RbiSearchHeader

Press escape key to go back

Past Searches

Theme
Theme
Text Size
Text Size
S3

Notification Marquee

RBI Announcements
RBI Announcements

RbiAnnouncementWeb

RBI Announcements
RBI Announcements

Asset Publisher

78439253

iwQK yakfsnK dh ;KGF;zGkb - ;afjoh ;fjekoh p?_e

iwQK yakfsnK dh ;KGF;zGkb - ;afjoh ;fjekoh p?_e

pko/

gqw[Zy nfX;{uBk

(30 i{B, 2006 sZe w[ezwb )

(gqw[Zy ;oe[bo nkoHphHnkJh)

(fJj gqw[Zy Gkosh foiaot p?_e dh t?pZ;kJhN www.rbi.org.in s/ th

T[gbpZX j? s/ T[E'I th gqkgs ehsk ik ;edk j?)

foiaot p?Ie nkc fJzvhnk

;afjoh p?Ie ftGkr

e/Idoh dcaso

w[pzJh


nkoHphHnkJhH2006-07|114

:{HphHvhH phHghHvhH (ghH;hHphH) n?w BzL 11|13H01H000|2006-07 nr;s 23,2006

;ko/ gqkfJwoh (;afjoh) ;fjekoh p?IeK d/

w[Zy ekoiekoh nca;o

;qhwkB ih,

;afjoh ;fjekoh p?_eK d/ iwQK ykfsnK dh ;KGF;zGkb pko/ gqw[Zy nfX;{uBk

feogk eoe/ ;kv/ gqw[Zy nfX;{uBk :{HphHvhH, phHghHvhH(ghH;hHphH)

n?wH;hHBzL9|13H01H00|2004-05 fwsh 11 nr;s, 2005 i' fe f;ob/y tkb/ ft;a/ pko/ j? d/ jtkb/ B{z d/y' (i' fe nkoHphHnkJhH t?p;kJhN www.rbi.org.in s/ T[gbpZX j?) Bkb BZEh gqw[Zy ;oe[bo 30 i{B, 2006 sZe ft;a/ s/ ;G jdkfJsK|;/XK B{z fwsh nzs sZe ;zfus eodk j?.

s[jkvk fjs{,

(n?BHn?;Hft;atkBkEB)

w[Zy iBob w?B/io-fJzB-ukoi

Bkb BZEhL T[go'es nB[;ko


iwQK ykfsnK dh ;KGF;zGkb pko/

gqw[Zy nfX;{uBk

ft;ak ;{uh

1- ikD-gSkD

2- iwQK ykfsnK B{z y'bQDk

2H1 Bt/I fvgkfiNoK dh ikD-gSkD

2H2 yksk XkoeK dhnK c'N'nK

2H3 yksk Xkoe d/ gs/

2H4 pukU d/ j'o ;kXB

3- e[M fe;wK d/ iwQK ykfsnK B{z y'bQD s/ gkpzdhnK

3H1 wK s/ ;ogq;s Bkb Bkpkbr dk yksk

4- Bkwiadrh ;j{bsK

4H1 n?eN d/ T[gpzX

4H2 fB:w

4H3 Bkwiadrh dk foekov

4H4 fvgkfiN ykfsnK bJh Bkwiadrh dh ;j{bs

4H5 ;[oZfyns fjcakias ftu t;s{nK B{z oZyD d/ ;pzX ftZu Bkwiadrh dh ;j{bs.

4H6 ;[oZfyns iwQK bkeo ykfsnK d/ ;pzX ftZu Bkwiadrh.

5- yakfsnK dh ekoi;ahbsk

5H1 ;KM/ yks/

5H2 Bt/I yakfsnK ftZu fBohyD d/ ekoi

5H3 ;G yakfsnK ftZu fBohyD d/ ekoi

5H4 u?e p[ZeK B{z ikoh eoBk

5H5 ekoijhD yaks/

5H6 pia[or|fpwko|nzrjhD rkjeK d/ p?Ie yakfsnK dh ekoi;ahbsk.

5H7 ftd/;ah :'rdkB dh gqkgsh

6- fwqse gqfsfBZXK d/ yaks/

6H1 ihts|Bkwiad ebki d/ yaks/

6H3 ihtB|Bkwiad ebki d/ yks/

6H4 fwnkdh iwQK yakfsnK dk ;wK g{ot yaksk

6H5 ekbt; j'J/ iwQK eosk d/ BK s/ fwbD

6H6 ;[oZfyns iwQK bkeoK|;[oZfyns fjcakias tkbhnK t;s{nK sZe gj[zu.

6H7 eb/wK d/ fBgNko/ bJh ;w/I dh jZd.

7- iwQK i[NkT[Dk

7H1 iwQK fJesoheoB J/izN

7H2 r?o fBrws ;zrmBK|gqkJht/N fbwfNv ezgBhnK d[nkok *p?Ie rkozNh*Bkb iwQK dh ;thfeqsh.

7H3 iwQK fJesoheoB ;ehwK i' fe gqkJht/N ;zrmBK d[nkok ubkJhnK iKdhnK jB.

8- j'o gZy

8H1 p?Ifezr gqDkbh s/ nkwdB eo nfXekohnK ftueko tZX skbw/b

8H2 r?o-eb/w ehs/ fvgkfiaNK bJh ofi;No

9- nkgD/ rkje pko/ ikDekoh gqkgs eo'(e/HtkJhH;hH)

** nB[br-1

** nB[br-2

** nzfsek


iwQK ykfsnK dh ;KGF;zGkb pko/

gqw[Zy nfX;{uBk

1- ikD-gSkD

fvgkfiaNK dh ;thfeqsh ns/ iwQK yakfsnK dh poeokoh fe;/ th p?Ie dh nfjw rsh ftZXh j?. ;apd *p?Ifezr* dh p[fBnkdh ekB{zBh ftnkfynk fijk fe p?Ifezr o?r{b/;aB n?eN 1949 ftu fdZsh rJh j? dk Gkt fJj j? fe iBsk gk;'I XzBok;ah gqkgs eoBk j? sK fe T[; B{z eoia iK fBt/;a bJh fdZsk ik ;e/, i' wzr eoB s/ iK j'ot/I g[Bo ndkfJrh:'r j? s/ T[j u?e vokcaN, nkovo iK j'ot/I eYtkT[D :"r j?. fJ; gqeko dhnK iwQK oewK p?Ie d/ w[Zy ;'qs ns/ nkXko jB ns/ p?Ie dk w[Zy T[d/;a T[fuZs iwQK i[NkT[D/ jB. iwQK yakfsnK B{z y'bQD|ubkT[D. T[BQK dk fBohyD eoB d/ ;pzX ftu gqw[Zy (;afjoh) ;fjekoh p?IeK B{z ;w/I ;w/I s/ ikoh ehshnK ikD tkbhnK tZy tZy jdkfJsK ;/XK nkfd dk t/otk j/m fdZsk frnk j?L-

2- iwQK yakfsnK B{z y'bQDk

2H1 Bt/I fvgkfiaNoK pko/ ikD-gSkD

p?IeK ftZu Gkoh frDsh ftZu X'y/pkiahnK w[Zy o{g ftZu Bebh BKtk j/m yks/ y'bQD, u?eK dh p/ekfJdrh tkbh ndkfJrh, yakfsnK ftZu j/okc/oh s/ yakfsnK dh r?o-nfXekos ekoi;ahbsk Bkb j[zdhnK jB. fJ; sZE B{z fXnkB ftZu oZyd/ j'J/ fe yaks/ B{z y'bQDk, gfjbk gqt/;a wkor j? fi; okjhI e'Jh ftnesh p?Ie dk rkje pDdk j? fJ; bJh yakfsnK Bz{ y'bQD s/ yakfsnK dh ekoi;ahbsk ftZu nfs fXnkB d/D dh b'V j[zdh j?. fJZE'I sZe fe B?r';ahJ/pb fJz;No{w?IN; n?eN 1881 i' ;wM"s/ tkb/ d;skt/iK dh ndkfJrh s/ e[b?e;aB s/ bkr{ j[zdk j? s/ i' ikoh eosktK|nkd/;aeK, b?DdkoK, fgmkeshnK, ndk eosktK, e[b?efNzr p?IeK s/ ndk eosk|p?IeK B{z e[M nfXeko, d/DdkohnK (fizaw/tkohnK) s/ ;[oZfynktK fdzdk j? T[j sK T[gbpZX j'DrhnK. i/eo p?Ie fe;/ u?e|vokcaN dh ndkfJrh:'r oew dh ndkfJrh iK gqkgsh ;w/I s/ eodk j?. ;wM"s/ tkb/ d;skt/i nXhB e'Jh ndkfJrh iK e[b?e;aB sK jh T[fuZs ;w/I ftZu wzBh iKdh j? id'I p?Ie ;[fjodsK Bkb s/ fpBK nDrfjbh Bkb ekoi eodk j? s/ nfijk T[j fe;/ rkje bJh eodk j?.

2H1H1 ikD-gSkD dh b'V

(i) fe;/ th yaks/ pko/ ikDekoh Bk e/tb B?r';ahJ/pb fJzNo{w?IN; n?eN 1881 dh Xkok 131 nXhB ;[oZfynk gqkgs eoB bJh fJe o;wh ekotkJh ti'I bJh iKdh j? ;r'I yaksk y'bQD tkb/ ftnesh dh T[fuZs ;aBkyas jkf;b eoB bJh th bJh iKdh j?, sK fe ftnesh B{z pkd ftZu id'I b'V j't/, bZGDk ;'yk j't/.

(ii) p?Iek bJh fJj iao{oh j? fe T[j nkgD/ rkjeK B{z ikDB s/ T[fuZs gqDkbhnK s/ ftXhnK B{z ngBkt/. T[fuZs ikDekoh b?D dh gqEk B{z e/tb fJe o;wh ekotkJh BjhI ;wMDk ukjhdk ;r'I nB[fus ftneshnK iK iknbh BKtK j/m yaksk y'bQD d/ Bkb Bkb p/-fj;kph XzBok;ah B{z iwQK eotkT[D fto[ZX ;[oZfynk ;wMh ikt/.

2H1H2 T[fuZs ikD-gSkD

(i) yaks/ B{z nkw eoe/ p?Ie d/ eowukoh s/ rkje ftueko fwbDh s'I fpBK BjhI y'bQDk ukjhdk.

(ii) p?Iek B{z fB;au/ jh Bk e/tb ukb{ s/ u?e okjhI ubkJ/ ikD tkb/ pus p?Ie yakfsnK B{z y'bQD bJh ;r'I ;ko/ iwQK yakfsnK fiBQK ftZu ekb, ;zy/g fwnkd tkb/ s/ fce;v fvgkfiaNK bJh ;zGkthI fvgkfiaNoK s'I fJj wzr eoBh ukjhdh j? fe T[j (iK sK fe;/ w"i{d yaksk XkoeK iK ;EkBe GkJhuko/ d/ fe;/ fJiasdko ftnesh fi; pko/ p?Ie iK p?Ie dk ;Nkc ikDekoh oZydk j't/) dh ikD-gSkD d/t/. p?Iek B{z fJj edw u[eD/ ukjhd/ jB fe T[j nkgD/ fvgkfiaNoK dh ;aBkyas pko/ nkgDh ;zs[;aNh eoB.

(iii) ikD-gSkD eosktK dh G{fwek B{z ft;a/;a pDkT[Dk ukjhdk j?. e/tb fJj efjDk jh ekch BjhI fe T[j ftnesh B{z ekch bzp/ ;w/I s'I ikDdk j?.

(iv) ikD-gSkD d/D tkbk ftnesh e'Jh nfjwhns oZydk j't/ s/ fi; dk p?Ie ftu xZN' xZN 6 wjhfBnK s'I yaksk j't/ sK fe fJj :ehBh pDkfJnk ik ;e/ fe yaks/ Bt/I yaksk XkoeK dh iK xZN s/ Bk-wkso p?Ie pekJ/ tkb/ ftneshnK dh ikD-gSkD Bkb y'bQ/ iKd/ jB. ftuekobk ;wK p?Ie B{z fJ; :'r pDkt/rk fe T[j yaks/ dk fXnkB Bkb fBohyD eo/ s/ fJj s;Zbh eo/ fe ikD-gSkD eosk d/ yaks/ ftu b?D d/D ;zs';aiBe jB.

(v) pqKu w?B/ioK|;Nkc w?IpoK B{z ikD-gSkD d/D s'I fBoT[s;akfjs eoBk ukjhdk j?.

(vi) fiZE/ e'Jh fXo ;zs';aiBe Yzr Bkb ikD-gSkD d/D s'I n;woZE ofjzdh j? T[E/ T[; B{z fJ; bJh fiazw/tko pDkT[Dk ukjhdk j? fe T[j yaksk y'bQD s'I gfjbK nkgDh g{op tosh ikDekoh dk T[fuZs ;p{s d/t/.

(vii) nfjw rkjeK B{z fJj dZ;Dk ukjhdk j? fe T[j BthnK fXoK B{z ikDB s'I fpBK T[BQK dh ikD-gSkD d/D ftu fBfjs rZbK B{z fXnkB ftu oZyD.

(viii) nfij/ rkje d/ e/; ftu i' sByakj d/ o{g ftZu g?;k eYtkT[dk j? ns/ ;oekoh|noX ;oekoh J/iz;hnK|ftneshnK B{z u?eK okjhI ndkfJrh eodk j? T[BQK pko/ e/tb ikDekoh s/ Bkb c'N' jh ekcah j't/rh.

(ix) nfij/ yakfsnK d/ e/; ftZu fiBQK dh tos'I XzBok;ah fGitkT[D bJh b?D d/D eoB/ j'D s/ tgkoe ndkfJrhnK s'I fpBK Gkoh ndkfJrh tkbhnK oewK d/ u?e e[b?eN eoB/ j'D sK p?Ie bJh fJj iao{oh j? fe T[j v{zxh x'y gVskb eo/.

2H1H3 r?ojkiaoh ftZu ikD-gSkD

id'I e'Jh ikD-gSkDeosk fBZih s"o s/ fe;/ yaks/ dh ikD-gSkD bJh BjhI nkT[Idk sK Bt/I yaks/ pko/ ikDekoh d/D dh jehes dh g[;aNh T[; gk;'I fbysh o{g ftZu b?Dh ukjhdh j?.

nfij/ e/;K ftZu fiZE/ yaksk y'bQD d/ ckowK s/ ikD-gSkD bJh p?Ie dhnK j'o pqKuk d/ w?B/io|eowukohnK d/ j;skyao j'D sK nfij/ ikD-gSkD eosktK d/ j;skyaoK dk foekov ftZu T[gbpZX Bw{B/ d/ j;skyaoK Bkb fwbkD eoBk ukjhdk j? ns/ ;pzXs ;akyk B{z yaks/ pko/ ikD-gSkD d/D tkb/ pqKuk d/ eowukohnK gk;'I ikD-gSkD dh fbysh g[;aNh b?Dh ukjhdh j?. id sZe nfijh g[;aNh jkf;b BjhI j[zdh p?Iek B{z Bt/I y'bQ/ yakfsnK okjhI u?e|vokcaN e[b?eN BjhI eoB/ ukjhd/.

fJj ftXh T[BQK e/;K ftu th ngBkT[Dh ukjhdh j? fiZE/ yakfsnK d/ ikD-gSkD eosk p?Ie d/ eowukoh BjhI s/ T[j yaks/ pko/ ikD-gSkD d/D bJh fBZih s"o s/ p?Ie BjhI nkT[Id/.

p?Ie B{z ukjhdk j? fe T[j yaksk y'bQD|ikD-gSkD d/D bJh T[BQK dh g[;aNh bJh vke okjhI rkje s/ ikD-gSkD eosk B{z gZso G/i/. d'BK gk;'I g[;aNh dh gqkgsh T[gozs u?e p[Ze ikoh ehsh ik ;edh j?.

