<p class="pntext1">Gkos sI pkjo ;co eoB bJh ftd/;ah w[dok ikoh eoBh</p> - ਆਰਬੀਆਈ - Reserve Bank of India
Gkos sI pkjo ;co eoB bJh ftd/;ah w[dok ikoh eoBh
Gkos s'I pkjo ;co eoB bJh ftd/;ah w[dok ikoh eoBh
1 i[bkJh, 2002 nB[;ko
Gkosh foiaot p?Ie
n?e;u/Ii ezNo'b ftGkr
e/Idoh dcaso
w[zpJh
JhH;hH;hHUH ghH;hHvhHBzL3|15H02H76|2002-03
15 i[bkJh, 2002
tZb
ftd/;ah w[dok d/ ;ko/ nfXfeqs vhbo
;qhwkB ih,
gqw[Zy ;oe[bo-Gkos s'I pkjo ;cao eoB bJh ftd/;ah w[dok ikoh eoBh
fit/I fe s[jkB{z gsk j? fe ftd/;ah tNKdok w?B/iw?IN n?eN B{z 1 i{B, 2000 s'I bkr{ ehsk frnk j?. n?eN dh Xkok 5 dhnK XkoBktK ftu e'Jh th ftnesh ukb{ yaks/ d/ b?D d/D bJh ftd/;ah eoz;h B{z t/u iK eYtk ;edk j? go e/Idoh ;oeko B{z iBse fjs ftu s/ foiaot p?Ie d/ w;ato/ Bkb ukb{ yaks/ d/ b?D-d/D bJh e[M gkpzdhnK bkT[D dk fJyafsnko fdZsk j?. fJ; nB[;ko Gkos ;oeko B/ nfX;{uBk BzLihHn?;HnkoH 381 (Jh) fwsh 3 wJh, 2000 ikoh ehsh j? fi; ftu nfX;{uBk BzLn?;HUH301 (Jh) fwsh 30 wkou, 2001 okjhI ;z;'aXB ehsk frnk j?. nfX;{uBk dh Beb (fi; B{z 30 wkou, 2001 sZe ;'fXnk frnk j?) Bkb BZEh j?.
2- Gkosh foiaot p?Ie B/ tZy tZy ;oe[bo ikoh ehs/ jB fiBQK ftu nfXfeqs ftneshnK bJh jdkfJsK jB i' Gkos s'I pkjo ;co bJh ftd/;ah w[dok ikoh eo ;ed/ jB.
3- nfXfeqs vhboK (J/HvhH) B{z fJ; :'r pDkT[D bJh s/ g{oB nfXfeqs XzBok;ah pdbD tkfbnK (n?cHn?cHn?wH;hH) B{z fJe ;EkB s/ Gkos s'I pkjo ;co bJh ftd/;ah w[dok ikoh eoB bJh Gkosh foiaot p?Ie B/ nkgD/ gZso BzLJhH;hH;hHUHghH;hHvhH BzL17|15H02H76|2001-02 fwsh 13 nr;s, 2001 nXhB fJe gqw[Zy ;oe[bo ikoh ehsk j?. gqw[Zy ;oe[bo ftu 1 i[bkJh, 2002 sZe ikoh jdkfJsK B{z w[ezwb ehsk j? fiBQK ftu j/mK tofDs ;oe[boK ftZu jdkfJsK B{z ;zfus ehsk j?L-
i) J/HghH(vhHnkJhHnkoH;hohia) ;oe[bo BzL1
J/HghH(n?cH n?bH ;hohi) ;oe[bo BzL1 1 i{B, 2000
ii) J/HghH(vhHnkJhHnkoH;hohi) ;oe[bo BzL 19 30 nes{po, 2000
iii) J/HghH(vhHnkJhHnkoH;hohi) ;oe[bo BzL 20
(J/HghHn?cHn?bH;hohi) ;oe[bo BzL2 16 Btzpo, 2000
iv) J/HghH(vhHnkJhHnkoH;hohi) ;oe[bo BzL11
J/HghH(n?cHn?bH;hohi) ;oe[bo BzL1 13 Btzpo, 2001
v) J/HghH(vhHnkJhHnkoH;hohi) ;oe[bo BzL12
J/HghH(n?cHn?bH;hohi) ;oe[bo BzL2 23 Btzpo, 2001
s[jkvk ft;atk;gkso
(ro/;a e';ah)
w[Zy wjKgqpzXe
Gkos s'I pkjo ;co bJh ftd/;ah w[dok ikoh eoB bJh gqw[Zy ;oe[bo
ft;ak t;s{
Gkr-I ftd/;ah w[dok w?B/iw?IN (ukb{ yaksk b?D d/D fB:w) 2000.
Gkr-II ;co bJh nfXekos vhboK d[nkok ftd/;ah w[dok ikoh eoBk .
