXhe T[gkU L
3H6H1 gqkfJwoh (;afjoh) ;fjekoh p?IeK B{z u?eK dh XzBok;ah dh t;{bh bJh ikD tkb/ ;w/I B{z xNkT[D bJh fBwB tXhe T[gkU eoB/ ukjhd/ jB-
3H6H2 n?wHnkJhH;hHnkoH d/ e/IdoK d/ u?eK B{z fB;au/ jh B?;aBb ebhnfozr ;?b okjhI g/;a eoBk ukjhdk j?.
3H6H3 wjZstg{oB e/IdoK ftu ;/tk pqKuk d/ ns/ ft;a/;a e/Ido ftZu ;/tk pqKuk s/ j'o pqKuk ftueko B?N tofezr bJh nkX[fBe N?bhfewT{B/e;aB seBkb'ih dh ft;fsqs tos'I ehsh ikt/.
3H6H4 nkT{N ;N/;aB d;skt/iK B{z fJeZmk eoB bJh S/sh|fJeZmh ;/tk dh XkoDk B{z ;zrfms ehsk ikt/.
3H6H5 ;EkBe u?eK ns/ nkT{N ;N/;aB u?eK bJh tZyo/ ofi;No bkT[D/ ukjhd/ jB sK fe pqKu w?B/io fJ; :'r j' ;eD fe T[j fpjso fBrokBh oZy ;eD ns/ nkT{N ;N/;aB d;skt/iaK B{z fJeZmk eoB bJh T[gukoh sohe/ s/ih Bkb nkozG eoB/ ukjhd/ jB.
3H6H6 fJBQK d;skt/iK B{z bkr{ eoB bJh fJBQK d/ pkoheh Bkb fBohyD bJh nzdo{Bh w[nkfJBk NhwK B{z fJj w;atok fdZsk ik ;edk j? fe T[j pqKuk dh iKu gVskb d"okB fJBQK gZyK dh s;dhe eoB feT[Ife fJj fJe' fJe ft;a/;ask j? fi; dk fpjso rkje ;/tk w[jZJhnk eoB Bkb f;ZXk ;pzX j?.
3H6H7 fJj th iao{oh j? fe rkjeK B{z T[go'es ;j{bsK pko/ ikro{e ehsk ikt/ . fJ; bJh p?Ie fJj gqpzX eo ;ed/ jB fe T[j rkjeK dh ikDekoh bJh pqKuk fty/ T[gbpZX ;j{bsK dk gqdo;aB eoB.
4- j'o jdkfJsK
4H1 u?e p[ZeK ikoh eoBk
p?IeK B{z fJj :ehBh pDkT[Dk ukjhdk j? fe T[BQK dhnK u?e p[ZeK T[fuZs fXnkB g{ote SkghnK ikD ns/ u?eK ftZu S/eD ns/ u?e p[ZeK dh pkfJfvzr w[ezwb j't/ sK fe rkjeK B{z e'Jh nk;[ftXk Bk j't/.
4H2 fwnkdh fvgkfiaN g[rkJh ;{uBk g/;arh fdZsh ikt/.
4H2H1 p?IeK s'I fJj wzr ehsh iKdh j? fe T[j fwnkdh fvgkfiaN fpB? gZso ckow ftZu fJe jdkfJs nzfes eoB fe g[rkJh d/ ;w/I fvgfiaN dh ndkfJrh ehsh ikt/.
4H2H2 T[go'es s'I fJbktk p?IeK B{z fJj ukjhdk j? fe T[j n;b ti'I fJj :ehBh pDkT[D fe T[j fwnkdh fvgkfiaNK dh g[rkJh dhnK fwshnK dh ;{uBk ekch ;wK gfjbK nkgD/ fvgkfiaNoK B{z G/iD sK fe fpjso rkje ;/tk T[gbpZX ehsh ik ;e/.