2H2 yaksk XkoeK dhnK c'N'nK

(i) p?IeK B{z ukjhdk j? fe T[j ;ko/ Bt/I yakfsnK B{z y'bQD ;w/I T[BQK iwQK eosktK|yaksk XkoeK dhnK c'N' bt/ i' fe yakfsnK B{z ubkT[D bJh nfXekos jB. rkjeK dhnK c'N'nK BthnK j'DhnK ukjhdhnK jB ns/ yaksk y'bQD d/ ckowK s/ c'N'nK brkT[D dk yaouk rkje podk;as eoBr/.

(ii) jo ;q/Dh dh iwQK bJh c'N'nK dk fJe ;?N gqkgs eoB dh b'V j? s/ tZyohnK c'N' BjhI b?DhnK ukjhdhnK. tZy tZy gqeko d/ iwQK yakfsnK bJh fpB? gZso s/ T[fuZs jtkbk fdZsk ikt/.

(iii) iwQK yaks/ noEks n?;HphHs/ ukb{ yaks/ B{z ubkT[D bJh nfXekos ftneshnK dhnK c'N'nK gqkgs eoBhnK ukjhdhnK jB. j'o fvgkfiaNK fit/I fe fce;v|ohefozr, ;w{je nkfd d/ e/; ftZu T[BQK ;G fvgkfiaNoK dhnK c'N' b?DhnK ukjhdhnK jB fiBQK d/ BK s/ iwQK o;hgN j?, f;tkJ/ Bkpkbr d/ BK d/ fiZE/ fe ;ogq;sK dhnK c'N'nK gqkgs ehshnK ik ;edhnK jB.

(iv) p?IeK B{z *godkB;azB* n"osK dhnK c'N' th b?DhnK ukjhdhnK jB.

(v) p?IeK B{z n?BHnkoHJhH, n?BHnkoHUH, n?cH;hHn?BHnkoHyaksk XkoeK dhnK c'N'nK th gqkgs eoBhnK ukjhdhnK jB.

yakfsnK dh ekoi;ahbsk bJh p?IeK B{z ;kXkoD s"o s/ yakskXkoe dh w"i{drh s/ i'ao BjhI d/Dk ukjhdk id sZe fe jkbks fJ; dh wzr Bk eod/ j'D. Bw{B/ d/ j;skyaoK bJh c'N'nK ftebg BjhI j' ;edhnK.

2H2H2 ngtkd

(i) fBwB e/;K ftZu p?IeK B{z c'N'nK b?D s/ fid BjhI eoBh ukjhdh.

(T) Bt/I pus p?Ie yaks/ fiZE/ u?e dh ;j{bs T[gbpZX BjhI ehsh iKdh, ns/

(n) fe;/ oew sZe fce;v s/ j'o fwnkdh iwQK ns/ 10,000|-o[gJ/ ;w/s.

(ii) go p?IeK B{z fJBQK yakfsnK B{z y'bQD s/ ubkT[D d/ ;pzX ftZu iao{oh fJjfsnks| ;[oZfyns tosBh ukjhdh j?.

(iii) fiZE/ fe;/ iwQKeosk dk fwnkdh iwQK 10,000|-o[gJ/ Bkb'I xZN j? iK fiZE/ T[; e'b u?e ;j{bs Bkb pus p?Ie yaksk iK ukb{ yaksk j? sK iwQKeosk dh c'N'rqkc b?Dh iao{oh j't/rh.

(iv) p?Ie, ;EkBe nfXekoh s/ ;eokoh ftGkr (gpfbe ;?eNo ndkfonK iK noX ;oekoh ;zrmBk B{z SZv e/ ) c'N'nK dh b'V s'I w[es jB.

(V) pko'nb yakfsnK fit/I fe e?;a eo?fvN Uto vokcaN yakfsnK nkfd bJh c'N'rqkc b?D dh b'V BjhI j?.

(vi) p?IeK B{z ;Nkc w?IpoK (fJeZb/|;KM/) yakfsnK d/ e/; ftZu c'N'rqkc b?D dh fid BjhI eoBh ukjhdh.

2H3 yaksk XkoeK d/ gs/

p?IeK bJh fJj T[fuZs BjhI fe T[j nu/s o{g ftZu p/JhwkB ftneshnK d[nkok N?e; s'I Nkb wN'b d/ T[d/;a bJh nkgD/ nkg B{z fJ;s/wkb eoB dh nkfrnk d/D. fJ; bJh p?IeK B{z fvgkfiaNoK dk g{ok s/ w[ezwb gsk b?Dk ukjhdk j? s/ T[; B{z nkgDhnK g[;seK s/ yaksk y'bQD tkb/ ckowK ftu doi eoBk ukjhdk j? sK fe b'V g?D s/ fXoK dh sbk;a fpBK efmBkJh s'I ehsh ik ;e/. ;ko/ e/;K ftZu yaksk XkoeK d/ gs/ dh ;[szso o{g ftu g[;aNh eoBh ukjhdh j?.

2H4 j'o oZfynk ;kXB

p?Ie B{z ukjhdk j? fe T[j 50,000|-o[gJ/ ns/ fJ; Bkb' tZX w[ZYb/ iwQK Bkb yaksk y'bQD tkb/ iwQKeosk dk g?B|ihHnkJhHnkoHBzpo gqkgs eo/.

2H4H2 nfXfeqseoB

Bt/I yaks/ y'bQD dk nfXeko e/tb pqKu w?B/io B{z iK tZvhnK pqKuk ftZu ;pzXs fvgkfiN b/yk ftGkr d/ fJzukoi nc;o B{z ukjhdk j?.

2H4H3 o;wh ekotkJhnK B{z g{ok eoBk

p?IeK B{z fJj :ehBh pDkT[Dk ukjhdk j? fe eh yaksk y'bQD dhnK ;G o;wh ekotkJhnK p?Ie dh gfo;hwK d/ nzdo g{ohnK ehshnK ikD s/ fe;/ th d;skt/i B{z nwb ftZu fbnkT[D bJh pkjo Bk ikD fdZsk ikt/. fiZE/ T[es fB:w ftu ngtkd eoBk nfs iao{oh j't/ sK p?Ie ngtkd sK p?Ie fJjfsnks tos ;ed/ jB fit/I fe t/oftnK dh s;dhe eoB bJh fJe nca;o B{z s?Bks eoBk, fJe Y[et/ ckow tkbh s;dhe ;ahN s/ j;skyafos c'N'rqkc b?Dh, ofi;Nov J/HvhHokjhI G/iDk, yaksk y'bQD tkb/ ckow dh ekgh B{z vke okjhI G/iDk ns/ rkje B{z jdkfJsK iao{oh s;dhe bJh G/iDk fJ; s'I gfjbK fe yakfsnK ftu e'Jh ekoi;ahbsk ehsh ik ;e/.

2H4H4 ukb{ yaksk y'bQDk-nB[;ak;B dh b'V

p?IeK d/ n?BHghHJ/H gZXo ftu eN"sh eoB bJh eo?fvN nB[;ak;B B{z fXnkB ftu oZyd/ j'J/ p?IeK B{z ukjhdk j? fe T[j yaksk Xkoe gk;'I fJe x';aDk gZso b?D fe T[j fe;/ j'o p?Ie gk;'I e'Jh eo?fvN ;j{bs BjhI b? fojk iK nfijk x';aDk gZso gqkgs eoB fi; ftu nfij/ t/ot/ fdZs/ rJ/ j'D fe T[j fe;/ j'o p?Ie (p?IeK) gk;'I fejVhnK eo?fvN ;j{bsK gqkgs eo fojk j?. yaksk y'bQD tkb/ p?Ie B{z ;ko/ t/oftnK B{z ;[fB;fus eoBk ukjhdk j? ns/ ;pzXs eoia d/D tkb/ p?Ie B{z nfij/ p?IeK gk;'I *e'Jh fJsokia BjhI ;oNhfce/N th gqkgs eoBk ukjhdk j?.

go i/eo xZN' xZN gzdoK fdBK d/ ;w/I T[gozs w"i{dk p?IeoK tb'I e'Jh T[so gqkgs BjhI j[zdk sK p?Ie ;zGkthI rkjeK d/ ukb{ yaks/ y'bQ ;ed/ jB.

fJ; s'I fJbktk fiZE/ ;zGkth rkje dh p/Bsh s/ T[fuZs T[dw ehsk iKdk j? i' fJe ekog'o/N rkje j? iK tZvk eoiadko j? ns/ fJe Bkb' tZX p?Ie gk;'I eo?fvN ;j{bsK b? fojk j? sK p?Ie ok;aNo ;zx d/ bhvo B{z ;{fus eo ;edk j? i/eo, ok;aNo ;zx nXhB j't/ ns/ i/eo ;pzXs pj[-p?Ifezr gqpzX nXhB j'D.

p?IeK B{z fJj w;atok fdZsk iKdk j? fe T[j fJBQK wkwfbnK ftu T[fuZs T[dw eoB ns/ rkje dh ;zs[;aNsk d/ Nhu/ B{z fXnkB ftu oZyD ns/ fJj :ehBh pDkT[D fe fJ; ;pzX ftZu p?IeK gk;'I gqkgs o?co?I;K tZb rzGho o{g ftZu fXnkB d/D bJh Y[et/I gqpzX eoB.

2H4H5 wkbh ;aw{bhns

id fe gqkfJwoh (;afjoh) ;fjekoh p?IeK d[nkok nkgDh ekoi;ahbsk d/ ;pzXs y/so ftZu p[fBnkdh s/ gqkgs eoB :'r p?Ifezr ;j{bsK T[gbpZX eoB ftu T[BQK dh G{fwek B{z d/yd/ j'J/ fJj d/yD ftu nkfJnk j? fe e[M :{H;hHphH*i ftu xZN' xZN pekJ/ dh b'V npkdh d/ tZv/ fjZ;/ B{z p?Ie yaks/ y'bQD|poeoko oZyD s'I o'edh j?. tZX wkbh ;aw{bhns d/ Nhu/ B{z gqkgs eoB bJh ;ko/ :{H;hHphH*i B{z fJj w;atok fdZsk iKdk j? fe T[j iK sK *fBb* iK pj[s xZN fBT{Bsw pekfJnk Bkb p[fBnkdh p?Ifezr *B'-fcqbi* yaksk T[gbpZX eoB fi; Bkb nfij/ yakfsnK ftZu b?D-d/D dh fe;w s/ frDsh s/ ;hwk bkJh ik ;edh j? go fJ; pko/ rkje B{z ;g;aN o{g ftu gfjbK jh d; d/Dk ukjhdk j?. ;ko/ :{H;hHphH*i B{z fJj w;atok fdZsk diKdk j? fe T[j *B" fcqbi* yaks/ dh ;j{bs pko/ nkgD/ t?p ;kJhNK ;w/s tZX s'I tZX gquko eoB ns/ T[; ftu gkodo;ah sohe/ Bkb ;j{bsK s/ yaofunK pko/ dZ;D.

3H e[M fe;w d/ iwQK yaks/ y'bQD s/ gkpzdh

3H1 Bkpkbr dk nkgDh wK Bkb ;ogq;s ti'I yksk y'bQDk

3H1H1 nkw eoe/ p?Ie fe; Bkpkbr dk nkgDh wK Bkb ;ogq;s ti'I yaksk y'bQD s'I r[o/ia eod/ jB. ;akfJd wK Bkb ;ogq;s ti'I yaksk y'bQDk id'I fe fgsk ihts j't/, fJj fjzd{ xZN frDsh s/ ;ogq;sh n?eN 1956 s/ nkXkfos j? i' fJj fBoXkos eodk j? fe T[; d/ ihtB ekb ftZu e/tb fgsk jh fjzd{ Bkpkbr dk e[dosh ;ogq;s j'Dk ukjhdk j?.

3H1H2 foiaot p?Ie nkc fJzvhnK d[nkok fJ; ;wZf;nk d/ ekB{zBh s/ ftT[jkoe gZyK dh x'y ehsh rJh j?. i/eo fJ; wzr nXhB nkT[Idk fJj ftuko fe wktK B{z ;ogq;s ;wMDk e/tb fce;v, ohefozr iwQK s/ pus p?Ie yaks/ y'bQD Bkb ;pzXs j't/ sK ekB{zBh T[gpzXK d/ pkti{d nfij/ yaks/ p?IeK d[nkok y'bQ/ ik ;ed/ jB go ;aos fJj j? fe fJ; rZb bJh T[fuZs ;[oZfynk ehsh ikt/ fe yakfsnK ftu ekoi;ahbsk fJj :ehBh eoe/ ehsh ikt/ fe Bkpkbr dk yaksk i' wktK Bkb ;ogq;sK ti'I y'fbQnk frnk j? ftu'I tZX oew eYtkT[D dh nkfrnk Bk fdZsh ikt/ ns/ T[j eo?fvN ftu ofjDh fJ; sohe/ Bkb fe;/ w[nkfJd/ ftu Bkpkbr dh nkT[D dh ;woZEk MrV/ dk ft;ak BjhI j't/rh.

3H1H3 fJ; s'I fJbktk nfij/ e/;K ftu fiZE/ tZvh oew ;akfwb j't/ ns/ i/eo Bkpkbr fJsBk tZvk j't/ fe T[j b?D d/D dh fe;w B{z ;wMdk j't/ sK p?Ie nfij/ yaks/ ftu'I XzBok;ah ndk eoB bJh T[; dh ;fjwsh b? ;edk j?.

4H Bkwiadrh dhnK ;j{bsK

4H1 n?eN d/ T[gpzX

p?Ifezr o?r{b/;aB n?eN 1949 dhnK XkoktK 45 i?v J/ s'I 45 i?v (i' fe e'ngo/fNt ;';kfJNhnK s/ bkr{ j[zdhnK jB) Bkb Bkb fBwB wkwfbnK pko/ T[gpzX eodhnK jBL

(i) ;fjekoh p?Ie B{z, Bkwiad ftnesh B{z fwqse iwQK eosk dh oew dh ndkfJrh bJh :'r pDkT[D bJh i' fe iwQK eosk d/ eo?fvN ftu yVh j?.

(ii) ;fjekoh p?Ie B{z fJ; :'r pDkT[Idk j? fe T[j ekbtZ; ftnesh d[nkok SZvhnK uhiaK B{z i' fe T[; dh ;[oZfyns fjcakias ftZu jB B{z foiaot p?Ie nkc fJzvhnk d[nkok jdkfJs tkb/ sohe/ Bkb T[BQK uhiaK dh ;{uh pDk e/ T[; d/ Bkwiad ftnesh d/ ;g[od eo/.

(iii) ;fjekoh p?Ie B{z fJ; :'r pDkT[dk j? fe b"eo d/ feokJ/ s/ b?D tkb/ dh w"s T[gozs nfij/ b"eo d/ feokJ/ s/ b?D tkb/ d/ Bkwiad ftnesh B{z foiaot p?Ie dh jdkfJs nB[;ko sohe/ Bkb T[BQK ftu ;[oZfyns b"eo ftu gJhnK uhiak dh ;{uh pDk e/ T[; d/ jtkb/ eo/.

4H2 fB:w

;fjekoh p?Ie (Bkwiadrh) fB:w 1985 fBwB dk T[gpzX eod/ jB-

(i) iwQK yakfsnK bJh Bkwiadrh ckow, ;[oZfyns fjcakias ftZu oZyhnK uhiaK ns/ ;[oZfyns b"eoK ftu oZyhnK uhiaK.

(ii) oZd eoB d/ ckow ns/ Bkwiadrh ftu pdbh.

(iii) BkwiadrhnK dh ofi;N/q;aB ns/ T[BQK B{z oZd eoBk ns/ BkwiadrhnK ftZu pdbh ns/ T[go'es Bkb ;pzXs wkwb/.