Gkr-III g{oB XzBok;ah pdbD tkfbnK (n?cHn?cHn?wH;hi)d[nkok ;co bJh ftd/;ah w[dok ikoh eoBk .
Gkr-I
nfX;{uBk
BthI fdZbh 3 wJh, 2000
(fi; B{z nfX;{uBk n?;HUH301 (JhH) fwsh 30 wkou, 2001 okjhI ;z;a'fXs ehsk frnk j?.
ihHn?;HnkoH38 (Jh)-ftd/;ah w[dok w?B/iw?IN n?eN 1999 dh Xkok 5 ns/ T[gXkok (1) ns/ Xkok 46 dh T[gXkok (2) d/ yzv (J) okjhI fwb/ fJyafsnkoK dh tos'I eod/ j'J/ s/ foiaot p?Ie d/ w;ato/ Bkb, e/Idoh ;oeko B/ iBse fjs fBwB fB:w pDkT[Dk iao{oh ;wfMnk j?-
1- ;zy/g f;ob/y s/ ;a[o{nks- (1) fJBQK fB:wK B{z ftd/;ah w[dok w?Biw?IN (ukb{ yaksk b?D d/D) fB:w 2000 fejk ik ;edk j?.
(2) fJj 1 i{B, 2000 B{z bkr{ j'Dr/.
2- gfoGk;aktK- fJBQK fB:wK ftu i/eo ;zdoG j'ot/I wzr Bk eodk j't/l
(T) **n?eN** dk Gkt ftd/;ah w[dok w?B/iw?IN n?eN 1999 (1999 dk 42) j?.
(n) **voktb** dk Gkt fe;/ nfXfeqs ftnesh gk;'I ftd/;ah w[dok gqkgs eoBk j? s/ fJ; ftu 3 b?No nkc eo?fvN y'bQDk, iK nzsook;aNoh eo?fvN ekov dh tos'I iK nzsook;aNoh v?fpN ekov iK J/HNhHn?wHekov iK fe;/ j'o uhi dh tos'I ;akwb j? fi; B{z Gkt/I e'Jh Bk fdZsk ikt/ fi; d/ f;ZN/ ti'I ftd/;ah w[dok dh d/Ddkoh g?dk j't/.
(J) **nB[;{uh** dk Gkt fJBQK fB:wK Bkb BZEh ;{uh ;akwb j?.
(;) nfij/ ;apdK s/ tkeK fiBQK B{z fJBQK fB:wK ftu gfoGk;as BjhI ehsk frnk go n?eN ftu gfoGk;as ehsk frnk j? dk eqwtko T[jh noE j't/rk i' fe T[BQK dk n?eN ftu fdZsk frnk j?.
3- ftd/;ah w[dok eYtkT[D ftu wBkjh- ftnesh d[nkok fBwB wzstK bJh ftd/;ah w[dok eYtkT[D dh wBkjh j?L
n) e'Jh b?D d/D fi; dk ft;a/;a T[b/y nB[;{uh 1 ftu ehsk frnk j?liK
J) B/gkb ns/|iK G{NkB ftu ;co iK
;) fe;/ nfij/ ftnesh Bkb b?D d/D i' B/gkb iK G{NkB dk t;Bhe j't/.
go ;aos fJj j? fe yzv (;hH) nXhB wBkjh B{z nkoHphHnkJhHd[nkok nfijhnK ;aosK s/ pkBQK nXhB S'N fdZsh ik ;edh j? i' fe T[j iao{oh ;wM/ fi; pko/ ft;a/;a iK nkw j[ew okjhI fBoXkos ehsk ikt/rk.
4- Gkos ;oeko dh g{ot wBia{oh- e'Jh th ftnesh b?D d/D bJh ftd/;ah w[dok Gkos ;oeko dh g{ot wBia{oh s'_ fpBK BjhI eYtkJ/rk fi; B{z nB[;{uh-11 ftu ;akwb ehsk frnk j?, go ;aos fJj j? fe fJj fB:w T[E/ bkr{ BjhI j't/rk fiZE/ ndkfJrh o?ihv?IN cko/B eoz;h gq/;aB (nkoHn?cH;hH) d/ czvK ftu'I ehsh iKdh j?.
5- foiaot p?Ie dh g{ot wBia{oh- e'Jh th ftnesh foiaot p?Ie dh g{ot wBia{oh s'I fpBQK nB[;{uh-111 ftu ;akwb b?D d/D bJh ftd/;ah w[dok BjhI eYtkJ/rk. go ;aos fJj j? fe fJj fB:w T[E/ bkr{ BjhI j't/rk fiZE/ czv gq/;aB d/ o?ihv?IN cko/B eoz;h (nkoHn?cH;hH) yaks/ ftu oZy/ czvK ftu'I ehsh iKdh j?.