4H3 f;aekfJs g[;se dh poeokoh
r'fJg'ohnk ew/Nh ew/Nh dh f;cako;a 3H67 dhnK XkoBktK ftZu p?IeK s'I fJj wzr ehsh iKdh j? fe T[j fJe f;aekfJs g[;se bkT[D fiBQK ftZu S/dD tkbhnK ekghnK T[fuZs frDsh ftu j'D sK fe f;aekfJseosk B{z s[ozs o;hd dh ekgh fwb ;e/. fJzvhnB p?Ie n?;';hJ/;aB d[nkok fsnko ehshnK T[fus frDsh ftu S/dD ekghnK tkbh f;aekfJs g[;se dk cakow nB[br-11 s/ fdZsk frnk j?. p?IeK B{z ukjhdk j? fe T[j T[fuZs edw T[mkT[D fe T[j T[BQk B{z bkr{ eoB sK fe p?Iek d/ ;ko/ dcasoK ftZu fJe;kosk B{z :ehBh pDkfJnk ik ;e/.
4H4 fB:sekbh w[bKeD s/ fBohyD
4H4H1 rkje dh ;zs[;aNsk dh fe;w d/ eoia/ B{z fBozso T[Zuk u[ZeD B{z fXnkB ftZu oZyd/ j'J/ ns/ rkje ;/tk bJh j'o w"fenK dh ;aBkyas bJh p?IeK B{z fJ; ;fEsh dk fB:sekbh w[bKeD eoBk ukjhdk j? fe ew/Nh dhnK f;cako;aK B{z j/mb/ gZXo s/ n;b ftu fe; jZd sZe bkr{ ehsk frnk j?.
4H4H2 p?IeK B{z 15 e/Idoh f;cako;aK d/ ;pzX ftZu T[fuZs fBohyD gqDkbh fte;s eoB dh b'V j?. p?IeK B{z fJj y[bQ j? fe T[j nkgD/ p'ov nkc vkfJo?eNoia d[nkok nfij/ fBohyaD s/ w[bKeD bJh j'o wZdK ;akfwb eo ;ed/ jB.
4H4H3 p?IeK B{z fSwkjh nkXko s/ fit/I fe i{B d;zpo d/ nyahoh s/ rkje ;/tk dk fB:sekbh w[bKeD eoB bJh fJe gqDkbh bkr{ eoBh ukjhdh j? sK fe fJj :ehBh pDkfJnk ik ;e/ fe T[; B{z p?Ie d/ ;ko/ dcasoK ftu bkr{ ehsk frnk j? ns/ ;/tktK dh fe;w dk doik th T[uk u[ZeDk ukjhdk j? sK fe p?Ie d/ rkjeK dh ;zs[;aNsK nB[;ko T[BQK B{z T[Zu fe;w dhnK ;/tktK fwb ;eD.
4H5 v[gbhe/N fvwKv vokcaN ikoh eoBk
4H5H1 BkB g/w?IN n?vtkJh; o;hgN s'I fpBK v[gbhe/N fvwKv vokcaN ikoh eoBk
5000|-o[gJ/ iK fJ; Bkb'I xZN oew dk v[gbhe/N vokcN T[fuZs joikBk g{osh Bkb ns/ ndk eosk pqKu gk;'I BkB g/w?IN n?vtkJh; (n?BHghHJ/H) gqkgs eoB s'I ikoh ehsk ik ;edk j?.
4H5H2 v[gbhe/N vokcaN ikoh eoB bJh ;wK fBoXkos eoBk
p?Ie B{z fJj :ehBh pDkT[D ukjhdk j? fe v[gbhe/N vokcaN nfijh p/Bsh gqkgs j'D s'I 15 fdBK d/ nzdo nzdo ikoh ehsk ikt/. v[gbhe/N vokcaN ikoh eoB ftZu T[go'es tofDs ;w/I s'I tZX d/oh eoB ftu fJ; B{z fce;v fvgkfiaN bJh ;pzXs g[rkJh s/ bkr{ j'D tkb/ ftnki dh ndkfJrh eoBh ukjhdh j? sK fe nfijh d/oh bJh rkje B{z joikBk g{osh ehsh ik ;e/.