4H3 Bkwiadrh B{z foekov eoBk

4H3H1 fB:w 2(10), 3(9)ns/ 4(10) p?Ie s'I fJj wzr eod/ jB fe T[j nkgDhnK g[;seK ftZu Bkwiadrh, T[; B{z oZd eoB ns/|iK T[; ftZu pdbh B{z doi eo/. p?IeK B{z T[; nB[;ko BkwiadrhnK B{z doi eoB iK T[BQK ftu gfotosB i/eo e'Jh j'D i' fe b"eoK d/ iwQK eosk(iwQK eosktK) feokJ/ s/ b?D tkb/ (tkfbnK) d[nkok ehsh rJh j't/.

4H3H2 p?IeK B{z fJj :ehBh pDkT[Dk ukjhdk j? fe Bkwiadrh ;j{bsK T[BQK d/ rkjeK B{z T[gbZpX j'D.

4H4 iwQK yakfsnK bJh Bkwiadrh ;j{bs

4H4H1 ekB{zBh T[gpzX

Bkwiadrh bJh ekB{zBh T[gpzX ns/ Bkwiad ehs/ ftnesh B{z iwQK eosk dh XzBok;ah dh ndkfJrh ns/ j'o ftneshnK d/ eb/wK,d/ B'fN; fto[ZX ;[oZfynk dk t/otk XkotK 45 i?v J/ ns/ 45 i?v ph ftu fdZsk frnk j?.

4H4H2 iwQK yakfsnK d/ ;pzX ftZu Bkwiadrh d/ fB:w

iwQK yakfsnK d/ ;pzX ftZu Bkwiadrh fB:w fBwB nB[;ko T[gpzX eod/ jB-

(T) iwQKeosk d[nkok ehsh ikD tkbh Bkwiadrh iK fit/I th e/; j't/ ;ko/ iwQKeosk i' fe fe;/ iwQK Bkb ;pzXs jB i' fe fe;/ ;fjekoh p?Ie dk j? i' fe fJe iK fJe Bkb'I tZX ftneshnK d/ eo?fvN ftZu j?.

(n) T[es Bkwiadrh e/tb fJe iwQK d/ ;pzX ftZu ehsh ik ;edh j? i' fe iwQK eosk dh ftneshrs j?;hns ftu ehsh ikt/, go gqshfBZX dh ;woZEk ti'I BjhI i' fe fe;/ nkj[d/ dk Xkoe j? iK j'ot/I j?.

(J) fiZE/ Bkwiad ftnesh Bkpkbr j't/ sK iwQK eosk iK fit/I th e/; j't/ ;ko/ iwQK eosk Bkwiadrh eod/ j'J/ fe;/ j'o ftnesh B{z fB:[es eo ;ed/ jB i' Bkpkbr Bk j't/ i' fe iwQK eosk dh w"s dh ;{os ftZu iK fit/I th e/; j't/ iwQK dh oew b? ;edk j?.

(;) i/eo fe;/ Bkpkbr d/ BK s/ e'Jh iwQK ehsk iKdk j? sK Bkwiadrh T[; ftnesh d[nkok ehsh ikt/rh i' fe ekB{zB Bkpkbr tb'I ekotkJh eoB dk jZedko j't/.

(j) T[es Bkwiadrh dk oZd eoB iwQK eosk iK fit/I th e/; j't/ ;ko/ iwQK eosktK d[nkok ehsk ikt/rk.

(e) T[es Bkwiadrh ftZu pdbh i' fe iwQK eosk iK ;ko/ iwQK eosktK fit/I th e/; j't/ d[nkok ehsh ikt/rh.

(y) T[es Bkwiadrh e/tb fJe ftnesh d/ jZe ftu ehsh ikt/rh.

(r) Bkwiadrh, Bkwiadrh dk oZd eoB iK Bkwiadrh dh pdbh fit/I fe T[go fejk frnk j? fe;/ th ;w/I ehsh ik ;edh j? fi; ;w/I d'okB iwQK oew ;fjekoh p?Ie d[nkok iwQKeosk iK iwQKeosktK fit/I th e/; j't/, d[nkok ;fjekoh p?Ie ftZu oZfynk iKdk j?.

(x) i/eo oZfynk frnk iwQK i' fe fJe Bkb'I tZX iwQk eosktK d/ eo?fvN ftu j't/, sK Bkwiadrh dk oZd eoB iK T[; ftu pdbh T[; ;w/I sZe ikfJia BjhI j't/rh id sZe Bkwiadrh ftZu pdbh iK oZd eoB T[; ;w/I ;ko/ ihts iwQKeosktK d[nkok BjhI ehsh iKdh.

(C) ;fjekoh p?Ie ;pzXs iwQK eosk iK iwQK eosktK B{z fbysh o{g ftu fJj d/t/rk fe ;pzXs doi Bkwiadrh d/ T[fuZs o{g ftu w[ezwb ehs/ iK oZd ehs/ iK Bkwiadrh dh pdbh fit/I th e/; j't/, iwQK d/ ;pzX ftZu ehsk frnk j?.

(u) ;pzXs T[fuZs o{g ftZu w[ezwb ehsk Bkwiadrh dk iK Bkwiadrh B{z oZd eoB iK Bkwiadrh ftZu pdbh ehs/ ikD dk ckow i' fe ;fjekoh p?Ie e'b doi ehsk frnk j? B{z ;fjekoh p?Ie dhnK g[;seK ftu ofi;Nov ehsk ikt/rk.

(S) e'Jh BkwiadrheoB iK Bkwiadrh oZd eoB iK Bkwiadrh ftu pdbh eoB dk ekoi e/tb fJ; ekoB eoe/ bkr{ eoB s'I BjhI oj/rk fe iwQK B{z BftnkfJnk frnk j?.

4H4H3 ekoi;ahbsk dhnK jdkfJsK

(i) Bkwiadrh ;j{bs ;G gqeko d/ iwQK yakfsnK ftZu T[gbpZX ehsh ikDh ukjhdh j? GKt/ fe tZy tZy p?IeK d[nkok fejV/ th BK dh tos'I ehsh ikt/.

(ii) id sZe rkje Bkwiadrh eoB B{z soihj BjhI fdzdk (fJ; B{z nDgkbDk d/ nB[wkB bJh r[zikfJ;a d/D s'I fpBK foekov BjhI eoBk ukjhdk) Bkwiadrh fJe fB:w j'Dk ukjhdk j? fi; ftu ;ko/ w"i{dk s/ Bt/I yaks/ nkT[D/ ukjhd/ jB.

(iii) Bkwiadrh ;j{bs pus p?Ie yakfsnK bJh T[gbpZX j? i' fe g?B;aB iwQK eoB bJh y'bQ/ rJ/ jB. go ;fjekoh ;z;EktK (Bkwiadrh) fB:w 1985 g?B;aB (Bkwiadrh) d/ pekfJnk d/ fB:w 1983 Bkb'I tZyo/ jB ns/ g?B;aBoK d[nkok pkd tkb/ fB:wK nXhB g?B;aB d/ pekJ/ b?D bJh tosh Bkwiadrh p?IeK e'b g?B;aBoK d/ iwQK yakfsnK bJh ikfJia BjhI j't/rh fi; bJh i/eo g?B;aBo Bkwiadrh ;j{bs gqkgs eoBk ukjz[dk j? sK T[; B{z ;fjekoh ;';kfJNhia (Bkwiadrh) fB:w 1985 dh XkoDk ftu tZyoh Bkwiadrh eoBh iao{oh j't/rh.

(iv) Bkwiadrh ckow gqkgs eoB s'I fJbktk p?Ie yaksk y'bQD tkb/ cakow ftZu Bkwiadrh dk BK s/ gsk doi eoB dk T[gpzX eo ;ed/ jB, Bkwiadrh ;j{bs bJh gquko dh b'V j? s/ Bkb jh u?e p[Ze, gk; p[Ze, s/ fe;/ j'o ;kfjs i' rkje e'b g[Zidk j? ftu nB[e{b ;zd/;a dh b'V j? s/ fJ; d/ Bkb jh ;j{bs B{z b'efgq: pDkT[D bJh ;w/I f;o fBebD tkb/ o;kfbnK dh th b'V j?.

(v) fJe iwQKeosk dh w"s T[gozs ;KM/ iwQK d/ e/; ftZu p?Ie d{i/ ihts iwQKeosk (iwQKeosktK) i' fJeZm/ ekoi eod/ j'D d[nkok w"i{dk Bkwiadrh ftZu pdbh. oZd eoB dh nkfrnk d/ ;ed/ jB. fJj T[BQK fvgkfiaNK s/ th bkr{ j[zdk j? fiBQK e'b *e'Jh iK ihts* ti'I ekoi eoB dhnK jdkfJsK j[zdhnK jB. fJj B'N ehsk ik ;edk j? fe ;KM/ iwQK yaks/ d/ e/; ftZu Bkwiad ftnesh dk nfXeko e/tb ;ko/ iwQKeosktK dh w"s T[gozs g?dk j[zdk j?.

(vi) p?Ie fJe gqEk ubk ;ed/ jB fi; okjhI gk; p[Ze d/ T[s/ **Bkwiadrh ofi;Nov** d/ f;ob/y j/m Bkwiadrh ;j{bs dh T[gbpZXsk d/ ;pzX ftZu ;fEs B{z dZ; ;ed/ jB. nfijk iwQK t;{bhnK dh XkoDk d/ e/; ftu th ehsk ik ;edk j?.

4H5 ;[oZfyns fjcakias ftZu t;s{nK d/ ;pzX ftZu Bkwiadrh ;j{bs

4H5H1 ekB{zBh T[gpzX

Bkwiadrh bJh ekB{zBh T[gpzX ns/ Bkwiad ftnesh B{z ;[oZfyns fjcakias ftu oyhnK uhiaK dh tkg;h ns/ j'o ftneshnK d/ eb/wK d/ B'fN; fto[ZX ;o[Zfynk dk t/otk XkotK 45 i?v ;h ns/ 45 i?v vh ftZu fdZsk frnk j?.

4H5H2 ;[oZfyns fjcakias ftZu t;s{nK d/ ;pzX ftZu Bkwiadrh d/ fB:w

;[oZfyns fjcakias ftZu oyhnK t;s{nK d/ ;pzX ftZu Bkwiadrh d/ fB:w fBwB nB[;ko T[gpzX eod/ jB-

(T) fe;/ ftnesh fi; B{z fJ; ftu fJ; s'I pknd *iwQK eosk* fejk frnk j? d[nkok ;fjekoh p?Ie ftZu ;[oZfyns fjcakias ftu oZyhnK t;s{nK d/ ;pzX ftZu ehsh ikD tkbh Bkwiadrh.

(n) fiZE/ Bkwiad e'Jh Bkpkbr j?, sK iwQK eosk Bkwiadrh eoB ;w/I fe;/ j'o ftnesh dh fB:[esh eo ;edk j? i' Bkpkbr Bk j't/ i' fe Bkwiad ftnesh d/ BkpkbrgD d"okB iwQK eosk dh w"s dh ;{os ftZu Bkwiad tb'I T[es uhiaK dh gqkgsh eo ;edk j?.

(J) fiZE/ fe t;s{nK B{z Bkpkbr d/ BK s/ ;fjekoh p?Ie dh ;[oZfyns fjcakias ftZu oZfynk frnk j?, sK Bkwiadrh nfij/ ftnesh d[nkok ehsh ikt/rh i' fe ekB{zBh s"o s/ Bkpkbr d/ tb'I ekoi eoB bJh jZedko j?.

(;) Bkwiadrh e/tb fJe ftnesh d/ jZe ftu ehsh ikDh ukjhdh j?.

(j) e'Jh Bkwiadrh, Bkwiadrh dk oZd eoB iK Bkwiadrh ftu pdbh iwQK eosk d[nkok fe;/ ;w/I th ehsh ik ;edh j? fi; ;w/I d"okB t;s{nK i' iwQK eotkJhnK rJhnK jB T[j ;fjekoh p?Ie d[nkok ;[oZfyns fjcakias ftu oZyhnK rJhnK jB.

(e) ;fjekoh p?Ie B{z fbysh o{g ftu iwQK eosk e'b fJj wzBDk ukjhdk j? fe ;pzXs Bkwiadrh dk T[fuZs o{g ftZu w[ezwb ckow iK Bkwiadrh dh pdbh fit/I th e/; j't/ i' fe iwQK eotkJhnK rJhnK t;sK d/ ;pzX ftu j? B{z ckJhb eo fdZsk frnk j?.

(y) Bkwiadrh dk T[fuZs o{g g{ok ehsk iK Bkwiadrh B{z oZd ehsk ik Bkwiadrh ftu pdbh ehsk cakow i' fe ;fjekoh p?Ie e'b doi ehsk frnk j? B{z ;fjekoh p?Ie dhnK g[;seK ftu ofi;Nov j'Dk ukjhdk j?.

4H5H3 ekoi;ahbsk dhnK jdkfJsK

(i) Bkwiadrh ;j{bsK e/tb ftneshrs iwQK eosktK d/ e/; ftZu T[gbpZX jB go T[BQK ftneshnK d/ ;pzX ftZu BjhI i' fe ;KM/ s"o s/ t;s{nK B{z ;[oZfyns fjcakias ftu oZyd/ jB.

(ii) id'I ;[oZfyns fjcakias ftu oyhnK t;s{nK B{z Bkwiad ftnesh iK ftneshnK B{z ns/ feokJ/ s/ b?D tkfbnK ihts ftneshnK B{z tkg; ehsk iKdk j? sK p?IeK B{z T[BQK B{z obhia eod/ ;w/I i' fe ;[oZfyns fjcakias ftu oyhnK j'D d/ w'jopzd. pzd g?eNK B{z y'bQD dh b'V BjhI.

(iii) ekbtZ; j'J/ iwQK eosk d[nkok ;[oZfyns fjcakias ftu oZyhnK uhiaK B{z Bkwiad ftnesh B{z tkg; eoB d/ wkwb/ ftZu foiaot p?Ie nkc fJzvhnk B/ XkoktK 45 i?v ;h(3) ns/ 45 i?v J/ (4) d/ nB[;oD ftZu fiBQK B{z p?Ifezr o?r{b/;aB n?eN 1949 dh Xkok 56 Bkb gfVQnk ikt/, B/ fJ; T[d/;a bJh cakow fBoXkos ehs/ jB.

(iv) fJj ;[fB;afus eoB bJh fe ;[oZfyns fjcakias ftZu oZyhnK uhiaK tk;sfte Bkwiad ftnesh B{z w'V fdZshnK jB ns/ w"s d/ ;p{s dh s;dhe eoB bJh ;fjekoh p?Ie nkgD/ eb/w ckowK B{z pDk ;ed/ jB iK nfijh ftXh dk nB[;oD eo ;ed/ jB, i/eo e'Jh j't/ fi; dk ;[MkU fJ; T[d/;a bJh T[BQK dh nkgDh c?vo/;aB|n?;';hJ/;aB d[nkok fdZsk frnk j't//. fiZE'I se iwQK eosk dh w"s dh ;p{s dk gq;aB j?, nkJhHphHJ/H B/ nkgD/ w?Ipo p?IeK B{z fJj w;atok fdZsk j? fe T[j p?Iek ftu gquZbs ftXhnK B{z ngBkT[D noEks w"s dk ;oNhfce/N iK w"s dk e'Jh j'o ;zs';aiBe ;p{s g/;a ehsk ikt/.

4H6 ;[oZfyns iwQK b"eo yakfsnK d/ ;pzX ftZu Bkwiadrh.

4H6H1 ekB{zBh T[gpzX

ekB{zBh T[gpzX i' fe Bkwiadrh ns/ Bkwiad ftnesh B{z ;[oZfyns b"eoK dhnK t;s{nK B{z ohbhia eoB d/ ekB{zBh T[gpzXK ns/ j'o ftneshnK d/ eb/wK d/ B'fN; fto[ZX ;[oZfynk pko/ dZ;d/ jB dk toBD T[es n?eN dhnK XkoktK 45 i?v Jh ns/ 45 i?v n?c ftu ehsk frnk j?.