6-(1) fB:w 5 d/ fBwB 4 ftZu tofDs e'Jh th rZb T[BQK vqktbk s/ bkr{ BjhI j't/rh i' fe gq/;aB d/ n?e;u/Ii noBo cko/B eoz;h (JhHJhHn?cH;hH) d/ yaks/ ftu oZy/ j'D.
(2) T[go fB:w (1) ftu tofDs fe;/ rZb d/ pkti{d fB:w 4 iK fB:w 5 ftZu bkJhnK gkpzdhnK T[E/ bkr{ ofjDrhnK fiZE/ ftd/;ah w[dok B{z n?e;u/Ii noBo cko/B eoz;h (JhHJhHn?cH;hH) yaks/ ftu'I ftd/;ah w[dok T[; wzst bJh eYtkJh iKdh j? fi; dk toBD nB[;{uh-11 dhnK wZdK 10 s/ 11 iK nB[;{uh 111 dh wZd 3,4,11,16,17 fit/I th e/; j't/ ftu ehsk frnk j?.
nB[;{uh
(d/y' fB:w 3)
1- bkNoh fiZsD ftu'I gq/;aB
2- d"V|x'V;tkoh iK fe;/ j'o ;a[rb s'I nkwdB dk gq/;aB.
3- bkNoh dhnK fNeNK dh yohd, gqshpzX|r?o ekB{zBh w?riahBK, c[Npkb g{bK, x'V d"V ftu dkn s/ bZrh oew dk gq/;aB nkfd
4- ftd/;a ftu Gkosh ezgBhnK d/ ;KM/ T[dwK|g{oB wkbeh tkbhnK ;jkfJe ezgBhnK ftu fJetNh fBt/;a ftu fBo:ksK s/ efw;aB dh ndkfJrh.
5- fe;/ th ezgBh d[nkok bkGK;a dk gq/;aB fi; s/ bkGK;a ;zs[bB dh b'V bkr{ j[zdh j?.
6- o[fgnk ;N/N eo?fvN o{N nXhB fBo:ksK s/ efw;aB dh ndkfJrh.
7- N?bhc[BK s/ **ekb p?Ie ;/tktK** Bkb ;pzXs ndkfJrh.
8- BkB-o?ihv?IN ft;a/;a o[fgnk (b/yk) ;ehw nXhB oZy/ czvK s/ ftnki dh nkwdB dk gq/;aD.
nB[;{uh-11
(d/y' fB:w 4)
gq/;aD dk wzst Gkos ;oeko dk wzsokbk|ftGkr
fi; dh wBia{oh b'VhIdh j?.
1- ;fGnkukoe N{o wB[Zyh ;q's ftGkr wzsokbk
(f;Zfynk s/ ebuo ftGkr)
2- ftZs wzsokbk(nkofEe wkwfbnK i' fe ;?o-;gkNk wkwb/ ftd/;ah fBt/;a s/ nzso ok;aNoh p'bh i' fe oki ;oeko iK fJ; d/ gpfbe ;?eNo ndkfonK d[nkok :{Hn?;Hvkbo 10,000 Bkb'I tZX ehsk ikt/.
3- |
ghHn?;H:{Hd[nkok ukoNv ijkih GkV/ dk gq/;aB |
;sjh (Surface) NqK;g'oN wzsokbk (ukoNfozr ftzr) |
4- |
;oekoh ftGkr iK ghHn?;H:{Hd[nkok ;hHnkJhHn?cHd/ nkXko s/ (noEks n?cHUHphHs/ n?cHJ/Hn?;Hd/ nkXko s'I fJbktk) nk:ks s/ ndkfJrh. |
;sjh NqK;g'oN wzsobk (ukoNfozr ftzr) |
5- |
pj[-wkvb NqK;g'oN Ugo/Noi i' ftd/;a ftu nkgD/ J/izNK B{z gq/;aB eod/ jB. |
vkfJo?eNo iBob nkc f;afgzr gk;'I ofi;Nq/;aB ;oNhfce/N. |
6- |
NqK;g'oNoK d/ gq/;aB yofunK dk gq/;aB |
ftZs wzsokbk (nkofEe wkwb/ ftGkr) |
7- |
ezN/Bo oZyD d/ yofunK dk gq/;aB i' fe T[; do Bkb'I tZX j? i' fe ijkiokBh d/ vkfJo?eNo d[nkok fBoXkos ehsk frnk j?. |
;sjh NqK;g'oN wzsokbk (vkfJo?eNo iBob nkc f;afgzr) |
8- |
seBheh ;fj:'r nXhB gq/;aB fiZE/ okfJbNh dh ndkfJrh ;EkBe fteohnK s/ 5 gqsh;as Bkb'I tZX j? s/ :ew[;as ndkfJrh :{Hn?; 2 fwbhnB vkbo Bkb'I tZX j?. |
T[d:'r s/ ekwo; wzsokbk |
9- |