4H5H3 ;hBhno eowukohnK B{z pqKuk ftu c/oh ;w/I fJj fXnkB ftu oZyDk ukjhdk j? fe T[go'es jdkfJsK B{z bkr{ ehsk ik fojk j?.
5H Bkwiadrh ;j{bs bJh ekB{zBh T[gpzX
p?Ifezr o?r{b/;aB n?eN 1949 (J/HJ/H;hHn?;H) ftu j'oBk d/ Bkb Bkb BthnK XkoktK 45 i?v J/ s'I 45 i?v n?c ;akwb eoe/ T[; B{z ;za;'fXs ehsk frnk j? fe i' fe Bkb Bkb fBwB wkwfbnk bJh T[gpzX th eodhnK jBL
(T) ;fjekoh p?Ie B{z fJ; :'r pDkT[dhnK jB fe T[j ekbtZ; fvgkfiaNo d/ Bkwiad ftnesh B{z fvgkfiaNo d/ eo?fvN ftu yVh oew dh ndkfJrh eo ;edk j?.
(n) ;fjekoh p?Ie B{z fJ; :'r pDkT[dhnK jB fe ekbt; ftnesh d[nkok T[; dh ;[oZfyns fjcakis ftu oyhnK t;s{nK B{z, foiaot p?Ie d[nkok jdkfJs ehs/ sohe/ Bkb T[BQK dh ;{uh pDk e/ Bkwiad ftnesh d/ ;g[od eo ;edk j?.
(J) ;fjekoh p?Ie B{z fJ; :'r pDkT[dhnK jB fe feokJ/ s/ b?D tkb/ b"eo dh w"s j' ikD d/ e/; ftu T[; d/ Bkwiad ftnesh B{z ekbtZ; ftnesh dhnK ;[ofyZns fjcakias ftu oZyhnK t;s{nK B{z foiaot p?Ie d[nkok jdkfJs ehs/ sohe/ Bkb T[BQK dh ;{uh pDk e/ T[; d/ jtkb/ eo ;edk j?.
5H1 Bkwiadrh fB:w
feT[Ife nfijh Bkwiadrh fBoXkos sohe/ Bkb ehsh ikDh j[zdh j? fJ; bJh e/Idoh ;oeko B/ nkoHphHnkJh d/ w;ato/ Bkb ;fjekoh p?Ie (Bkwiadrh ) fB:w 1985 dh f;oiBk ehsh j?. fJj fB:w ns/ BthnK XkoktK 45 i?v J/ s'I 45 i?v n?c i' fe phHnkoHn?eN (J/HJ/H;hHn?;H) d/ T[gpzXK ;w/s i' fe Bkwiadrh ;j{bsK d/ ;pzX ftu jB B{z 29 wkou, 1985 s'I bkr{ ehsk frnk j?.
;fjekoh p?Ie (Bkwiadrh)fB:w 1985 fBwB dk T[gpzX eod/ jBL-
(i) fvgkfiaN b/fynk, ;[oZfynk fjcakias ftu oZyhnK uhiaK ns/ ;[ofyns bkeoK ftubhnK uhiaK bJh Bkwiadrh ckow.
(ii) Bkwiadrh B{z oZd eoB s/ T[BQK ftu pdbh eoB d/ ckow.
(iii) BkwiadrhnK dh ofi;No/;aB ns/ BkwiadrhnK B{z oZd eoBk s/ T[BQK ftu pdbh eoBk.