4H6H2 ;[oZfynk b"eo d/ ;pzX ftZu Bkwiadrh fB:w

;[oZfynk b"eoK d/ ;pzX ftu Bkwiadrh fB:w fBwB nB[;ko T[gpzX eod/ jB-

(T) id'I b"eo B{z d' iK d' s'I tZX ftneshnK d[nkok ;KM/ s"o s/ ;fjekoh p?Ie gk;'I feokJ/ s/ fbnk iKdk j? sK nfij/ feokJ/ s/ b?D tkb/ ftneshnK d[nkok Bkwiadrh ehsh ikt/.

(n) b"eo d/ fJeZb/ ftnesh d[nkok feokJ/ s/ b?D dh ;{os ftZu Bkwiadrh e/tb fJe ftnesh d/ jZe ftu ehsh ikt/rh.

(J) id'I b"eo B{z fe;/ Bkpkbr d/ BK s/ feokJ/ s/ fbnk iKdk j?, sK Bkwiadrh fe;/ ftnesh d[nkok ehsh ikt/rh i' fe ekB{zBh s"o s/ Bkpkbr tb'I ekoi eoB bJh jZedko j't/.

(;) T[es Bkwiadrh dk oZd eoB fJeb"s/ feokJ/dko iK b"eo d/ ;KM/ feokJ/dkoK fit/I th e/; j't/, d[nkok ehsk ikt/rk.

(j) T[es Bkwiadrh ftu pdbh b"eo d/ fJeb"s/ feokJ/dko d[nkok ehsh ikt/rh.

(e) T[es Bkwiadrh ftu pdbh b"eo d/ ;KM/ feokJ/dkoK d[nkok ehsh ikt/rh.

(y) e'Jh Bkwiadrh, Bkwiadrh ftu oZd eoB iK Bkwiadrh ftu pdbh fit/I fe T[go fejk frnk j? fe;/ ;w/I th ehsh ik ;edh j?. fi; ;w/I d'okB b"eo feokJ/ nXhB j't/.

(r) ;fjekoh p?Ie fbysh o{g ftu fJeZb/ feokJ/dko, iK ;KM/ feokJ/dkoK, B{z Bkwiadrh d/ iK Bkwiadrh d/ oZd eoB iK Bkwiadrh ftu pdbh eoB fit/I th e/; j't/ T[fuZs o{g ftu Go/ ;pzXs cakow ftu fJ; gqeko feokJ/ s/ bJ/ bkeo d/ ;pzX ftZu fbysh o{g ftu d/t/rk.

(x) Bkwiadrh d/ iK Bkwiadrh d/ oZd eoB d/ iK Bkwiadrh ftu pdbh eoB d/ T[fuZs o{g ftu Go/ ;pzXs ckow i' fe ;fjekoh p?Ie e'b dkfJo ehsk frnk j't/ B{z ;fjekoh p?Ie dhnK g[;seK ftu ofi;Nov ehsk ikt/rk.

4H6H3 ekoi;ahbsk pko/ jdkfJsK

(i) Bkwiad ftnesh (ftneshnK) B{z b"eo sZe gj[zu eoB dh nkfrnk d/D s/ T[;|T[BQK B{z b"eo ftZu'I uhiaK B{z u[eD dh nkfrnk d/D d/ ;pzX ftu foiaot p?Ie nkc fJzvhnk B/ XkoktK 45 i?v ;h(3) ns/ 45 i?v Jh (4) fiBQK B{z p?Ifezr o?r{b/;aB n?eN 1949 dh Xkok 56 Bkb gfVQnk ikt/ bJh okjhI p?Ifezr o?r{b/;aB n?eN 1949 bJh cakow fBoXkos ehs/ jB.

(ii) fJj ;[fB;afus eoB bJh fe fvgkfiaNK dh oew, ;[oZfyns fjcakias ftubhnK t;s{nK s/ uhiaK i' fe b"eo ftZu jB tk;sfte Bkwiad ftnesh e'b ikD, p?Ie T[go'es g?oQk 4H5H3(iv) ftZu tofBs nB[;ko ekotkJh eo ;ed/ jB.

(iii) Bkwiad ftnesh iK ftneshnK s/ ihts feokJ/dkoK B{z b"eo ftZu gJhnK t;s{nK B{z fobhia eoB ;w/I p?IeK B{z b"eo ftZu gJ/ w'jopzd|pzd g?eNK B{z y'bQD dh b'V BjhI.

(iv) ;KM/ s"o s/ feokJ/ s/ bJ/ b"eo d/ ;pzX ftZu ;KM/ feokJ/dkoK ftu'I fe;/ fJe dh w"s j' ikD s/ b"eo dhnK t;s{nK B{z u[ZeD dh fJikias (Bkwiad ftnesh ns/ ihts ftneshnK d[nkok ;KM/ s"o s/) T[; ;w/I fdZsh ikt/rh id'I fe fBoXkos sohe/ Bkb ;{uh pDk fdZsh ikt/. nfij/ e/; ftu ;{uh pDkT[D T[gozs uhiaK B{z u[ZeD s'I pknd Bkwiad ftnesh s/ ihts feokJ/dko(tZX feokJ/dko) fco th ;kohnK t;s{nK B{z T[;/ p?Ie ftu oZy ;ed/ jB i/eo T[j ukj[D s/ T[BQK B{z b"eo B{z feokJ/ s/ b?D bJh BtK w[nkfJdk eoBk gt/rk.

(v) Xkok 45 i?v Jh fi; B{z p?Ifezr o?r{b/;aB n?eN 1949 dh Xkok 56 Bkb gfVQnk ikt/ fe;/ Bkpkbr B{z b"eo dhnK t;sK dh vfbtoh b?D bJh Bkwiad ftnesh ti'I BjhI o'e ;edk. go nfij/ e/;K ftZu p?Iek dh fJj fizaw/tkoh j? fe T[j :ehBh pDkT[D fe id'I b"eo dhnK t;s{nK Bkpkbr Bkwiad ti'I u[ZeD dh wzr ehsh iKdh j?, sK t;s{nK T[; ftnesh B{z fdZshnK ikD i' fe ekB{zB Bkpkbr ti'I t;s{nK B{z gqkgs eoB d/ ;woZE j?.

5H yakfsnK dh ekoi;ahbsk

gZso BzLn?bHJ/H;hH|19-96-29 fwsh 28 nr;s, 1980 dh Beb i' fe Gkosh p?IeK dh n?;';ahJ/;aB pzpJh s'I gqkgs ehsh j? T[j nB[br 1 ftZu fdZsh rJh j?. p?Ie fJ; ft;a/ s/ nkgDhnK ;akyktK B{z T[BQk dh ikDekoh s/ iao{oh ;/X bJh Y[ethInK jdkfJsK ikoh eoB dh b'V pko/ ftuko eo ;ed/ jB.

5H1H2 ;KM/ yaks/ y'bQD ftZu fJjfsnks

(i) pj[s ;ko/ ;KM/ yaksk XkoeK d/ e/; ftZu p?IeK B{z ;KM/ yaks/ y'bQD s/ T[BQK B{z ubkT[D dh nkfrnk d/D ;w/I fBwB ;/XK B{z fXnkB ftu oZyDk ukjhdk j?.

(T) id fe ;KM/ yaks/ ftZu yaksk XkoeK dh frDsh s/ gkpzdhnK BjhI jB, p?IeK dh fJj fizaw/tkoh j? fe ;KM/ yaks/ y'bQD bJh jo p/Bsh dh fXnkB Bkb x'y eoB. ft;a/; eoe/ nfij/ yaks/ y'bQD s'I gfjbK fXoK dk T[d/;a, fXoK d[nkok ehs/ ikD tkb/ tgko, s/ yaksk XkoeK dh wkbh jkbs B{z d/yD dh b'V j?. T[; ;w/I th fXnkB oZyD dh b'V j? id'I yaksk XkoeK dh frDsh fiankdk j't/.

(n) neKT{N g/Jh u?e i' shih fXo B{z ndkfJrh:'r j'D B{z e[b?eN BjhI eoBk ukjhdk.

(J) T[j u?e i' fe nkw eoe/ eok; ehs/ iKd/ jB ns/ i' *nkovo* B{z ndkfJrh:'r jB B{z e/tb sK jh e[b?eN eoBk ukjhdk j? id'I b?Ddko d[nkok T[fuZs fgZm nzeD j'fJnk j't/.

(;) tZvhnK oewK d/ u?e e[b?eN eoB ftZu fXnkB oZyDk ukjhdk j?.

(j) ;KM/ yakfsnK ftZu ehs/ b?D-d/D dh p?IeK d[nkok ;w/I ;w/I s/ SkD-phD eoBh ukjhdh j? ns/ fJ; wkwb/ ftu T[fuZs ekotkJh eoBh ukjhdh j?. fJj :ehBh pDkT[D ftZu fXnkB oZyDk ukjhdk j? fe ;KM/ yakfsnK dh tos'I p/Bkwh b?D d/DK bJh Bk ehsh ikt/.

(ii) ;KM/ yakfsnK B{z y'bQD ns/ T[BQK dh ekoi;ahbsk d/ ;pzX ftZu T[go'es gZyK B{z ;akwb eoB bJh nzdo{Bh ezNo'b s/ u'e;h w;ahBoh B{z wip{s eoBk ukjhdk j?.

5H2 Bt/I yakfsnK ftZu fBohyD ekoi

5H2H1 Bt/I yakfsnK ftZu ekoi;ahbsk s/ g{oh fBrokBh oZyD bJh e'Jh gqDkbh bkr{ eoBh ukjhdh j?. id fe pqKuk ftZu Bt/I y'bQ/ yakfsnK d/ fBohyD dh fiazw/tkoh ;pzXs ftGkr|;?e;aB d/ fJzukoi dh j't/rh. tZvhnK pqKuk ftZu nfij/ yaks/ y'bQD dh fwsh s'I xZN' xZN gfjb/ S/ wjhfBnK sZe pqKu w?B/ioK iK iwQK yaks/ ftGkr d/ w?B/ioK B{z ft;a/; fBrokBh oZyDh ukjhdh j? sK fe e'Jh X'y/pkih tkb/ iK ;aZeh b?D d/D T[BQK ftu Bk j[zd/ j'D. i/eo fe;/ ;aZeh fe;w dk b?D d/D pko/ yaksk Xkoe s'I g[ZS gVskb eoBh ukjhdh j? s/ i/eo e'Jh wzBD:'r ;g;aNheoB BjhI fwbdk sK T[BQK B{z nfij/ b?D d/DK dh fog'oN T[fuZs iKu-gVskb J/iz;hnK B{z eoBh ukjhdh j? .

5H2H2 T[; ;w/I fXnkB oZyDk ukjhdk j? id'I tZvhnK oewK d/ u?e|vokcaN e[b?e;aB bJh g/;a ehs/ iKd/ jB iK N?bhrqkfce NqK;caoK (NhHNhHi)w/b NqK;coK (n?wHNhi) Bt/I yakfsnK ftZu iwQK eoB bJh gqkgs j[zdhnK jB s/ T[j yaks/ B{z y'bQD s'I s[ozs pknd iK E'V/ ;w/I pknd gqkgs j[zdhnK jB. nfij/ e/;K ftZu d;skt/i s/ yaksk XkoeK dh tk;sftesk dh g{oh s;dhe eoBh ukjhdh j?. i/eo b'V j't/ sK ndk eoB tkb/ p?Ie B{z ikoh ehs/ tZvhnK oewK d/ u?eK|vokcaNK dh tk;sftesk pko/ e[b?efNzr p?Ie Bkb u?fezr eoBh ukjhdh j?. tZvhnK oewK d/ vhwKv vokcaN (vhHvhi) u?e i' e[b?e;aB bJh g/;a ehs/ iKd/ jB dh s;dhe gokt?IrDh b?IgK j/mK ehsh ikDh ukjhdh j? sK fe o;kfJDe pdbhnK fto[ZX ;[oZfynk ehsh ik ;e/.

5H3 ;ko/ yakfsnK ftZu fBohyD ekoi

5H3H1 tZvhnK oewK B{z Brd eYtkT[D dk B/Vbk fBohyD eoB dh fJe gqDkbh B{z bkr{ eoBk ukjhdk j?. id'I shih fXo d/ u?e vokcaN nkfd w"i{dk s/ Bt/I yakfsnK ftZu iwQK eotkJ/ iKd/ jB s/ T[; s'I pknd tZvhnK oewK Brd eYtkJhnK iKdhnK jB sK p?IeK B{z nfijhnK tZvhnK oewK Brd eYtkT[D bJh nkgD/ rkjeK dhnK p/BshnK s/ T[fuZs u'e;h oZyDh ukjhdh j?.

5H3H2 p?IeK B{z Bk e/tb iwQK yakfsnK ftZu'I ;r'I j'o ;ko/ yakfsnK fit/I fe e?;a eo?fvN|Uto vokcaN nkfd ftu 5 bZy o[gJ/ iK fJ; Bkb'I tZX oew Brd iwQK eoB iK eYtkT[D s/ v{zxh fBrokBh dh e'Jh gqDkbh bkr{ eoBh ukjhdh j?. p?IeK|pqKuk B{z gzi bZy iK fJ; Bkb' tZX oew d/ Brdh ftneshrs fvgfiaNK iK T[BQK B{z eYtkT[D d/ ;pzX ftZu foekov eoB bJh fJe tZyok ofi;No bkT[Dk ukjhdk j?. fvgkfiaNK d/ e/; ftZu i' t/ot/ foekov ehs/ ikD T[BQK ftZu yaksk Xkoek dk BK, yaksk Bzpo, iwQK eotkJh oew ns/ g?;k eYtkT[D d/ e/; ftu yaksk Xkoe dk BK, yaksk Bzpo, eYtkJh rJh oew, s/ u?e d/ bkGgksoK dk Bk d/Dk ukjhdk j?. fJ; s'I fJbktk gzi bZy o[gJ/ iK fJ; Bkb'I tZX e?;a fvgkfiaNK iK XzBok;ah eYtkT[D pko/ pqKu w?B/io d[nkok w[Zy dcaso B{z gzdoK fdBK pkd fog'oN G/iDh ukjhdh j? s/ Bkb jh g{o/ t/ot/ G/iD/ ukjhd/ jB fit/I fe yaksk Xkoe dk BK, yaksk Bzpo, yaksk y'bQD dh fwsh nkfd. fJBQK fttoDK d/ pqKuk s'I gqkgs j'D s/ w[Zy dcaso B{z s[ozs T[BQK d/ t/oftnK dh SkD-phD eoBh ukjhdh j? ns/ j'o eowukohnK B{z bk e/ b?D-d/D B{z d/yDk ukjhdk j? i/eo b?D d/D gqsZy o{g ftZu ;aZeh gqshs j'D iK ;aZe g?dk eod/ j'D. Gkosh foiaot p?Ie d/ SkD-phD eoB tkb/ eowukoh nkgD/ w[nkfJfBnK d"okB pqKuk d[nkok g/;a ehs/ fttoDk dh x'y th eoBr/.

5H3H3 u?eK dh ndkfJrh d/ j'o wjZstg{oB y/so fiBQK tZb T[fuZs ;ktXkBh tosD dh b'V j? T[j jB vokto*i j;skyaoK dh s;dhe, Bw{B/ d/ j;skyao tkb/ ekovK dh fjcakiaas, u?e p[ZeK ikoh eoB s/ fBrokBh ns/ ykbh u?e p[ZeK|u?eK dh ;zGkb s/ ezNo'b. id'I tZvhnK oewK d/ u?eK dh x'y goKt?IrDh feoB b?IgK d/ nXhB ;ko/ p?IeK d[nkok ehsh iKdh j? sK gqEk fJj j? fe fJj ed/ ed/ jh ehsk iKdk j? s/ ne;o fJ; wkwb/ ftZu Bowh dk o[MkB pD iKdk j? fi; d/ f;N/ ti'I NkbD:'r B[e;kB j[zdk j?. fJ; s'I fJbktk N'eBK d/ ikoh eoB s/ T[BQK B{z fjcakias ftZu oZyD, eKT{No s/ fdZs/ rJ/ u?eK dh rsh-ftZXh ns/ p?IeK d[nkok ndk ehs/ ;G d;skt/i pko/ T[fuZs fXnkB oZyDk ukjhdk j?. fvgkfiaNoK|rkjeK B{z fJj efjDk ukjhdk j? fe T[j yakfsnK B{z pzd eoB|NqK;co eoB s'I gfjbK nDtoshnK u?e p[ZeK B{z iwQK eotkT[D . fJ; s'I fJbktk Bw{B/ d/ j;skyaoK d/ ekovK B{z ;[oZfyns fjcakias ftZu oZyDk nfs wjZstg{oB j? ft;a/; eoe/ id'I ekoi;ahbsk dhnK jdkfJsK pdb iKdhnK jB sK pqKu ftZu ;hBhno eowukoh d[nkok T[; gfotosB dh T[fuZs gVskb eoBh ukjhdh j?.