nzsook;aNoh|ok;aNoh|oki gZXo d/ y/v ;zrmBK s'I fJbktk fe;/ j'o ftnesh d[nkok ftd/;a ftu fJBkw XzBok;ah|y/vK dh rshftZXh dh ;ogq;sh bJh XzBok;ah dk gq/;aB i/eo ;aw{bhns tkbh XzBok;ah :{Hn?;Hd/ 100,000 vkboK Bkb'I tZX j't/. |
wB[Zyh ;q's ftek; wzsokbk(:{te wkwb/ s/ y/v ftGkr) |
10- |
fe;/ ftd/;ah ezgBh gk;'I f;js bJh phw/ dh gqkgsh |
ftZs wzsokbk (phwk vthiaB) |
11- |
ghHns/ nkJh ebZp dh w?Ipof;ag bJh gq/;aB |
ftZs wzsokbk (phwk vthiaB) |
nB[;{uh-111
(d/y' fB:w-5)
1- ebkekoK d[nkok gq/;aB fit/I fe GbtkBK, BukoK, wB'oziB eosktK nkfd d[nkok (fJj gkpzdh T[BQK ebkekoK s/ bkr{ BjhI j[zdh i' fe Gkos ftu nkJhHNhHvhH;hH Bkb ;pzXs ;?o;gkNk ;zrmBK ;N/N ;?o ;gkNk ftek; ekog'o/;aBK nkfd iK T[BQK ebkekoK s/ bkr{ BjhI j[zdh i' gzi ;skoK j'NbK dh ;q/Dh ftu bZr/ j'J/ jB, go ;aos fJj j? fe yaou/ dh g{osh JhHJhHn?cH;hHyks/ ftu'I ehsh ikt/.
2- fe;/ th d/;a ftu gqkJht/N c/ohnK bJh (f;tkJ/ B/gkb s/ G{NkB d/) fJe e?bzvoh ;kb ftu :{Hn?;H5,000|-o[gJ/ iK fJ; d/ pokpo Bkb'I tZX n?e;u/IIi ikoh eoBk.
3- :{Hn?;Hvkbo 5000 gqsh gq/;ae|v'Bo gqsh ;kb Bkb'I tZX s'jck fGitkJh.
4- :{Hn?;Hvkbo 5000 gqsh gq/;ae|v'Bo gqsh ;kb Bkb'I tZX dkB
5- nfij/ ftnesh i' o'iarko bJh ftd/;a ik oj/ jB B{z :{Hn?;H5,000 vkbo Bkb'I tZX tNKdok ;j{bsK.
6- :{Hn?;H5,000 vkboK Bkb'I tZX gqtk; bJh n?e;u/Ii iK gotk; tkb/ d/;a d[nkok fBoXkos oew.
7- ftd/;a ftu Biadheh fo;as/dkoK d/ r[iko/ bJh gq/;aB.
(i) fe;/ ftnesh i' fe fBtk;h j? go Gkos dk gZek t;Bhe BjhI go gkfe;skB s'I fJbktk fe;/ j'o ftd/;ah ;N/N dk ;afjoh j?(d/ N?e;K B{z eZND, gqkthv?IN czv d/ :'rdkB s/ j'o eN"shnK B{z eZND T[gozs) fBo'b sByakj Bkb'I tZX e/.
(ii) j'o ;ko/ e/;K ftZu gqsh gqkgs eosk gqsh ;kb 5,000|-o[gJ/ :{Hn?;HvkboK Bkb'I tZX
ftnkfynk- fJ; wZd d/ T[d/;a bJh, e'Jh ftnesh i' fe fBoXkos ;w/I bJh Gkos dk fBtk;h j?(fi; dk ;wK Gkt/I fesBk j't/) iK T[j ft;a/;a B"eoh iK n;kJhBw?IN s/ j?, fi; dk ;wK fszB ;kbK Bkb'I tZX BjhI T[j fBtk;h j? go gZek fBtk;h BjhI.
8- fe;/ ftnesh B{z :{Hn?;H25,000|-o[gJ/ Bkb'I tZX ftd/;ah w[dok ikoh eoBk, Gkt/_ fe mfjokU dk ;wK fesBk j't/, i' fe tgkoe ;co bJh, iK ekBcoz; ftu ikD bJh iK ft;a/; f;ybkJh s/ ikD bJh iK ftd/;a ftu vkeNoh fJbki iK iKu bJh ikD bJh iK vkeNoh iKu|u?e nZg bJh ftd/;a ftu ik oj/ o'rh d/ fBopkj yaofunK bJh j't/.
9- ftd/;a ftu vkeNoh fJbki bJh nfij/ yaofunK B{z g{ok eoB bJh n?e;u/Ii ikoh eoB bJh i' fe Gkos ftu vkeNo iK ftd/;a d/ j;gskb. vkeNo d/ nB[wkB Bkb'I tZX j't/.