(iv) T[go'es Bkb ;pzXs wkwb/
5H2 ;[oZfyns fjcakias ftu t;s{nK dh Bkwiadrh L
ekbtZ; j'J/ fvgkfiaNo d[nkok ;[oZfyns fjcakias ftu oZyhnK t;s{nK B{z Bkwiad ftnesh B{z tkg; eoB iK Bkwiad ftnesh|ftneshnK dh b"eo sZe gj[zu eoB s/ T[; B{z | T[BQK B{z b"eo ftu t;s{nK eZYD dh nkfrnk d/D bJh nkoHphHnkJh B/ phHnkoHn?eN (J/HJ/H;hHn?;H) dhnK XkoktK 45 i?v ;h (3) ns/ 45 i?v Jh (4) d/ nB[;oD ftu fJ; wzst bJh cakow fBoXkos ehs/ jB. fJj :ehBh pDkT[D bJh fvgkfiaN dh oew, ;[oZfyns fjcakias ftu SZvhnK t;s{nK s/ b"eoK dhnK t;s{nK tk;sfte Bkwiad ftnesh B{z fwbD ns/ w"s d/ ;p{s dh s;dhe bJh ;fjekoh p?Ie nkgD/ eb/w ckow pDk ;ed/ jB iK nfijh ftXh ngDk ;ed/ jB, i/eo e'Jh j't/ fi; dk ;[MkU fJ; wzst bJh iK sK T[BQK dh nkgDh c?vo/;aB|n?;';hJ/;aB iK nkJhHphHJ/H d[nkok fdZsk frnk j?.
5H3 p?Ie dhnK g[;seK ftu Bkwiadrh dh ofi;N/q;aB
;fjekoh p?Ie d/ fB:w (2 (10), 3(a) ns/ 4 (10) dhnK XkoBktK ftu fJe ;fjekoh p?Ie s'I fJj wzr ehsh iKdh j? fe T[j nkgDhnK g[;seK ftu Bkwiadrh, oZd eoB ns/ | iK Bkwiadrh ftu pdbh B{z ofi;No eo/. ;fjekoh p?IeK B{z T[; nB[;ko BkwiadrhnK ofi;NoeoB iK T[BQK ftu pdbhnK eoB, i/eo e'Jh j'D i' fe fvgkfiaNo|fvgkfiaNoK|b"eo d/ feokJ/dko (feokJ/dkoK) d[nkok ehshnK rJhnK j'D, B{z eoB bJh ekotkJh eo/. Gkos ;oeko B/ 29 wkou, 1985 s'I Bkwiadrh ;j{bsK d/ ;pzX ftu T[gpzXK B{z bkr{ eoB bJh nfX;{uBk ikoh ehsh j?. fJ; bJh ;fjekoh p?IeK B{z fJj :ehBh pDkT[Dk ukjhdk j? fe Bkwiadrh ;j{bsK B{z T[j nkgD/ rkjeK B{z T[gbpZX eoB.
5H4 gk; p[ZeKl fvgkfiaN o;hgN nkfd ftu ofi;Nov fwfEnk;e BkwiadrhnK dh ;aw{bhns
gqkfJwoh (;afjoh) ;fjekoh p?IeK B{z ukjhdk j? fe T[j jo gk; p[Ze s/ iK fvgkfiaN o;hgN s/ bhi?Iv **ofi;Nov BkwiadrhnK** B{z ;akfwb eoB sK fe fo;as/dko fwqse fvgkfiaNo d[nkok Bkwiadrh ;j{bsK dh gqkgsh pko/ ikD ;eD.
6H r'fJg'ohnK ew/Nh dhnK f;cako;aK B{z bkr{ eoB bJh fBohyD gqDkbh
p?IeK B{z fJj w[bKeD eoB bJh T[fuZs fBohyD gqDkbh fte;s eoB dh b'V j? fe r'fJg'ohnK ew/Nh dhnK tZy tZy f;cako;aK B{z fe; jZd sZe j/mb/ gZXo s/ tk;sfte o{g ftZu bkr{ ehsk frnk j?. ft;a/;a eoe/ p?IeK B{z nB[br-1 nB[;ko w{b f;cako;aK tZb ft;a/;aK fXnkB d/Dk ukjhdk j? .