5H4 u?e p[ZeK e/tb sK jh ikoh eoBhnK ukjhdhnK jB id'I fXo B{z ikoh gfjbh u?e p[Ze s'I T[fuZs o{g ftZu j;skyafos wzr ;fbgK gqkgs j'D. i/eo e'Jh u?e p[Ze wzr gZso d/ fto[ZX ikoh ehsh iKdh j?, sK vokto B{z fJj efjDk ukjhdk j? fe T[j y[d p?Ie nkt/ iK u?e p[Ze T[; B{z f;ZXh ofi;Nov vke okjhI G/iDh ukjhdh j? s/ T[j Xkoe B{z BjhI d/Dh ukjhdh. yaksk Xkoe B{z y[ZbQ/ u?e e/tb T[d'I ikoh eoB/ ukjhd/ jB id'I T[j y[d wzr gZso Bkb nkT[Idk j? s/ gk; p[Ze g/;a eodk j?.

5H5 nfeqnk;ahb yaks/

T[j yaks/ i' d' ;kbK s'_ tZX ;w/I sZe ubkJ/ Bk rJ/ j'D B{z tZyok eoBk ukjhdk j? s/ T[BQK B{z tZyohnK b?ioK ftu poeoko oZyDk ukjhdk j?. ;pzXs b?io (b?ioK) ns/ Bw{B/ d/ j;skyaoK d/ ekov w?B/io iK fe;/ ;hBhno eowukoh dh fjcakias ftu oZyD/ ukjhd/ jB. nfij/ nbZr ehs/ yakfsnK ftu' gfjbh XzBok;ah eYtkT[D dh nkfrnk e/tb w?B/io dh wBia{oh Bkb d/Dh ukjhdh j?.

5H6 pia[or|fpwko|nzrjhD rkjeK d/ p?Ie yakfsnK dh ekoi;ahbsk

5H6H1 pi[aor|fpwkoh|nzrjhD p?Ie rkjeK B{z nkgD/ p?Ie yaks/ ubkT[D ftZu ;[ftXk d/D bJh i' ftXh j/mK g?ok 5H6H2 ftZu tofDs ehsh rJh j? dk nB[;oD ehsk ik ;edk j?. fpwko|pia[or|nzrjhD yaksk XkoeK d/ e/; fBwB ;q/DhnK ftZu nkT[Id/ jB.

(i) e'Jh yaksk Xkoe i' fJsBk fpwko j? fe T[j fe;/ u?e s/ j;skyao BjhI eo ;edk. p?Ie d/ yaks/ ftZu'I XzBok;ah eYtkT[D bJh ;aohoe s"o s/ p?Ie ftZu jkio BjhI j' ;edk go T[j nkgD/ nzr{m/ dk fB;akB u?e|ftdvoktb ckow s/ nkgDk nzr{mk th BjhI bk ;edk|;edh.

5H6H2 p?Ie fBwB nB[;ko ftXh B{z nkgDk ;ed/ jBL-

(i) id'I fe;/ fpwko|pia[or|nzrjhD yaksk Xkoe dk nzr{m/ iK g?o dh T[Irb dk fB;akB fbnk iKdk j? sK fJ; dh ;aBkyas d' tZyo/ rtkjK d[nkok ehsh ikt/ fiBQaK B{z fJe fizaw/tko p?Ie eowukoh j'Dk ukjhdk j?.

(ii) id'I e'Jh rkje fJZE'I sZe fe nkgD/ nzr{m/ dk fB;akB th BjhI bk ;edk|;edh s/ ;aohoe s"o s/ p?Ie ftZu jkio th BjhI j' ;edk sK u?e|ftdvoktb cakow s/ gqkgs ehsk fB;akB j't/ fi; dh ;aBkyas d' tZyo/ tZyo/ rtkj eoB fiBQK ftu'I fJe fiazw/tko p?Ie eowukoh j'Dk ukjhdk j?.

5H6H3 nfij/ e/;K ftZu rkje B{z fJj fejk ik ;edk j? fe T[j p?Ie B{z dZ;/ fe T[go'es gqkgs ehs/ u?e|ftdvoktb cakow s/ p?Ie s'I XzBok;ah d/D gqkgs eo/rk s/ T[; ftnesh dh ;aBkyas d' tZyo/ rtkjK d[nkok ehsh ikt/. T[j ftnesh i' n;b ftu p?Ie s'I XzBok;ah gqkgs eo/rk B{z fJj efjDk ukjhdk j? fe T[j nkgD/ j;skyao p?Ie B{z d/t/.

5H6H4 fJ; ;zdoG ftZu Gkosh p?_e ;zx gk;'I fJe okfJ d/ ;zdoG ftu T[BQK d/ ;bkjeko gk;'I nfij/ ftnesh dk p?Ie yaksk y'bQD fi; d/ d't/I jZE Bk oj/ j'D s/ u?e|ftdvoktb cakow s/ j;skyao BjhI eo ;edk j't/, d/ nB[;ko ftnesh ftueko fB;au/ jh ;aohoe ;zpzX j'Dk ukjhdk j? fi; B/ j;skyao eoB/ jB iK d;skt/ia s/ fB;akB bkT[Dk j?. fJ; bJh nfij/ ftnesh d/ e/; ftu fi; d/ d't/I jZE Bk oj/ j'D sK j;skyao fe;/ fB;akB okjhI j' ;ed/ jB. fJj fB;akB ftnesh d[nkok fe;/ sohe Bkb bkfJnk ik ;edk j?. fJj g?o dh T[Irbh dk fB;akB j' ;edk j? fit/I fe ;[MkU fdZsk frnk j?. fJj fe;/ fB;akB d/ o{g ftu j' ;edk j? i' fe e'Jh th ftnesh fe;/ ftnesh d/ ti'I bk ;edk j? fi; B/ d;syas eoB/ jB, fB;akB fe;/ ;kXB okjhI bkfJnk ikt/ fi; dk T[; ftnesh Bkb ;aohoe ;zgoe j't/ fi; B/ d;syas eoB/ jB.

5H7 ftd/;ah :'rdkB (ftfB:w) n?eN 1976 nXhB Gkos ftZu tZy tZy n?;';hJ/;aB|;zrmBk d[nkok ftd/;ah :'rdkBK dh gqkgsh

5H7H1 ftd/;ah :'rdkB (ftfB:w) n?eN fJj wzr eodk j? fe nfij/ ;zrmB fiBQK dk ft;a/;a ;fGnkukoe nkofEe, ftfdne, Xkofwe s/ ;wkfie gq'rokw j? s/ T[j ftd/;ah :'rdkB gqkgs eo/ oj/ jB, B{z nkgD/ nkg B{z Gkos ;oeko d/ rqfj wkwb/ d/ wzsokb/ e'b ofi;Nov eotkT[Dk ukjhdk j? ns/ ftd/;ah :"rdkB e/tb p?Ie dh nfijh ;akyk okjhI jh gqkgs eoBk ukjhdk j? fi; pko/ n?;';ahJ/;aB rqfj wkwb/ d/ wzsokb/ e'b ofi;Nq/;aB bJh nkgD/ fpB? gZso ftu fBoXkos eo/rh.

5H7H2 fJ; s'I fJbktk T[es n?eN fJj T[gpzX eodk j? fe jo n?;';hJ/;aB fi; dk toBD Xkok (6) dh T[gXkok (1) ftu ehsk frnk j?, i/eo T[j e/Idoh ;oeko e'b ofi;Nov BjhI fe;/ th ftd/;ah eoz;h B{z e/tb e/Idoh ;oeko dh g{ot nkfrnk T[gozs gqkgs eo ;edh j?.

5H7H3 eJh ;zrmB nfij/ th jB i' fe okiBhfse fe;w d/ jB, i' okiBhfse db BjhI (T[BQK dhnK pqKuk|:{fBNK ;w/s) fiBQK dk toBD e/Idoh ;oeko d[nkok n?eN dh Xkok 5(1) nXhB ehsk frnk j?. fJBQK ;zrmBk B{z e'Jh ftd/;ah :'rdkB b?D bJh e/Idoh ;oeko dh g{ot wBia{oh b?D dh b'V j[zdh j?. fJ; ;pzX ftZu p?Ie B{z fBwB fJjfsnks tosD/ ukjhd/ jB.

(i) u?eK|vokcaNK i' fe ftd/;ah :'rdkB tkb/ jB dh oew d/ eo?fvN bJh e/tb i/eo n?;';hJ/;aB Gkos ;oeko d/ rqfj wkwb/ wzsokb/ e'b ofi;Nov j?.

(ii) rqfj wkwb/ wzsokb/ gk;'I gZso B{z g/;a eoB bJh ia'o gkT[Dk fi; ftu ftd/;ah :'rdkB dh ft;a/; oew dh ;thfeqshbJh e/Idoh ;oeko dh g{ot gqtkBrh bJh j't/ i/eo n?;';hJ/;aB ftd/;ah :'rdkB(ftfB:w) n?eN 1976 nXhB ofi;Nov Bk j't/.

(iii) nfijh n?;';hJ/;aB d/ yaks/ ftu eo?fvN Bk eoBk i' fe ftd/;ah :'rdkB (ftfB:w) n?eN 1976 nXhB fBt/;ah :'rdkB ;theko eoB d/ T[d/;a bJh tZyo/ s"o s/ rqfj wkwb/ wzsokbk e'b ofi;Nov BjhI jB.

(iv) nfijh n?;';hJ/;aB d/ yaks/ ftu eo?fvN Bk eoBk fiBQK B{z fJj jdkfJs ehsh rJh j't/ fe T[j ftd/;ah :'rdkB e/tb e/Idoh ;oeko dh g{ot nkfrnk gqkgs eoB T[gozs gqkgs eo ;edhnK jB.

(v) nfij/ ;zrmB i' fe okiBhfse fe;w d/ jB, go okiBhfse db BjhI (T[BQK dhnK pqKuk s/ :{fBNK ;w/s) d/ u?eK|fvwKv vokcaNK nkfd dh oew B{z eo?fvN eoB dh nkfrnk Bk d/Dk id sZe fe ftd/;ah :'rdkB (ftfB:w) n?eN, 1976 nXhB e/Idoh ;oeko dh g{ot nkfrnk tkbk gZso nfij/ ;zrmBK d[nkok g/;a BjhI ehsk iKdk.

(vi) rqfj wkwb/ wzsokb/ d[nkok tZy tZy n?;';hJ/;aBK Bz{ ;pzXs foekovK ftu fdZs/ ofi;Nq/;aB Bzpo B{z B'N eoBk, ft;a/;a eoe/ b?ioK d/ gzB/ fiBQK ftu ;z;EktK d/ ftd/;ah :'rdkB yaks/ poeoko j'D sK fe fJj :ehBh pDkfJnk ik ;e/ fe nfijhnK ;z;EktK B{z e'Jh nDfJZSs go/;akBh Bk j't/.

(vii) i/eo e'Jh u?e|vhwKv vokcaN p?Ie B{z T[; dh oew dh t;{bh bJh s/ T[; n?;';hJ/;aB|;zrmB d/ yaks/ ftZu eo?fvN eoB bJh fdZsk frnk j't/ i' n?;';hJ/;aB iK ;zrmB ofi;Nov Bk j't/ iK fi; B{z g{ot nkfrnk dh b'V j't/, fit/I th e/; j't/, sK p?Ie dh ;pzXs pqKu, nrb/ohnK jdkfJsK bJh rqfj wkwb/ wzsokb/ sZe gj[zu eo ;edh j?. p?IeK B{z fe;/ th e/; ftZu fe;/ n?;';hJ/;aB|;zrmB i' fe okiBhfse fe;w dk j?, i' okiBhfse db BjhI, fijk fe e/Idoh ;oeko d[nkok fBoXkos ehsk frnk j? s/ T[j r?o ofi;Nov n?;';hJ/;aB dk j?, d/ yaks/ B{z eo?fvN BjhI eoBk ukjhdk id sZe n?;';hJ/;aB|;zrmB rqfj wkwb/ ftGkr s'I gqkgs gZso g/;a BjhI eodk fi; ftu e/Idoh ;oeko dh fJj nkfrnk fdZsh rJh j't/ fe T[j ftd/;ah :'rdkB ;theko eo ;edk j?.

(viii) fiZE/ g{ot nkfrnk fdZsh rJh j't/ sK nfijh nkfrnk e/tb ftd/;ah :'rdkB dh ft;a/;a oew ;theko eoB bJh fdZsh iKdh j? fi; dk fiaeo ;pzXs gZso ftu ehsk ikt/rk. rqfj wkwb/ wzsokbk jo jkbks ftu ofi;Nq/;aB d/ j[ew iK g{ot nkfrnk dh ekgh i' jo n?;';hJ/;aB|;zrmB bJh j? B{z p?Ie dh ;pzXs pqKu e'b G/i fojk j? fiBQK okjhI ftd/;ah :'rdkB gqkgs ehs/ iKd/ jB fiBQK B{z n?;';hJ/;aB|;zrmBK d/ iwQK yaks/ ftu iwQK ehsk ik ;e/.

 

5H7H4 T[go'es T[d/;a bJh T[fuZs gqDkbhnK p?Ie ftZu fte;s ehshnK ik ;edhnK jB sK fe fJj :ehBh pDkfJnk ik ;e/ fe fJBQK jdkfJsK dh ;ktXkBh Bkb gkbDk ehsh ik ;e/ s/ nD-gkbDk dhnK T[dkjoDk B{z g{oB s"o s/ yasw ehsk ik ;e/.

fJ; gqeko ehsh gqDkbh B{z ;G p?IeK pqKuk B{z dZf;nk ikt/ sK fe T[fuZs o{g ftZu bkr{ ehsk ik ;e/ s/ ;yash Bkb gkbDk ehsh ikt/ s/ T[; dk gqGktekoh fBohyD w[Zy dcaso d/ gZXo s/ ehsk ikt/.

5H7H5 fJ; s'I fJbktk p?IeK s'I fJj wzr ehsh iKdh j? fe T[j fJe foNoB G/iD fi; ftu T[j n?;';hJ/;aB|;zrmBK d/ yakfsnK ftZu iwQK eotkJ/ ftd/;ah :'rdkBK dk fSwkjh nkXko s/ jo ;kb 30 ;szpo ns/ 31 wkou d/ ;w/I sZe dk b/yk i' nB[br 11 ftZu fdZsk frnk j? T[j Gkos ;oeko d/ rqfj wkwb/ wzsokb/ B{z fSwkjh d/ yasw j'D s'I d' wjhfBnK d/ ;w/I d/ nzdo nzdo G/iD. ;oeko B{z fSwkjh foNoBk ;w/I f;o g/;a eoB B{z ;[ftXkiBe pDkT[D bJh p?Ie fe;/ *B'vb nca;o* B{z w[Zy dcaso ftZu fB:[es eo ;ed/ jB i' fe fJ; rZb bJh fizaw/tko j't/rk fe foNoBK do[;s ns/ ;w/I f;o g/;a ehshnK rJhnK jB.

5H7H6 fJBQK jdkfJsK dh gkbDk Bk eoB dh ;{os ftZu fJj T[es n?eN d/ T[gpzXK dh T[bzxDk j't/rh. fJZE'I sZe fe fBoXkos foNoBK Gkos ;oeko B{z ;w/I f;o Bk g/;a ehs/ ikD B{z th rzGhosk Bkb fbnk ikt/rk.