10- ftd/;a ftu nfXn?B eoB bJh n?e;u/Ii ikoh eoB bJh i' fe ftd/;ah ;z;EK d/ nB[wkB Bkb'I tZX j't/ iK :{Hn?;H30,000 vkbo gqsh nekdfwe ;kb d'BK ftu'I i' tZX j't/.
11- Gkos ftu fojkfJ;ah cb?NK|tgkoe gbkNK dh fteoh bJh ftd/;ah J/izNK B{z efw;aB i' fe nzdo{Bh gq/;aB d/ 5 gqsh;as Bkb'I tZX j't/.
12- Gkosh ezgBhnK d/ ftd/;ah dcasoK B{z ;zy/g ekbh eoiak.
13- fe;/ nfij/ ftnesh d[nkok ftd/;ah N?bhftiaB s/ fJ;afsjko pkih bJh gq/;aB fi; dh fBo:ks ewkJh fgZSb/ d' ;kbK ftu jo ;kb 10 bZy o[gJ/ Bkb'I xZN j't/.
14- seBheh ;fj:'r fJeokoBkw/ i' fe foiaot p?Ie e'b ofi;No BjhI eotkfJnk frnk d/ nXhB okfJbNh dk gq/;aB s/ :ew[;as oew dh ch; dh ndkfJrh.
15- e'Jh bth ;bkjekoh ;/tk i' Gkos s'I pkjo gqkgs ehsh j't/ bJh gqsh gqki?eN 100,000|- :{Hn?;HvkboK Bkb'I tZX gq/;aB j't/.
16- Gkos ftu Nq/v wkoe|Bkrfoesk dh tos'I|ns/ iK yohd bJh gq/;aB.
17- Gkos ftZu fe;/ ti{d d[nkok g{ot fBrws yaofunK dh gqsh g{osh ti'I :{Hn?;Hvkbo 100,000|-o[gJ/ Bkb'I tZX gq/;aB.
Gkr-II
nfXfeqs vhboK d[nkok ftd/;ah w[dok ikoh eoBk.
J/-1 nkw
(T) Gkos d/ fBtk;hnK B{z ftd/;ah ;co bJh ftd/;ah w[dok ikoh eoB bJh nfXfeqs vhboK B{z ftd/;ah w[dok w?Biw?IN n?eN, 1999 dh Xkok-5 nXhB pDkJ/ fB:wK dh ;/X b?Dh ukjhdh j?. ;oekoh nfX;{uBk BzLihHn?;HnkoH 381(JhH) fwsh 3 wJh, 2000 d/ fB:w 3 dh wZd (phH) dhnK XkoBktK ftu B/gkb s/ G{NkB ftu ;co bJh fe;/ ftd/;ah w[dok B{z ohbhia eoB dh nkfrnk BjhI j?. e[M ;hwktK Bkb'I tZX ftd/;ah w[dok ikoh eoB bJh fit/I fe nfX;{uBk dh nB[;{uh-111 ftu fBoXkos ehsk frnk j? foiaot p?Ie dh g{ot wBia{oh gqkgs eoBh ukjhdh j?. ;oekoh nfX;{uBk dh nB[;{uh-111 ftu fBoXkos ;hwktK Bkb'I tZX n?e;u/Ii ikoh eoB bJh ;ko/ fpB?-gZso n?e;u/Ii ezNo'b ftGkr d/ y/soh dcaso B{z G/i/ ikD/ ukjhd/ jB fi; d/ nfXeko y/so nXhB fpB?eko ekoi eo fojk|ofj fojk j't/.
(n) ;oekoh nfX;{uBk BzLihHn?;HnkoH381 (JhH) fwsh 3 wJh, 2000 d/ fB:w (2) d/ yzv (ph) dhnK XkoBktK ftu **voktb** ftu nzsook;aNoh eo?fvN ekov, nzsook;aNoh v?fpN ekov, J/HNhHn?wHekov nkfd dh tos'I ;akwb j?. fJ; bJh fJj th ;g;aN ehsk iKdk j? fe fJBQK d;skt/iK dh tos'I th nfijhnK gkpzdhnK d/ nXhB j? i' fe nfX;{uBk d/ nXhB brkJhnK iKdhnK jB. fJ; s'I fJbktk ftd/;ah tNKdok w?B/iw?IN n?eN, 1999 dh Xkok-2 d/ yzv (n?u) dhnK XkoBktK ftu eoz;h ftu Bkb Bkb nzsook;aNoh eo?fvN ekov th ;akwb jB. foiaot p?Ie B/ nkgDh nfX;{uBk BzLn?cHJhHn?wHJ/H15|2000-nkoHphHfwsh 3 wJh, 2000 okjhI fJj nfX;{fus ehsk j? fe J/HNhHn?wHekov s/ v?fpN ekov feT[Ife ndkfJrh d/ tZy' tZyo/ sohe jB fJ; bJh ;ko/ fB:w, ftfB:w i' pDkJ/ rJ/ jB s/ n?eN nXhB ikoh ehshnK ;G jdkfJsK eo?fvN ekovK, J/HNhHn?wHekovK, v?fpN ekovK nkfd s/ th bkr{ j[zdhnK jB.