7H rkje ;/tk-f;aekfJsK dk fBtkoD
p/JhwkB ftneshnK d[nkok, gfjbK jh ;Ekfgs ndko/|ndkfonK d/ Bkw|BkwK s/ yaks/ y'bQD s/ shih fXo dh X'y/pkih tkbh fJBe?;aw?IN d/ e/; ftZu voktoia yakfsnK ftu rbs s/ nDfJZSs v?fpN j[zdk j?, fJj w;atok fdZsk iKdk j? fe T[BQK e/;K ftu fiZE/ p?IeK dh rbsh j't/ p?IeK B{z ukjhdk j? fe T[j fpBK fJsoki d/ rkjeK B{z joikBk g{osh eoB ns/ (ii) T[BQK e/;K ftu fiZE/ Bk jh p?Ie dh rbsh j? s/ Bk jh rkje dhl go rbsh fes/ j'o gqDkbh ftu j? sK th p?IeK B{z rkje B{z (fJe ;hwK sZe) p'ov dh wBia{o rkje ;pzXh gkfb;h d/ fjZ;/ ti'I ndkfJrh eoBh ukjhdh j?.
nB[br-1
rkje ;/tk pko/ gqw[Zy ;oe[bo
rkje ;'/tk pko/ r'fJg'ohnk ew/Nh ew/Nh dhnK
15 w{b f;cako;aK
(g?oQk 6 nB[;ko)
bVh BzL f;cako;a BzL f;cako;a
1- 3H1 wjKBroh ns/ ;afjoh e/IdoK dhnK p?Ie pqKuk ftu p?IeK d[nkok eowukohnK d/ ekoih ;w/I B{z eko'pkoh ;w/I d/ ;a[o{ j'D s'I 15 fwzN gfjbK ekoi;ahb ehsk ik ;edk j?.
2- 3H2 ;ko/ rkje i' fe eko'pkoh ;w/I d/ yasw j'D s'I gfjbK p?Ifezr jkb ftZu gqt/;a eod/ jB B{z nN?Iv eoBk ukjhdk j?.
3- 3H3 eKT{NoK s/ ;Nkc B{z tXkJ/ eko'pkoh ;w/I d"okB fBwB b?D d/D eoB/ ukjhd/ jB.
(pqKuk ;w/I pko/ dZ;D)
(T) BkB-tkT{uo g?dk eoB tkb/ b?D d/D
(1) gk; p[[ZeK|yakfsnK dh ;N/Nw?IN ikoh eoBh
(2) u?e p[Ze ikoh eoBh.
(3) fwnkdh fvgkfiaN o;hdK|vokcaN dh vfbtoh
(4) ;a/no fpB? gZso ckowK dh gqkgsh
(5) fJeZmk eoB bJh ebhnfozr u?eK|fpZbK B{z b?Dk
(n) tkT{uo g?dk eoB tkbk b?D d/D.
(1) fwnkdh fvgfiaN o;hdK (NhHvhHnkoH)ikoh eoBk
(2) pekfJnk b"eo feokJ/ bJh u?eK B{z gqkgs eoBk
(3) :ksoh u?e ikoh eoB/.
(4) s'jck u?e ikoh eoB/
(5) NqK;co eo?fvN bJh ftneshrs u?e b?D.
4- 3H4 fJj :ehBh pDkT[Dk fe eko'pkoh ;w/I d'okB e'Jh eKT{No fpBK nN?Iv ehs/ Bk oj/ ns/ rkjeK B{z fBozso ;/tk fwbdh oj/.
5- 3H5 f;tkJ/ pj[s S'NhnK pqKuk d/ ;kohnK pqKuk ftu **g[ZS gVskb** iK **eh w? s[jkvh ;jkfJsk eo ;edk jK<** eKT{No j't/, i' tZyok iK j'o fvT{NhnK Bkb ;akwb j't/, i' p?Ifezr jkb d/ gqt/;a ;EkB d/ B/V/ j't/.