6H ekbtZ; j'J/ iwQK eosktK d/ ;pzX ftZu eb/wK dk fBgNkok

iwQK eosk dh w"s s/ eb/wK d/ o[ektN ofjs s/ S/sh fBgNko/ bJh fBwB ;/XK B{z ngDkfJnk ik ;edk j?.

 

iwQK yakfsnK ftZu pekJ/ sZe gj[zu

6H1 ihts|Bkwiad yzv d/ b/y/

T[BQK iwQK yakfsnK d/ e/; ftZu fiZE/ iwQK eosk B/ Bkwiadrh ;j{bs dh tos'I ehsh j? s/ ikfJia Bkwiadrh ehsh j? iK fiZE/ yaksk ihts yzv (fe;/ iK ihts iK fe;/ th ihts iK gfjb/ iK ihts iK pknd tkb/ iK ihts) d/ BK s/ y'fbQnk frnk ;h, iwQK yaks/ d/ pekJ/ dh ndkfJrh ihts (ihtsK) i' fe iwQK yaksk Xkoe B{z ehsh ikt/rh i' fe p?Ie dh ikfJia d/Ddkoh j?, go ;aos fJj j? fe L-

(T) p?Ie B/ ihts ftnesh(ftneshnK) Bkwiad ftnesh d/ ;aBkyas B{z ;Ekfgs eoB ftu T[fuZs ;ktXkBh s/ u"e;h tosh j? ns/ yaksk Xkoe dh w"s dh jehes bJh, T[fuZs d;skt/ih ;p{s fbnk j?.

(n) fe;/ ;woZE ndkbs tb'I e'Jh j[ew BjhI i' fe p?Ie B{z fwqse d/ yaks/ ftu'I ndkfJrh eoB bJh e'Jh gkpzdh bkT[Idh j't/ ns/

(J) ihts ftnesh(ftneshnK) Bkwiad ftnesh B{z fJj ;g;aN fejk frnk j? fe T[j fwqse iwQK eosk d/ ekB{zBh tko;K d/ Nq;Nh ti'I p?Ie s'I ndkfJrh bt/rk noEks T[; B{z nfijh ndkfJrh dk fe;/ nfXeko iK eb/w s/ gqGkt BjhI gt/rk i' fe e'Jh ftnesh ihts ftnesh (ftneshnK) Bkwiad ftnesh fto[ZX eo ;edk j? fiBQK B{z ndkfJrh ehsh iKdh j?.

6H2 fJj B'N ehsk ik ;edk j? fe gfjb/ tofDs ;aosK d/ nXhB ihts ftensh(ftneshnK)|Bkwiad ftnesh B{z ehsh ndkfJrh p?_e dh g{oh d/Ddkoh j't/rh fJ; bJh ekB{zBh gqfsfBZXsk g/;a eoB s/ ia'o d/Dk p/b'Vk ns/ nB[fus j? s/ fi; Bkb ihts ftnesh (ftneshnK)|Bkwiad ftnesh B{z g{oB s"o s/ NkbD:'r n;[ftXk j[zdh j? fi; d/ f;ZN/ ti'I rzGho ;[gotkJhioh BkwBi{oh j't/rh . fJ; bJh nfij/ e/; ftu ihts ftnesh (ftneshnK) B{z Bkwiad ftnesh B{z ekbtZ; iwQK eosk dh ndkfJrh eod/ ;w/I p?IeK B{z fJj w;atok fdZsk iKdk j? fe T[j ihts ftnesh (ftneshnK) Bkwiad ftnesh gk;'I T[skokfXeko ;oNhfce/N, gqpzX dk gZso iK t;hns gqwkD nkfd iK joikBk g{osh pKv, b?D bJh fiZd Bk eoB Gkt/_ fe ekbtZ; j'J/ yaksk Xkoe d/ yaks/ ftZu fesBh th oew j't/.

6H3 ihts|Bkwiadrh yzv s'I fpBK yaks/

T[; e/; ftZu fiZE/ fwqse iwQK eosk B/ e'Jh Bkwiadrh Bk ehsh j't/ iK T[BQK yakfsnK bJh i' T[BQK Bkb'I j'o jB fiBQK B{z **e'Jh iK ihts** fejk frnk j? (fit/I fe fJeZb/ iK ;KM/ s"o s/ uZbD tkb/ yakfsnK pko/ ) p?IeK B{z fJj w;atok fdZsk iKdk j? fe T[j nkw ftnesh B{z nB[fus efmBkJh s/ n;[ftXk s'I pukT[D bJh iwQKeosk d/ ekB{zBh tkfo; (tkfo;K) B{z g[Bo ndkfJrh bJh ;[ykbh ftXh ngBkT[D. fJ; ;zdoG ftu p?Ie nkgDhnK i'yw w?B/iw?IN gqDkbhnK B{z fXnkB ftZu oZyd/ j'J/ ekbtZ; iwQK eosktK d/ yaks/ ftZu pekJ/ dh fBT{Bsw ;hwK B{z fBoXkos eo ;ed/ jB fi; jd sZe fe joikBk g{osh d/ gZso s'I fJbktk j'o e'Jh d;skt/i g/;a eoB bJh fiZd eoB s'I fpBK ekbtZ; j'J/ fvgkfiaNoK d/ eb/wK dk fBgNkok ehsk ik ;e/.

6H4 fwnkdh iwQK yakfsnK dk ;wK g{ot yakswk

fwnkdh fvgkfiaNK d/ e/; ftZu p?IeK B{z fJj w;atok fdZsk iKdk j? fe T[j yaksk y'bQD d/ cakow ftZu fJe yzv ;akfwb eoB fe iwQKeosk dh w"s j' ikD d/ e/; ftZu fwnkdh fvgkfiaNK d/ ;wK g{ot yaksw/ dh nkfrnk fdZsh ikt/rh. T[j ;aosK fiBQK nXhB nfij/ ;wK g{ot XzBok;ah eYtkT[D dh nkfrnk fdZsh ikt/rh B{z th yaksk y'bQD tkb/ ckow ftu tofDs ehsk ikDk ukjhdk j?. nfij/ ;wK g{ot XzBok;ah eYtkT[D s/ e'Jh i[owkBk t;{b BjhI ehsk ikt/rk.

6H5 fwqse fvgkfiaNoK d/ BK s/ nkT[D tkbh oew dk fBgNkok

ihts ftnesh(ftneshnK) Bkwiad ftnesh d/ iwQK yaks/ ftZu efmBkJh B{z d{o eoB bJh p?IeK B{z fJj w;atok fdZsk iKdk j? fe T[j fwqse yaksk Xkoe d/ BK s/ fBozso nkT[D tkbh XzBok;ah d/ fBgNko/ d/ ;pzX ftZu ihts ftnesh (ftneshnK) Bkwiad ftnesh gk;'I T[fuZs fJeokoBkwk|nfXekoheoB gqkgs eoB. fJ; ;pzX ftZu p?Ie d' ftXhnK ftu'I e'Jh ftXh nkgDk ;ed/ jB- ekbtZ; yaksk Xkoe d/ ihts ftnesh(ftneshnK) Bkwiad ftnesh B{z p?Ie fJj nfXekos eo ;edk j? fe T[j fJe yaksk y'bQ/ fi; B{z ;qh HHHHHHHHH dh ;zgsh fejk ik ;edk j? fi; ftu ekbtZ; yaksk Xkoe d/ BK s/ nkT[D tkbh fBozso XzBok;ah B{z iwQK eoB dh nkfrnk fdZsh ik ;edh j? go ;aos fJj j? fe e'Jh XzBok;ah BK eYtkJh ikt/.

p?Ie B{z ihts ftnesh (ftneshnK) Bkwiad ftnesh d[nkok fJj nfXekos ehsk ik ;edk j? fe fBozso nkT[D tkbh XzBok;ah B{z gq/;ae B{z fJ; fNgDh Bkb tkfg; ehsk ikt/ fe yaksk Xkoe wo u[Zfenk j? s/ T[; nB[;ko ihts ftnesh (ftneshnK)|Bkwiad ftnesh B{z ;{fus ehsk ikt/. ihts ftnesh (tZX ihts ftneshnK)|Bkwiad ftnesh|ekB{zBh tkfo; (tZX tkfo;) fco gq/;ae e'b gj[zu eo ;ed/ jB fe T[j T[fuZs bkGgkso d/ BK s/ ;wM's/ tkb/ d;skt/i iK JhH;hHn?;HokjhI ndkfJrh NqK;co eo/.

6H6 ;[oZfyns iwQK b"eoK|;[oZfyns fjcakias tkbhnK t;s{nK sZe gj[zu

;[oZfyns fjcakias tkbhnK uhiaK d/ ekbtZ; b"eo feokJ/dko|iwQK eosktK d/ Bkwiad ftnesh(ftneshnK) gk;'I gqkgs j'D tkbhnK p/BshnK d/ fBgNko/ bJh, (fiZE/ nfijh Bkwiadrh ehsh rJh j't/) iK ekbtZ; ihts (ihtsK) d[nkok ehsh rJh j't/ (fiZE/ b"eo|;[oZfyns fjcakias tkbh uhia ihts yzv nXhB gj[zu :'r j't/) fiZE/ b"eo dhnK uhiaK|;[[oZfyns fjcakias tkbh uhia sZe b"eo d/ feokJ/dko|uhia d/ iwQK eosk sZe gj[zu j' ;e/, p?IeK B{z fJj w;atok fdZsk iKdk j? fe T[j gkfb;h ftXh B{z nkw eoe/ b'VhIdh spdhbh Bkb ngBkT[D fijk fe fvgkfiN yakfsnK ftu ;ze/s ehsk frnk j?. go fJ; ;pzX ftu ft;fsqs ;/XK B{z tZyo/ o{g ftZu ikoh ehsk ik fojk j?.

6H7 eb/wK d/ fBgNko/ bJh ;w/I dh jZd

p?IeK B{z fJj w;atok fdZsk iKdk j? fe T[j ekbtZ; fvgfiaNoK d/ ;pzX ftZu eb/wK dh ndkfJrh eb/w dh gqkgsh dh fwsh s'I 15 fdBK d/ nzdo nzdo ihts(ihtsK)|Bkwiad ftnesh|ftneshnK B{z eoB go ;aos fJj j? fe T[j iwQKeosk dh w"s dk ;p{s g/;a eoB s/ eb/w (eb/wK) dh Y[ethI ;aBkyas p?Ie dh ;zs[;aNh bJh g/;a eoB. p?IeK B{z fJj ukjhdk j? fe T[j p'ov dh rkje ;/tk ew/Nh B{z Y[et/I ;fwnK s/ fBozso ekbtZ; iwQK eosktK|b'eo feokJ/dkoK|;[oZfyns fjcakias ftu oyhnK uhiaK d/ yakfsnK s/ T[j yaks/ i' fBoXkos ;w/I s'I pkd g?fvzr jB pko/ t/ot/, T[BQK d/ ekoB fdzd/ j'J/ d/D .

6H8 p?Ifezr o?r{b/;aB n?eN 1949 d/ T[gpzX

fJ; ;pzX ftZu XkoktK 45 i?v d/ s'I i?v n?c fiBQK B{z p?Ifezr o?r{b/;aB n?eN 1949 dh Xkok 56 Bkb gfVQnk ikt/ ns/ ;fjekoh p?Ie (Bkwiadrh) fB:w 1985 tZb d[nkfJnk iKdk j?.

6H9 rkje dh ;/X s/ gquko

p?IeK B{z fJj w;atok fdZsk iKdk j? fe T[j iwQK yaksk XkoeK B{z Bkwiadrh ;j{bs s/ ;ihtg[D/ d/ yzv pko/ ft;fsqs gquko eoB s/ ;/X d/D . T[dkjoD ti'I gquko ;wZroh ftZu fJ; rZb s/ ukBDk gkfJnk ikt/ fe fJe ;KM/ yaksk Xkoe dh w"s dh ;{os ftu iwQK dh oew dk nfXeko nkgD/ nkg ihts ;KM/ iwQK yaksk Xkoe B{z BjhI fwb iKdk id sZe fe ;ihtsk dk yzv Bk j't/.

7H iwQK fJeZsoheoB

7H1 iwQK ;zrqfjD J/izN

7H1H1 p?IeK B{z fJ; rZb dh wBkjh j? fe T[j fe;/ ftnesh, caow, ezgBh, n?;';hJ/;aB, ;z;Ek iK fe;/ j'o ftnesh B{z fe;/ gqeko d/ iwQK s/ dbkbh dh ndkfJrh Bk eoB.

7H1H2 p?IeK B{z iwQK e[b?eN eoB ;w/s BkB-o?ihv?IN fvgkfiaNK d/ iK fe;/ th o{g iK sohe/ Bkb e'Jh j'o iwQK Bkb ;pzXs T[sgkdK B{z fe;/ th o{g ftZu ch;|efw;aB dh ndkfJrh Bkb t/uD dh wBkjh j? f;tkfJ T[; jZd sZe fi; dh nkfrnk Gkosh foiaot p?_e ftnki do fBod/;aK ftZu fdZsh rJh j?.

7H2 p?Ie rkozNh Bkb r?o fBrow ;zrmBK|gqkJht/N fbwfNv ezgBhnK d[nkok fvgkfiaNK dh ;thfeqsh

p?IeK B{z gqkJht/N ckJhBK;oK iK r?o fBrws ;zrmBK d/ efjD s/ fe;/ th gqpzX j/m e'Jh iwQK ;theko BjhI eoB/ ukjhd/ i' fe iK sK gqkJht/N ckJhBK;oK d/ jZe ftu iwQK o;hdK dk T[gpzX eodk j't/ iK nfij/ fvgkfiaNK bJh g[rkJh s/ nfij/ rkjeK bJh gkto nkc nNkoBh, Bkwiadrh iK j'ot/I e'Jh nEkoNh fdzdk j't/.

7H3 gqkJht/N ;zrmBK d[nkoK ubkJhnK iwQK ;zrqfjD ;ehwK

fJj B'N ehsk ik ;edk j? fe fJBkw fdZsk s/ XzBok;ah ;oe{b/;aB ;ehw (gqshpzX) n?eN 1978 (1978 dk BzL43) fJBkw fuZN ;ehw s/ tkX/ s/ ubkT[D s/ g{oB gqshpzX bkT[Idk j? f;tkfJ dkB s/ ftfdne ;z;EktK d/ fiBQK B{z T[; bJh ;pzXs oki ;oekoK B/ nfX;{fus ehsk j?. bkNoh T[go'es tofDs n?eN d/ ;pzX **fJBkw fuN nXhB nkT[Idh j?. fJ; s'I fJbktk bkNoh fNeNK dh p?Ie eKT{No s/ fteoh rbs j' ;edh j? s/ gpfbe d/ w?IpoK s'I Bk NkbD:"r f;aekfJsK fwb ;edhnK jB. fJ; bJh p?IeK B{z f;ZX/ iK nf;ZX/ s"o s/ fe;/ gqeko d/ ;zrmBK dhnK bkNoh ;ehwK Bkb ;pzX Bjh oZyDk ukjhdk.

8H j'o gZy

8H1 p?Ifezr gqDkbh s/ nkwdB eo nfXekohnK ftueko tZX skbw/b

8H1H1 ;[oZfyns iwQK b"eo

nkwdB eo nfXekohnK d[nkok b"eo dhnK ukphnK dh ;aBkyas B{z ;[ftXkiBe pDkT[D bJh p?IeK B{z ukjhdk j? fe T[j b"eo dhnK ;G ukphnK s/ ;aBkyas e'v dh T[GothI Bek;h eoB fi; s'I fJj gsk bZr/rk fe p?Ie fejVk s/ T[j pqKu fejVh j? fi; d/ b"eo feokJ/ s/ bJ/ jB.