J/-2 n?e;u/Ii dh fteoh
(T) fiZE/ gofwN|wBia{ohnK foiaot p?Ie|Gkos ;oeko d[nkok ikoh ehshnK rJhnK jB, T[E/ ftd/;ah w[dok B{z ikfJiaskd/ ;w/I nXhB t/funk ik ;edk j? fi; dk toBD gofwN|wBia{oh ftu ehsk frnk j't/ ns/ fteoh B{z gofwN|w[Zb wBia{oh d/ fgZSb/ gk;/ fgZm nzfes ehsk ikt/.
(n) ebzvo ;kb d"okB gqkgs ehsh ftd/;ah w[dok dh oew d/ ;pzX ftu :ksoh d[nkok fdZsh rJh x';aDk d/ nkXko s/ nfXfeqs vhbo ;?o;gkN/ ns/ gqkJht/N wzstK bJh n?e;u/Ii ikoh eo ;ed/ jB.
(J) nfXfeqs vhboK B{z :ksoh d/ gk;g'oN s/ ftd/;a ftu ;co eoB bJh t/uh ftd/;ah w[dok B{z fgZm nzfes eoB dh b'V BjhI j?. go i/eo :ksoh d[nkok p/Bsh ehsh iKdh j? sK T[j nkgDh w'jo, fwsh s/ j;skyaoK Bkb ;co bJh t/uh ftd/;ah w[dok d/ t/ot/ d/ ;ed/ jB.
(;) :ksoh u?eK B{z ikoh eoB d/ e/; ftu, :ksoh B{z ukjhdk j? fe T[j nfXfeqs eowukoh dh w"i{drh ftu u?eK s/ j;skyao eo/ ns/ :ksoh u?eK dh gqkgsh bJh yohddko dh gj[zu o;hd th T[fuZs o{g ftu poeoko oZyDh ukjhdh j?.
(j) fe;/ :ksoh B{z t/uh ik ojh ;w[Zuh ftd/;ah w[dok ftu'I ftd/;ah eoz;h B'NK s/ f;ZfenK d/ o{g ftu ftd/;ah w[dok B[z j/mK tofDs ;hwK ftu t/funk ik ;edk j?-
(i) |
T[j :ksoh i' fJoke, bhphnk fJ;bkwe fogpfbe nkc JhokB, o;ahnB c?vo/;aB s/ fJzvhg?Iv?N ;N/N; d/ ekwBt?bE fogpfbeK s'I fJbktk j'o d/;aK ftu oj/ jB. |
:{Hn?;H2000 iK fJ; Bkb'I tZX vkboK s'I BjhI. |
(ii) |
nfij/ :ksoh i' Jhoke iK bhphnk ik oj/ jB |
:{Hn?;H5000 vkboK iK fJ; d/ pokpo s'I tZX BjhI. |
(iii) |
nfij/ :ksoh i' fJ;bkwe fogpfbe nkc fJokB, o{;h c?vo/;aB s/ ekwBt?bE nkc fJzvhnB ;N/N; d/ j'o fogpfbeK ftu ik oj/ jB. |
g{ok n?e;u/Ii ikoh ehsk |
(e) ftd/;ah :ksok bJh ftd/;ah w[dok dh fteoh d/ ;pzX ftu ckow J/-2 B{z nfXfeqs ftneshnK d[nkok xZN' xZN fJe ;kb bJh ;zGkb e/ oZyDk ukjhdk j? s/ Bkb jh ;pzXs d;skt/i th ;zGkb e/ oZyD/ ukjhd/ jB sK fe T[BQK d/ nzdo{Bh nkvhNoK d[nkok T[BQK dh s;dhe ehsh ik ;e/.
J/-3 vkeNoh fJbki
e'Jh ftnesh i' ftd/;a ikD T[gozs fpwko j' iKdk j? B{z Gkos ;oeko dh nfX;{uBk BzLihHn?;HnkoH381 (Jh) fwsh 3 wJh, 2000 d/ fB:w 5 nB[;ko Gkos s'I pkjo vkeNoh fJbki bJh ftd/;ah w[dok ikoh ehsh ik ;edh j?.