6- 3H13 Bkwiadrh ckow gqkgs eoB s'I fJbktk p?Ie, p?Ie yaksk y'bQD tkb/ cakow ftu Bkwiad ftnesh dk BK s/ gsk d/ ;ed/ jB. Bkwiadrh ;j{bs pko/ gquko dh b'V j?, fi; ftu u?e p[Ze, gk; p[Ze s/ e'Jh j'o ;kfjs i' rkje e'b g[Zi/ T[; T[go m'; Sfgnk ;zd/;a j't/ ns/ ;j{bs B{z b'efgq: pDkT[D bJh ;w/I ;w/I w[fjzwK ubkJhnK ikD.
7- 3H14 i/eo rkje Bkwiadrh eoB B{z soihj BjhI fdzdk. (fJ; B{z fpBK nD gkbDk d/ nB[wkB dh r[zikfJ;a Bk fdzd/ j'J/ foekov ehsk ikt/) Bkwiadrh fJe fB:w j'Dk ukjhdk j? fi; ftu j'o ;ko/ w"i{dk s/ Bt/I yaks/ nkT[D.
8- 3H17 yakfsnK dhnK ;N/Nw?INK ikoh eoB ns/ gk; p[ZeK B{z do[;s ns/ gVQB :"r t/oftnK Bkb fwsh nzs sZe g{ok eoB tZb p?Ie dk fBozso fXnkB j'Dk ukjhdk j?.
9- 3H26 sq?-Gk;ah u[tofenK s/ g?Icb?INK B{z feqnk;ahb o{g ftZu tXkT[Dk ukjhdk j? fi; ftu rkje bJh bkGekoh nDfrDs ikDekoh j't/.
10- 3H32 nkT{N ;N/;aB u?eK d/ s[ozs eo?fvN dh ;j{bs B{z (2500|- o[gJ/) tXk e/ 5,000|-o[gJ/ ehsk ik ;edk j?. fJj ;j{bs gqkgs eoB bJh fJe tZyoh fe;w dh g/n-fJB-;fbg B{z pDkfJnk ik ;edk j?.
11- 3H33 nkT{N ;N/;aB u?eK B{z fJeZmk eoB ftu d/oh j'D ekoB pus p?Ie do T[go 2 gqsh;as gqsh ;kb dh do Bkb ndkfJrh eoe/ w[nktiak d/Dk ukjhdk j? i/eo ndkfJrh:'r ftnki 5|-o[gJ/ iK fJ; Bkb'I tZX j?. go i/eo oewK B{z eoia d/ yakfsnK ftu eo?fvN ehsk ikDk j't/ fit/I fe e?;a eo?fvN|Uto vokcaN eoiak nkfd sK p?Ie B{z fBT{Bsw eoia/ d/D dh do Bkb ndkfJrh eoBh gt/rh fi; B{z nkoHphHnkJh d[nkok ;w/I ;w/I s/ fBoXkos ehsk ikt/rk.
12- 3H36 Beko/ j'J/ d;skt/i rkje B{z 24 xzfNnK d/ nzdo nzdo tkg; w'V/|G/i/ ik ;ed/ jB.
13- 3H67 jo ;?N ftu S/dD tkbhnK ekghnK Bkb f;aekfJs p[Ze bkJh ik ;edh j?, i' fJ; gqeko pDh j't/ fe rkjeK B{z s[ozs T[; dh o;hd ns/ ezNo'fbzr dcaso B{z T[; dh ;{uBk fwb ikt/.
14- 3H80 T[fuZs ;EkB T[gbpX eoe/, T[fuZs coBhuo, ghD tkb/ gkDh dhnK ;j{bsK tZb T[fuZs fXnkB d/ e/ pqKuk ftu p[fBnkdh YKuk ;j{bs dk eoiak tXkT[Dk ukjhdk j?.