8H1H2 f;ZX/ N?e;K d/ e/Idoh p'ov d/ nca;oK Bkb skbw/b

nkwdB eo ftGkr s/ p?Ifezr gqDkbh ftueko tZX skbw/b dh b'V j?. fJ; gqeko p?Ie fJj :ehBh pDk ;ed/ jB fe T[j id'I b'V j't/ sK T[j N?e; eowukohnK B{z iao{oh ;jkfJsk|skbw/b fdzd/ jB. fJ; s'I fJbktk p?IeK B{z rzGhosk Bkb T[BQK e/;K B{z d/yDk ukjhdk j? fe feZE/ T[BQK dk ;Nkc nkwdB eo n?eN nXhB ehs/ n:'r ngokXK ftu fe;/ th sohe/ Bkb T[BQK Bkb nzdoyaks/ ;akwb j'Dk, ;jkfJsk eodk j?. nfij/ e/;K ftu ;kXkoD c"idkoh ekotkJh th eoBh ukjhdh j?.

8H2 fpBK eb/w ehs/ fvgkfiaNK bJh ofi;No

8H2H1 p?IeK s'I fJj wzr ehsh iKdh j? fe T[j foiaot p?Ie B{z ckow viii ftu fJe foNoB G/iD fiBQK ftu Gkos ftu fpBK eb/w ehs/ iwQK fdykJ/ j'D fiBQK B{z jo e?bzvo ;kb d/ nyho s/ 10 ;kbK iK fJ; Bkb'I tZX ;w/I f;o fog'ofNzr B{z :ehBh pDkT[D bJh fJj wzr ehsh iKdh j? fe jo p?Ie dhnK ;G pqKuk s/ fJ; wzst bJh tZyok ofi;No bkfJnk ikt/.

8H2H2 fJ; bJh p?IeK B{z nkgDhnK pqKuk B{z fJj w;atok d/Dk ukjhdk j? fe T[j fJe tZyo/ ofi;No ftu eb/w Bk ehs/ fvgkfiaNK dk fJe ofi;No bkT[D.

8H2H3 pqKuk B{z fJj w;atok th fdZsk ik ;edk j? fe T[BQK ftu fJzdoki iwQK b/fynK d/ ;pzX ftu ehs/ ikD fiBQK B{z 10 ;kbK s'I BjhI ubkfJnk frnk. tZy tZy gqeko d/ iwQK yakfsnK bJh ofi;No ftu tZyok c'bhU y'fbQnk ik ;edk j?.

8H2H3H1H1 pqKuk B{z fJj :ehBh pDkT[Dk ukjhdk j? fe T[j T[; c'bhU fi; ftZu ;pzXs BK nXhB eb/w ehsk iwQK yaksk poeoko j?, ftu B'N eoB fe yaks/ ftu ekoi;ahbsk dh nkfrnk d/D s'I gfjbK Bk eb/w ehs/ iwQK ofi;No dk jtkbk fdZsk ikt/ sK fe p?Ie fJ; bJh u[ezBk j' ikt/ fe T[j nkw sohe/ Bkb nfij/ yakfsnK ftu ekoi;ahbsk dh fJikias Bk d/t/ ;r'I T[j T[Zu nfXekoh s'I nfXekoheoB gqkgs eoB s'I T[gozs nfijk eo/.

8H2H3H1H2 nkgD/ rkje B{z ikD' (e/HtkJhH;hH) ;/XK ns/ XzBok;ah d/D d/ fwnkoK fto[ZX ;/XK

*nkgD/ rkje B{z ikD'* (e/HtkJhH;hH) d/ f;XKs d/ fjZ;/ ti'I foiaot p?Ie nkc fJzvhnk B/ fvgkfiaNoK dh ;aBkyas bJh eJh jdkfJsK ikoh ehshnK jB ns/ p?IeK B{z fJj w;atok fdZsk j? fe T[j nfijhnK gqDkbhnK s/ ftXhnK bkr{ eoB fiBK Bkb wkbh X'y/ pkihnK o'ehnK ik ;eD, XzBok;ah bKvfozr s/ ;aeh rZshftZXhnK B{z o'fenk ik ;e/ s/ tZvh XzBok;ah d/ e?;a b?D d/D dh SkDphD . fBohyD ehsk ik ;e/. ;w/I ;w/I s/ jdkfJsK th ikoh ehshnK rJhnK jB fiBQK ftu p?IeK B{z w;atok fdZsk frnk j? fe T[j Bt/I rkjeK d/ yaks/ y'bQD ftZu u"e; ofjD sK fe X'y/pkihnK eoB bJh p?IIfezr gqDkbh dh rbs tos'I Bk ehsh ik ;e/. nkgD/ rkje B{z ikD' ;/XK dh ;'X ftZs n?e;aB Nk;e c'o; (n?cHJ/HNhHgH) dhnK f;cko;aK d/ ;zdoG ftZu n?INh wBh bKvfozr (J/Hn?wHn?bH) fwnkoK s/ ehsh rJh j? sK fe ckJhBKf;zr nkc N?ofoiw (;hHn?cHNhH) dk w[ekpbk ehsk ik ;e/. fJj fwnko o?r{b/Noh nfXekohnK d[nkok n?INh wBh bKvfozr s/ ckJhBKf;zr nkc N?ofoiw gkfb;hnK pDkT[D bJh sb fuzB pD rJ/ jB.

p?IeK Bz{ fJj w;atok fdZsk iKdk j? fe T[j fJj :ehBh pDkT[Dk ªnkgD/ rqkje Bz{ ikD'« ns/ n?INh-wBh bKvfozr T[gktK pko/ T[fus gkb;h pDkT[D s/ T[; Bz{ p'ov dh wBi{oh Bkb bkr{ eoB. ekoi;ahbsK dhnK ;/XK Bz{ fsnko eod/ ;w/I p?Ie fJj :ehBh pDkT[D fe rqkje gk;'I wzrh ikDekoh nB[Gt ehs/ i'yw Bkb Y[Zedh j?, w[yakbcs tkbh BjhI ns/ T[j fJ; ;pzX ftu ;w/I ;w/I s/ ikoh ;/XK d/ Bkb w/b yKdh j?. rqkje gk;'I e'Jh j'o ikDekoh T[; dh oikwzdh Bkb ns/ yksk y'bQD T[gozs tZyo/ s"o s/ b?Dh ukjhdh j?.


nB[br 1

gqw[y nfX;{uBk

iwQK ykfsnK dh ;KGF;zGkb

;KM/ yks/- ªe'Jh th iK ihts« pknd tkbk

iK ihts gfjbk iK ihts nkfd

(jtkbk g?ok 5H1H1 (1) )

n?b J/ ;h|19-96-29 28 nr;s 1980

;ko/ w?Ipo p?IeK d/ w[y gqpzXeh

;qh wkB ih,

;KM/ yks/ ªe'Jh th iK ihts«

pknd tkbk iK ihts gfjbk iK ihts nkfd

fgSb/ e[M ;w/I s'I gq?; ftZu eJh gZso nkJ/ jB fiBQK ftu pZus p?Ie iK fwnkdh fvgkiN ykfsnK d/ ;KM/ yksk XkoeK Bz{ nkT[D tkbhnK efmBkJhnK pko/ dZf;nk frnk j? ft;/a;a eoe/ g[rkJh s'I gfjbK ndkfJrh pko/ iK T[; ;w/I eb/wK d/ fBgNko/ pko/ id'I yksk XkoeK ftu'I e'Jh yksk Xkoe wo iKdk j?. nfij/ ykfsnK ns/ ;apd e'Jh th ihts pknd tkbk iK ihts gfjbK ik ihts nkfd d/ ;pzX ftu ngDkJh ikD tkbh ft;/a pko/ e'Jh rVpVh s/ rbs cfjwh fdykJh fdzdh j?.

2H ;KM/ yks/

;KM/ ykfsnK (ukb{, pus iK fvgkiNK) i' fe d' iK d' s'I tZX ftneshnK d/ BK s/ jB d/ e/; ftu, fJe dh w"s j' ikD s/ T[j ;pzfXs ;aosK i' fe ihts fntesh (ftneshnK) Bz{ yks/ ftu pDdh oew dh ndkfJrh dk T[gpzX BjhI eodhnK, p?eK bJh iao{oh j? fe T[j fJe ikfJi fv;ukoi ndkfJrh ;KM/ s"o s/ ihts ftnesh (ftneshnK) s/ fwqse ;KM/ yksk Xkoe d/ ekBz{Bh tko;K Bz{ eoB. nfij/ e/; ftu fJ; emBkJh Bz{ fXnkB ftu oZyd/ j'J/ fe fJj ;[fB;aus eoBk fe fwqse d/ ekBz{Bh tkfo; e"D jB, p?Ie nkw eoe/ fJj eod/ jB fe T[j eb/w dk fBgNkok eoB s'I gfjbK (fwqse dh ;zgsh d/ ;pzX ftu) ekBz{Bh B[wKfJdrh g/;a eoB dh wzr s/ i'o fdzd/ jB. feT[Ife ekBz{Bh B[wkfJzdrh gqkgs eoB ftu d/oh d/ you/ j[zd/ jB fJ: bJh p?IeK Bz{ nfijhnK ;aosK s/ ;KM/ yks/ y'jbD bJh T[s;akfjs eoBk ukjhdk j? fit/I fe (U) fe;/ iK ihtsK Bz{ (n) gfjb/|d{i/ iK ihts Bzz{ (J) fe;/ Bz{ iK ihtsK Bz{ iK ihts Bz{ nkfd. fJ; B[es/ d/ p?eK ftu rqkje ;/tk d/ ekioi;ahb ro[g ftu f;cko;a BzH 6 s/ ia'o fdZsk frnk j?.

3H ;ihtsk d/ bkG

i/eo ;ihtsk dk bkG fdZsk iKdk j? sK ihts ftnesh p?Ie Bz{ ikfJi fv;ukoi d/ ;edk j?. Gkt/I fe ihts ftnesh Bz{ ndkfJrh p?Ie Bz{ ikfJi fv;ukoi d/t/rk, go ihts ftnesh XB ok;ah Bz{ e/tb ekBz{Bh tko;K d/ Nq;Nh ti'I oZy/rk (fi; ftu ihts th ;akfwb j' ;edk j?) id se T[j yks/ ftu pekJ/ dk fJe' fJe bkGekoh wkbe BjhI j[zdk iK fwqse dk tkjd ekBz{Bh tko; BjhI j[zdk. fJ; gqeko ihts ftnesh dk nfXeko id se fe T[j yks/ ftu pekJ/ dk fJe' fJe wkbe BjhI|iK fwqse dk ekBz{Bh tko; BjhI sK T[; e'b e/tb fJ; gqeko dk nfXeko j? fe T[j p?Ie s'I XB ok;ah b? ;edk j?. i/eo fwqse d/ ekBz{Bh tko; p?Ie ftu gJh XBok;ah s/ eb/w eod/ jB sK T[BQK Bz{ fJj w;atok d/Dk ukjhdk j? fe yks/ s/ bkr{ j'D tkb/ ;wM"s/ dhnK ;aosK nB[;ko, ihts nfijk ftnesh j? i' fe p?Ie d[nkok ndkfJrh bJh jZedko j? ns/ fe id se fe p?Ie Bz{ ;woE ndkbs d/ j[ew okjhI o'fenk BjhI iKdk p?Ie Bz{ fJj nfXeko j't/rk fe T[j ihts ftneshnK Bz{ ndkfJrh eo/) fiBQK dk BK yks/ ftu j?. ;zy/g ftu ;fEsh fJj j? fe ihts ftnesh Bz{ ndkfJrh ehsh ik ;edh j? i/eo ;woE ndkbs tb'I e'Jh nfij/ j[ew BjhI i' fe p?Ie Bz{ nfijhnK ndkfJrhnK eoB s'I o'eD.

4H ;KMk pus p?Ie yksk - e'Jh iK ihts|u ihtsK iK ihtB ftu'I e'Jh

fit/I fe T[go g?ok3 ftu fejk frnk j? ihts ftnesh p?Ie Bz{ ikfJi fv;ukoi d/ ;edk j?. i/eo ekBz{Bh tko; oew dk eb/w eod/ jB sK p?Ie T[BQK Bz{ ;{fus eo ;edk j? fe id se T[j ;woE ndkbs d/ j[ew Bz{ gqkgs eoe/ p?Ie Bz{ BjhI fdzd/ fi; ftu p?Ie Bz{ ihts ftnesh Bz{ ndkfJrh eoB s'I o'fenk frnk j't/ sK p?Ie Bz{ fJj nfXeko j't/rk fe T[j nfijk eo ;edk j?.

5H ;KMk fwnkdh fvgkiN-yksk-fJe yksk Xkoe dh w"s s/ eoi/ dh ;wK g{ot| ndkfJrh.

5H1H ªe'Jh iK ihts« iK ihtsK iK ihts ftu e'Jh th fe;w dk yksk

;KM/ fwnkdh fvgkiN yks/ ftu i' fe e'Jh iK ihts iK ihtsK iK ihts ftu'I e'Jh thI y'fbQnk frnk j't/ sK p?Ie Bz{ fJe ;KM/ yksk Xkoe dh w"s j' ikD s/ ihts fvgkiNoK ftu'I fe;/ d[nkok p/Bsh ehsh iKdh j? fe T[j ;wK g{ot fJBe?;aw?IN iK fwnkdh fvgkiN o;hgN fto[ZX eoik d/t/. fJj ihts fvgkiNoK dh ;wK g{ot ndkfJrh bJh p/Bsh Bz{ wzBDk j't/rk i/eo (1) fvgkiN d/ w[nkfJd/ ftu fJe nkg;aB ;akfwb j? fe g[rkJh s'I gfjbK g[Bo ndkfJrh ehsh ikt/ ns/ (2) fe;/ fJe ihts ftnesh d/ nkd/;a Bz{ w{b fvgkiNoK gk;'I gqkgs ehsk frnk j't/. ft;/a;a e/;K ftu ihts fvgkiNo (fvgkiNoK) gk;'I eofinK bJh p/BshnK s/ ftuko th ehsk ik ;edk j?, Gkt/I nfij/ eofinK d/ e/; ftu p?eK Bz{ ;zGt i'yw j? i/eo ekbt; j'J/ fvgkiNo d/ ekBz{Bh B[wKfJzd/ g[rkJh s'I gfjbK ndk ehs/ ikD s/ fvgkiN s/ eb/w eo ;ed/ jB. nfijh ;{os ftu p?Ie Bz{ g[Bo ndkfJrh bJh eoidko (eoidkoK) tb d/yDk gt/rk. ;wK g{ot ndkfJrh iK eoik d/D dh ;fEsh ;KM/ yks/ d/ ;pzX ftu th bkr{ j[zdh j? (fe;/ ihts ftnesh|iK ftneshnK ftu'I fe;/ fJe d/ e/; ftu) fiE/ ;ko/ yksk Xkoe ihts j'D.

ekoih f;nkDg d/ sohe/ ti'I fJ; ;pzX ftu fJe yzv fe eoik|;wK g{ot ndkfJrh fe;/ th fvgkiNo Bz{ iK fvgkiNoK ftu'I fe;/ Bz{ th fvgkiN ;w/I d/ d"okB eoB dh fJikias fdZsh ik ;edh j? Bz{ fwnkdh fvgkiN w[nkfJd/ ftu ;akfwb ehsk ikt/ noEks yksk y'jbD tkb/ fpB? gZso ftu T[; sohe/ Bkb fi; dk toDB j/mK g?ok 6 ftu ehsk frnk j?.