J/-4 ;fGnkukoe N{o
Bku d/ ro[Zg, ebkeko nkfd i' fe ;fGnkukoe wzstK bJh ftd/;a ftu GqwD eoBk ukj[zd/ jB B{z nkgDhnK ftd/;ah w[dok b'VK bJh f;cko;a bJh Gkos ;oeko d/ wB[Zyh ;q's ftek; wzsokb/ (f;Zfynk s/ ;fGnkukoe ftGkr) B{z fpB? gZso d/Dk ukjhdk j?. nfXfeqs vhbo wzsokb/ dh wBia{oh d/ nkXko s/ ns/ T[; ftu tofDs ;aosK d// nXhB ftd/;ah w[dok ikoh eo ;ed/ jB.
J/-5 fBZih c/ohnK
gqkJht/N c/oh bJh ftd/;ah w[dok fe;/ nfij/ ftnesh B{z ikoh ehsh ik ;edh j? i' fe fe;/ wzst bJh Gkos s'I pkjo ;co bJh ftd/;ah w[dok gqkgs eo fojk j?.
J/-6 e[M e/;K ftu ftd/;ah w[dok dh tos'I bJh g?oth
id'I e'Jh nfXfeqs vhbo nB[wkBK d/ nkXko s/ fit/I fe vkeNoh fJbki bJh iK ftd/;a ftu vkeNoh iKu bJh ftd/;ah w[dok ikoh eodk j? sK nfXfeqs vhbo s'I fJj wzr ehsh iKdh j? fe T[j g?oth eo/ s/ fJj :ehBh pDkJ/ fe fpB?eko d[nkok nfXfeqsh vhbo fi; B/ ftd/;ah w[dok ikoh ehsh ;h, dh pqKu B{z Gkos ftu gosD s'I gzdoK fdBK d/ nzdo nzdo tk;sfte yofunK d/ t/ot/ g/;a eo//.nfij/ t/oftnK d/ g/;a Bk ehs/ ikD d/ e/; ftu wkwb/ dh fog'oN foiaot p?Ie d/ y/soh dcaso B{z G/iDh ukjhdh j? fi; d/ nfXeko y/so ftu fpB?eko ofjzdk j't/.
J/-7 ftd/;ah eoz;h tkg; eoB dk ;wK
i/eo fe;/ wzst bJh yohdh rJh ftd/;ah w[dok B{z T[BQK T[d/;aK bJh iK fe;/ j'o T[d/;a bJh fi; bJh fe T[j yohdh rJh ;h bJh BjhI tosh iKdh iK n?cHJhHn?wHJ/ 1999 iK T[; nXhB pDkJ/ fB:wK iK ftfB:wK nXhB fi; dh nkfrnk fdZsh rJh ;h sK T[; B{z iK T[; d/ nDtos/ fjZ;/ B{z T[; dh yohd dh fwsh s'I 60 (;Zm) fdBK d/ nzdo nzdo fe;/ nfXfeqs ftnesh B{z tkg; w'VB dh b'V j[zdh j?.(jtkb/ bJh d/y' nfX;{uBk BzLn?cHJhHn?wHJ/H9| 2000-nkoHphHfwsh 3 wJh, 2000)
B'NL T[BQK e/;K ftu id'I e'Jh ftnesh ftd/;ah eoz;h B{z tkg; eoB bJh nfXfeqs vhbo e'b 60 fdBK T[gozs BjhI g[Zidk sK nfXfeqs ftnesh B{z ftd/;ah w[dok dh yohd fJ; nkXko s/ eoB s'I fJBeko BjhI eoBk ukjhdk fe 60 fdBK dk fBoXkos ;wK yasw j' frnk j?.
J/-8 nD-yaouh ftd/;ah w[dok
fe;/ :ksoh d[nkok Gkos tkg; fbnKdh ftd/;ah w[dok :ksoh d[nkok tkg;h dh fwsh s'I 90 fdBK d/ nzdo nzdo nfXfeqs vhbo B{z tkg; eoBh ukjhdh j? i/eo ftd/;ah w[dok eoz;h B'NK dh ;aeb ftu j't/. i/eo nfijh ftd/;ah w[dok :ksoh u?eK, d/ o{g ftu j't/ sK T[; B{z nfXekos ftnesh B{z tkg; w[VB dh fwsh s'I 180 fdBK d/ nzdo nzdo tkg; eoBk ukjhdk j?. fJ; gqeko tkg; fbnKdh ftd/;ah w[dok B{z :ksoh d[nkok T[go'es fBoXkos ;w/I d'okB w[V ftd/;a :ksok bJh fJ;s/wkb ehsk ik ;edk j?. go tkg; gos oj/ :ksoh B{z fJ; rZb dh nkfrnk j? fe T[j nkgD/ e'b 2000 vkbo sZe d/ :{Hn?;HsZe ftd/;ah eoz;h ;coh u?e s/ B'N s/ ftd/;ah f;Ze/ fpBK fe;/ ;hwk d/ nkgD/ e'b oZy ;edk j? (jtkb/ bJh d/y' nfX;{uBk BzLn?cHJhHn?wHJ/H 11|2000-nkoHphHfwsh 3 wJh, 2000) fJ; gqeko nkgD/ e'b oZyh ftd/;ah w[dok dh tos'I :ksoh d[nkok ftd/;a ftu pknd tkbh c/oh bJh ehsh ik ;edh j?.