15- 3H96 ft;a/;a tgkoe b?D-d/D bJh ;wK wkgdzv B{z p?Ifezr jkb ftZu B[wkfJnk ;EkB s/ brkfJnk ikDk ukjhdk j?.
nB[brF11
(g?oQkl 4H3 nB[;ko)
f;aekfJs eosk dh ekgh|pqKu ekgh|n?uHUHekgh
FFFFFFFFFFFFFFFFFFF;afjoh ;fjekoh p?Ie
FFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFpqKu
f;aekfJs g[;se
bVh BzLFFFFFFFFFFFF
fwshFFFFFFFFFFFFFFFF
;qh|;qhwsh|e[wkohFFFFFFFFFFFFFF
gskLFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFF
FFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFF
FFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFF
yaks/ dh fe;w, i/eo bkr{ j't/|poeoko oZfynkFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFF
;zya/g ftZu f;aekfJsFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFF
FFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFF
FFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFF
FFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFF
FFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFF
f;aekfJseosk d/ j;skyao
FFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFF
fwsh FFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFB{z ezNo'fbzr dcaso G/fink.
fNgDh FFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFF
FFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFF
nzfsw fBgNko/ dh fwsh FFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFF p?Ie pqKu w?B/io d/ j;skyao
nzfsek-1
rkje ;/tk s/ gqw[Zy ;oe[bo
T- gqw[Zy ;oe[bo ftZu ;zfus ;oe{boK dh ;{uh
BzL |
;oe[bo BzL |
fwsh |
ft;ak |
1- |
:{HphHvhH(ghHghHphH);oe[bo BzL54|09H39H000|05-06 |
26H5H2006 |
p?Ie|;/tk yaofunK dk gqdo;aB |
2- |
:{HphHvhHBzLn?bHn?;H(ghH;hHphH) BzL49|07H01H000|2005-06 |
28H4H2006 |
n?e;N?B;aB eKT{No s/ ;j{bsK |
3- |
:{HphHvhHphHghHvhH;oe[bo BzL35|09H73H000|2005-06 |
09H03H2006 |
eKT{NoK s/ B'N frDB tkbhnK w;ahBK dk gqpzX |
4- |
:{HphHvhHghHghHvhH;oe[bo BzL30|4H01H062|2005-06 |
30H01H2006 |
neKT{N g/Jh u?eK dk fJeZmkeoB-u?e dhnK oewK B{z shih fXo d/ yaks/ ftu eo?fvN eoB dh wBkjh |
5- |
:{HphHvhH BzLphHghHvhHghH;hHphH ;oe[bo BzL20|09H39H00|2004-05 |
24H9H2004 |
rkje ;/tk |
6- |
:{HphHvhHvhHpZus;oe[bo BzL 26|13H01H00|2002 |
20H11H2002 |
:{HghHphH*i d[nkok ;/tk yaofunK B{z bkT[Dk. |
7- |
:{HphHvhHphHn?;HvhH-1(ghH;hHphH) BzL45|12H05H00|2001-02 |
30H5H2002 |
rkje ;/tk b?D d/D ftZu pdbh |
8- |
:{HphHvhHphHn?;HvhH-1|ghH;hHphH BzL45|12H05H00|2001-02 |
30H5H2002 |
X'y/pkih tkb/ iK j'o b?D- d/D s'I g?dk j'D tkb/ rbsh tkb/ eofianK dh pdbh |
9- |