5H2H ;KMk fwnkdh fvgkiaN - gfjbk iK ihts| pknd tkbk iK ihts nkfd

fJBQK fwnkdh fvgkiNK d/ e/; ftu wkbe fvgkiNo (gfjb/|pkd tkb/) dk fJokdk fJj j? fe ihts ftnesh Bz{ fwnkdh fvgkiN dh g[Bo-ndkfJrh e/tb T[; dh w"s dh ;{os ftu ;[ftXkiBe pDkJh ikt/. T[j (wkbe fvgkiNo) fJ; ;fEsh ftu j? fe T[j jw/;aK nkgD/ e'b nkgDh w"s iK fvgkiN o;hgN d'BK ftu'I i' gfjbK j't/ sZe XB ok;ah dk fBgNkok eoB dk nfXeko nkgD/ e'b oZy ;edk j?. fJ; bJh p?Ie Bz{ nfij/ fvgkiNK dh ;wK g{ot ndkfJrh iK T[BQK fto[ZX g/;arhnK d/D s/ fJsoki BjhI eoBk ukjhdk id'I gfjb/|pkd tkb/ d[nkok p/Bsh ehsh ikt/ s/ fJ; rZb s/ fiZd BjhI eoBh ukjhdh fe fwnkdh fvgkiN o;hgN Bkb ;pzfXs j'o fXo|fXoK gk;'I wBi{oh gZso g/;a ehsk ikt/. fJE/ fJj th fpjos j't/rk fe fwnkdh fvgkiN yks/ y'jbD iK fpB? gZso ckow ftu Y[etK yzv ;akfwb eoe/|;KM/ fvgkiNoK Bz{ fJ; ;fEsh Bz{ ;g;aN ehsk ik ;edk j?.

6H fwnkdh fvgkiN o;hgN bJh fpB? gZso| yksk y'jbD d/ ckow ftu ft;/a;a yzv

p?Ie fwnkdh fvgkiN d/ ;wM"s/ Bz{ ;Ekfgs eoB bJh yksk y'bQD tkb/ ckow|fpB? gZso ckow ftu fBwB d/ ;pzX ftu e'Jh yzv ;akfwb eoB d/ ;pzX ftu ftuko eo ;ed/ jB.

p?Ie ;qhHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHgk;''I fbysh (fpB? gZso gqkgs j'D s/ i' gfjb/|pkd tkb/|gfjb/ BK, d{i/ BK nkfd, ;kv/ tb'I iK fe;/ iK ;kv/ ftu'I ihtsK dk j?, fe;/ fJe ihts iK ihtsK tZb j? dh fBo'b ;t?fJZSk j? ns/ nfijhnK ;aosK s/ pkBQK i' p?Ie fBoXkos eo ;edk j? (U) fwnkdh fvgkiN o;hgN dh ;feUoNh fto[ZX eoik|g/;arh d/ ;edk j? i' fe ;kv/ ;KM/ BkwK ftu ikoh ehsh ikt/ iK (n) fvgkiN dh oew dh ;wK g{ot ndkfJrh gfjb/|pknd tkb/| ;kv/ ftu'I fi; dk BK gfjbK fbfynk j?| d{i/ iK ;kv/ ftu'I ihts nkfd fiBQK ftu'I ;kvk BK fbfynk j't/|;kv/ ftu'I fe;/ Bz{ iK ;kv/ ftu'I ihtsK iK ihts Bz{ eo ;edk j?.

nB[br 2

gqw[Zy ;oe[bo

iwQK yakfsnK dh ;KGF;zGkb

ftd/;ah :'rdkBK d/ t/ot/ i' n?;';hJ/;aBK d[nkok gqkgs ehs/ rJ/ i' fe

ftd/;ah :'rdkBK (ftfB:w) n?eN 1976 d/ nXhB nkT[Id/ jB.

(jtkbk g?ok 5H7H5)

Gkos ft; tZy tZy n?;';hJ/;aBK|;zrmBK d[nkok n?c ;h (nko) n?eN 1976 nXhB

ftd/;ah :'rdkB dh gqkgsh

p?Ie dh pqKu dk BK ns/ gsk

bVh BzH

n?;';hJ/;aB dk BK s/ gsk ns/ yksk BzH

n?c ;h (nko) n?eN nXhB ofi;Nq/;aB BzH

gZso BzH s/ n?wHn?uH J/H dh fwsh fi; okjhI n?cH ;hH (nko) n?eN 1976 nXhB nkfrnk fdsh rJh j?

yks/ ftu eo?fvN dh fwsh

oew (o[gfJnK ftu)

dk eodk (eosktK d/ t/ot/ i/eo T[gbpX j'D

1

2

3

4

5

6

7

nfszek

gqw[y nfX;{uBk

iwQK yakfsnK dh ;KGF;zGkb

(T) T[BQK ;oe[boK dh ;{uh fiBQK Bz{ gqw[Zy ;oe[bo ftu ;zfus ehsk frnk j?

BzH

;oe[bo

fwsh

ft;ak

1.    

:{HphHvhH, ghH;hHphH ;oe[bo BzH 19|13H01H 000| 2005-06

24-11-2005

wkbh ;aw{bhns - :{H;hHph«i

2.    

:{HphHvhH ;oe[bo BzH 4| 13H01H000|

2005-06

14-07-2005

ekbt; j'J/ fvgkiNoK d/ ;pzX ftu eb/wK dk fBgNkok - ;[ykbh ftXh :{H;hHph«i

3.    

 

:{HphHvhH ghH ;hH phH ;oe[bo BzH 7|09H11H01|

2005-06

29-07-2004

p?eK d[nkok ukb{ yks/ Bz{ y'jbDk - nB[;ak;aB dh b'V

4.    

:{HphHvhH ghH ;hH phH ;oe[bo BzH 14|09H11H01|

2004-05

24-08-2004

p?eK d[nkok ukb{ yksk y'jbDk - nB[;ak;aB dh b'V

5.    

:{HphHvhH ;hH UH phHnkoH 29|16 48H00| 2000-01

29-01-2001

ekbt; j'J/ rqkjeK d/ yks/ ftu pekfJnk dh ekBz{Bh ihts ftneshnK|dknt/dkoK Bz{ ndkfJrh

6.    

:{HphHvhHphH nkoH 15|16

48H00| 2000-2001

21-11-2000

ekbt; j'J/ rqkjeK d/ ykfsnK ftu'I ihts ftneshnK|dknt/dkoK Bz{ ndkfJrh

7.    

:{HphHvhH ;hH UHphHn?HvHH 1|11|12H05H00

2000-2001

15-11-2000

fvgkiN ykfsnK Bz{ y'jbDk - o;wh ekotkJhnK Bz{ g{ok eoBk

8.    

:{HphHvhHphH nkoH ;oe[bo 3|16H48H00| 2000-2001

25-08-2000

ekbt; j'J/ rqkjeK d/ ykfsnK ftu'I pekfJnk dh ihtsK| dknt/dkoK Bz{ ndkfJrh

9.    

:{HphHvhHBzL V 12|12H0500| 99-2000

28-10-1999

tZy tZy n?;';hJ/;aBK|;zrmBK d[nkok Gkos ftu ftd/;ah :'rdkB (ftfB:w) n?eN 1976 nXhB gqkgshnK

10.                         

:{H vhH BzH phHnkoH 32| 16H0400|98-99

 

28-06-1999

fvgkiN ykfsnK ftu Bkwidrh ;j{bs

11.                         

:{HphHvhH BzH phHn?;HvhH1| ghH;hHph«i

18|12|05

01|98-99

30-01-1999

tZy t Zy n?;';hJ/;aBK|;zrmBK d[nkok Gkos ftu ftd/;ah :'rdkB (ftfB:w) n?eN 1976 nXhB ftd/;ah t;{bhnK

12.                         

:{HphHvhH BzH vhHn?;H ghH ;hH phH ;oe[bo 12|1

3H01H00|98-99

21-12-1998

pi[or|fpwko nzrjhD rqkjeK d[nkok p?Ie ykfsnK dh ekoi;ahbsk

13.                         

:{HphHvhH BzH gbkB ghH;hHphH ;oe[bo BzH 23|09H50H00| 97-98

28-11-1997

u?e p[eK Bz{ ikoh eoBk

14.                         

:{HphHvhH BzH phHn?;H vhH 1|ghH;hHphH |09|12H05H00 | 97-98

18-09-1997

iknbh|p/Bkwh fvgkiN ykfsnK Bz{ y'jbDk s/ u[okJ/|Bebh d;skt/iK nkfd Bz{ gqkgs eoBk

15.                         

:{HphHvhH BzH nkJhHJ/Hn?bH 49|12H05H00|95-96

14-03-1996

p?Ie ftu X'y/pkih n?e;N?B;aB ekT{INo

16.                         

:{HphHvhH BzH nkJhHJ/Hn?b 51|12H05H00|95-96

14-03-1996

iknbh ykfsnK okjhI p?eK ftu X'y/pkih

17.                         

:{HphHvhH BzH nkJhHs/ n?bHghH ;hH phH 44|12H0500|95-96

22-02-1996

fvgkiN ykfsnK dk fBohyD

18.                         

:{HphHvhH BzH nkJh s/ n?bH ghH ;hH phH 36|12H0500|95-96

05-01-1996

ew/Nh fJ; rZb pko/ iKu gVskb eo/rh fe feT[I, fejVhnK X'y/pkihnK s/ G?V/ tosko/ jB i' fe p?eK ftu ubd/ jB

19.                         

:{HphHvhH BzH nkJh s/ n?bH ghH ;hH phH 28|12H05H00| 95-96

10-11-1995

fvgkiN ykfsnK dk fBohyD

20.                         

:{HphHvhH BzH nkJh s/ n?bH|ghH;hH phH|6512H05H00|94-95

28-06-1995

p?eK ftu X'y/pkih - fvgkiN ykfsnK dk fBohyD

21.                         

:{HphHvhH BzH nkJh s/ n?bH (ghH;hHphH) 38|12H15H00| 94-95

10-01-1995

ftZs wzsokb/ ( d' nkofEe wkwb/ ftGkr) X'y/pkihnK dh o'eEkw pko/ nB[wkB ew/Nh dh 34thI fog'N

22.                         

:{HphHvhH BzH nkJh s/ n?b 27|12H05H00|94-95

31-10-1994

p?Ie ftu s/ ew/Nh p?eK ftu G?VhnK gqEktK s/ X'y/pkihnK d/ tZy tZy gZyK dh iKu gVskb eo/rh s/ fvgkiNoK dhnK c'N'nK bt/rh

23.                         

:{HphHvhH BzH nkJh s/ n?b|ghH;hHphH 24|12H05H00 |94-95

19-10-1994

ndkfJrh d/ d;skt/iK d/ X'y/pkih Bkb fJBe?;aw?IN

24.                         

:{HphHvhH BzH nkJh s/ n?b

27-05-1994

ew/Nh p?IeK ftu X'y/pkihnK s/ rZb gqEktK d/ ;pzX ftu g[ZS-gVskb eo/rh

25.                         

:{HphHvhH BzH 36|12H05H00|93-94

08-12-1993

;fjekoh p?eK ftu X'y/pkihnK s/ e[ohshnK d/ ;pzX ftu tZy tZy gZyK dh iKu-gVskb eo/rh

26.                         

:{HphHvhH vhH;hH BzH 1|5H 1-89-90

02-01-1990

BkpkbrK d/ nkgDhnK wktK s/ ;qgo;sK d/ BK s/ p?Ie yks/ y'jbDr/

27.                         

:{HphHvhH BzH phHnkoH 695|ph 1-88-89

19-12-1988

ekbt; j'J/ rqkjeK d/ ykfsnK ftu pekfJnk XzB ok;ah Bz{ ihts dknt/dkoK Bz{ ndkJrh-T[sokfXeko d/ ;oNhfce/N Bz{ g/;a eoB s/ fid Bk eoBh-j'o ;zgshnK ftu tkXk

28.                         

jtkbk :{HphHvhH BzH vhH ;hH 18|5-1

88|89

10-08-1998

gqkJht/N ;zrmBK d[nkok ubkJhnK fvgkiN e[b?e;aB ;ehwK - p?eK d[nkok bkNoh fNeNK dh fteoh

29.                         

:{HphHvhH BzHphH nkoH 483|ph1 - 87|88

21-10-1987

ekbt; j'J/ rqkjeK d/ ykfsnK ftu pekJ/ dh ihts ftneshnK|dknt/dkoK Bz{ ndkfJrh

30.                         

:{HphHvhHBzH nkJhH s/ n?bH 88|i/H

1- 87-88

08-06-1987

p?fezr gqDkbh s/ nkwdB eo nfXekohnK ftueko tX skbw/b d/ ;pzX ftu wkwb/

31.                         

:{HphHvhH vhH BzH 19|th 1 86|87

13-09-1986

p?Ie rozNh Bkb r?o fBrfws ;zrmBK|gqkJht/N fbwfNv ezgBhnK d[nkok fvgkiNK dh ;thfeqsh

32.                         

:{HphHvhH phHnkoH 13|J? 6-68-87

11-08-1986

p?fezr ekBz{B (;za;'aXB) n?eN, 1983- XkoktK 45 i?vHJ/H s'I 45 i?vH n?cH fiBQK Bz{ p?fezr o?r{b/;aB n?eN, 1949 - ;fjekoh p?Ie Bkwidrh fB:w 1985- Bkwidrh ;j{bsK dh Xkok 56 Bkb gfVQnk ikt/

33.                         

:{HphHvhH BzH nkJhH s/ n?bH 110|i/ n?b - 85-86

02-06-1986

fvgkiN yks/ - y'jbDk

34.                         

:{HphHvhHphH nkoH 764 J/|J/-6- 84|85

29-03-1985

p?Ifezr ekBz{B (;az;a'XB) n?eN 1983-84 pkeh d/ T[gpzXK Bz{ bkr{ eoBk

35.                         

:{HphHvhH (vhH;hH) (vhH;hH) 1148|VH1

84|85

22-02-1985

p?Ie yks/ Bz{ wK d/ BK Bkb wK d/ ;ogq;s ti'I y'jbDk

36.                         

:{HphHvhH phH nkoH 16|J/

6-84|85

09-07-1984

p?Ifezr ekBz{B (;za;a'XB) n?eN, 1983

37.                         

vhHphHUHvhH

:{HphHvhH (nkJh s/ n?b)

BzH 2584|i/HnkJh - 82|83

22-03-1983

gqkfJwoh ;kfjekoh p?IeK ftu tZy tZy fvgkiN yks/ y'jbD/ - ikD-gSkD

38.                         

J/H;hHvhH nkJhHvhH (gh) 6428|i/H 1|80-81

17-02-1981

;KM/ yks/ fe;/ iK ihts d/ BK s/ pknd tkb/ iK ihts d/ BK s/, gfjb/ iK ihts nkfd d/ BK s/ nkfd

39.                         

J/H;hHvhH nkJhH vhH

4998- i/H 17-76-7

09-12-1976

fvgkiN yks/ L ikD-gSkD

40.                         

J/H;hHvhH nkJhH n?BHn?;HghH 5173|n?cH15|70-71

17-06-1971

fpBk eb/w ehs/ fvgkiNK bJh ofi;No

41.                         

J/H;hHvhHphHnkoH 1454|J/

1|67-68

08-04-1968

gqkfJwoh eo?fvN ;';kfJNh iK ;fjekwh p?Ie s'I fpBK fe;/ ;fjekwh ;';kfJNh d[nkok (;fjekwh ;';kfJNhia) n?eN 1965 d/ bkr{ j'D s'I gfjbK p?Ifezr fB:wK dh ;a[o{nks s'I gfjbK ;thfeqs fwnkdh fvgkiNK dh ;fEsh

RbiTtsCommonUtility

प्ले हो रहा है
ਸੁਣੋ

Related Assets

RBI-Install-RBI-Content-Global

RbiSocialMediaUtility

ਭਾਰਤੀ ਰਿਜ਼ਰਵ ਬੈਂਕ ਮੋਬਾਈਲ ਐਪਲੀਕੇਸ਼ਨ ਇੰਸਟਾਲ ਕਰੋ ਅਤੇ ਨਵੀਨਤਮ ਖਬਰਾਂ ਤੱਕ ਤੇਜ਼ ਐਕਸੈਸ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰੋ!

Scan Your QR code to Install our app

RbiWasItHelpfulUtility

ਕੀ ਇਹ ਪੇਜ ਲਾਭਦਾਇਕ ਸੀ?