:{HphHvhH BzLghH;hHphHvhHn?;H34| 13H01H00|2000-01 |
08H03H2001 |
T[gG'rsktK ;/tk g[rkJ/ s/ fvgkfiaNK dk fBgNkok rkjeK | fvgkfiaNoK B{z fvgkfiaN dh nkT[D tkbh pDdh fwsh pko/ n?vtK; ;{uBk |
10- |
:{HphHvhH BzLvhHn?;H7|13H05H00|1999-2000 |
26H6H2000 |
rkje ;/tk nkT{N ;N/;aB s/ ;EkBe u?eK dk s[ozs eo?fvN-;hfbzr ftu tkXk |
11- |
:{HphHvhH BzLvhHn?;HghH;hHphH;hHnkJhHnkoH38|13H01H00| 1999-2000 |
14H6H1998 |
rkje ;/tk-u?e p[ZeK ikoh eoBhnK |
12 |
:{HphHvhHBzLvhHn?;HghH;hHphH;oe[bo 40|13H05H00|1997-98 |
11H2H1998 |
rkje ;/tk nkT{N;N/;aB d;skt/iK dk fJeZm |
13- |
:{HphHvhHBzLvhH n?;HghH;hHphH ;oe[bo BzL54|13H05H00|1996-97 |
26H05H1997 |
rkje ;/tk-;EkgBk u?eK B{z fJeZmk eoBk |
14- |
:{HphHvhHBzLvhHn?;HghH;hHphH;oe[bo BzL54|13H5H00|1996-97 |
26H5H1997 |
rkje ;/tk-;EkBe u?eK dk fJeZm. |
15- |
:{HphHvhHBzLvhHn?;H(ghH;hHphH);oe[bo BzL6-6|13H5H00|1994-95 |
30H6H1995 |
nkT{N ;N/;aB|;EkBe u?eK dh rkje ;/tk dk fJeZsoheoB |
16- |
:{HphH vhHBzL(n?;H:{H;hH)vhH;hH165|13H5H00| 1993-94 |
30H4H1994 |
rkje ;/tk-r'fJg'ohnk ew/Nh ew/Nh dhnK f;cako;aK B{z bkr{ eoBk. |
17- |
:{HphHvhHBzL(ghHTHNhH)65|09H39H00| 1993-94 |
07H03H1994 |
p?IeK ftZu rkje ;/tk pko/ ew/Nh r'fJg'ohnk ew/Nh ew/NhnK dhnK f;cako;aK B{z bkr{ eoBk-f;aekfJs g[;se dh poeokoh |
18- |
:{HphHvhH(ghH;hHphH)vhH;hH11|(13H5H00)|1993-94 |
25H08H1993 |
rkje ;/tk-r'fJg'ohnk ew/Nh ew/Nh dhnK f;cako;aK B{z bkr{ eoBk |
19- |
:{HphHvhHBzL(n?;H:{Hn?;H)vhH;hH131| (13H05H00)|1993-94 |
25H08H1993 |
rkje ;/tk-r'fJg'ohnk ew/Nh ew/Nh dhnK f;cako;aK B{z bkr{ eoBk. |
20- |
:{HphHvhH BzLghHTHNhH26|:{HphH38| 1992-93 |
16H06H1993 |
p?IeK ftZu rkje ;/tk pko/ ew/Nh|f;cako;aK B{z bkr{ eoBk. |
21- |
:{HphHvhH(ghH;hHphH)45|vhH;hH(vii) 1991-92 |
29H01H1992 |
rkje ;/tk nkT{N ;N/;aB u?eK B{z fJeZmk eoB ftu d/oh bJh ftnki dh pus p?Ie do s/ ndkfJrh. |
22- |
:{HphHvhH BzLghHTHNhH19|:{HphH38| 1992-93 |
06H10H1992 |
p?IeK ftZu rkje ;/tk pko/ ew/Nh-f;cako;aK B{z bkr{ eoBk. |
23- |
:{HphHvhH(:{H;hHphH)1|vhH;hH-nkoH1| 1989-90 |
17H01H1990 |
rkje ;/tk-nkT{N;N/;aB d;skt/i B{z fJeZmk eoB ftZu d/oh bJh ftnki dh ndkfJrh. |
24- |
:{HphHvhHvhH;hH21|nkoH-1|1989-90 |
15H09H1989 |
rkje ;/tk-nkT{N ;N/;aB u?eK B{z fJeZmk eoB ftu d/oh bJh pus p?Ie do s/ ftnki dh ndkfJrh. |
25- |
:{HphHvhHBzL(vhH;hH)51|nkoH-1|1986-87 |
28H01H1987 |
rkje ;/tk-2500|-o[gJ/ sZe d/ nkT{N;N/;aB u?eK dk s[ozs eo?fvN. |
26- |
vhHphHUHvhHBzL:{HphHvhHnkoHphHn?bH1555|i/-1982-83 |
16H5H1983 |
p?IeK dhnK pqKuK ftZu p?Ifezr ;/tk ftZu tkXk. |