B'N L- i/eo e'Jh ftnesh ftd/;ah eoz;h B{z nfXekos vhbo e'b tkg; eoB bJh fBoXkos ;w/I s'I pknd g[Zidk j? sK nfXekos vhbo B{z fJ; nkXko s/ ftd/;ah w[dok yohdD s'I fJBeko BjhI eoBk ukjhdk fe fBoXkos ;wK yasw j' u[Zek j?.
J/-9 N{o gqpzXK nkfd bJh gq/;aB
I- nfXfeqs vhbo :ksoh dh p/Bsh s/ T[; dh j'Nb fojkfJ;a, N{o gqpzXK nkfd bJh nfij/ d/;aK ftZu fi; ftu T[; dh c/oh gkT[D dh sithi j? gqsh T[fuZs ;hwK sZe ftd/;ah w[dok G/i ;ed/ jB go ;aos fJj j? fe fJj T[j ftd/;ah w[dok :ksoh d[nkok nfXekos ftnesh gk;'I yohdh j't/ (fi; ftu ftd/;a ftu gqkJht/N ;co bJh n?e;u/Ii ;akwb j't/) i' fe bkr{ fB:wK, ftfB:wK s/ jdkfJsK d/ nB[e{b j't/)
II- nfXfeqs vhbo Gkos ftu J/izNK dh p/Bsh s/ gq/;aB eo ;ed/ jB fiBQK dk ftd/;a ftu j'Nb|J/izNK nkfd Bkb j'Nb fojkfJ;a iK Gkos d/ j'o :ksohnK bJh N{o gqpzX eoB dk ;zgoe j't/ go ;aos fJj j? fe nfXfeqs vhbo B{z fJj s;Zbh j't/ fe g/q;aB T[; ftd/;ah w[Zdok ftu ehsk ik fojk j? i' fe nfXekos ftnesh gk;''I ;pzXs :ksoh B/ (ftd/;a ftu gqkJht/N ;co bJh tNKdok w[Zdok ;w/s) bkr{ fB:wK, ftfB:wK s/ jdkfJsK nB[;ko yohdh j't/.
III- nfXfeqs vhbo Gkos ftu T[BQK J/izNK d/ BK s/ ftd/;ah eoz;h yaks/ y'bQ ;edk j? fiBQK dk ftd/;aK ftu j'NbK|J/izNK Bkb ;zgoe j't/ fe i' fe Gkos d/ :ksohnK bJh j'Nb fojkfJ;a dk gqpzX s/ j'o gqpzX eod/ j'D, go ;aos fJj j? fe -
(T) yakfsnK ftu eo?fvN fvgkiafNzr okjhI j't/rk.
(i) :ksohnK gk;'I ftd/;ah w[dok ftu t;{bh ehsh ikt/ ns/l
(ii) p[fezr|N{oK d/ gqpzXK nkfd ekoB Gkos s'I pkjo foczv gqkgs ehs/ j'D ns/l
(n) T[go'es (ii) nB[;ko ftd/;ah w[dok ftu v?fpN Gkos s'I pkjo j'Nb fojkfJ;a, N{o gqpzXK nkfd bJh ehs/ ikD.
J/-10 o[fgnK ftu ndkfJrh
nfXfeqs vhbo ftd/;a :ksok bJh ftd/;a w[dok dh fteoh fto[ZX (fBZih c/oh bJh iK fe;/ j'o T[d/;a bJh) e?;a dh 50,000|-o[gJ/ sZe ndkfJrh gqkgs eo ;ed/ jB. fiZE/ ftd/;ah w[Zdok dh fteoh 50,000|-o[gJ/ Bkb'I tZX iKdh j? sK ndkfJrh fB;au/ jh e/tb (i) fpB?eko d/ p?Ie yaks/ ns/ pDkJ/ eok;v u?e iK (ii) fpB?eko dh c/oh B{z ;gK;o eoB tkbh cow|ezgBh d/ p?Ie yaks/ ftu'I eZfNnk j't/ iK (iii) T[j p?Ieo dk u?e|g/-nkovo|fvwKv vokcN j't/.
B'NL- fiZE/ fJe ;coh c/oh bJh fe;/ fJe voktb iK fJe Bkb'I tZX voktb bJh ftd/;ah tNKdo/ d/ pokpo o[gJ/ dh oew 50,000|-o[gJ/ Bkb'I tZX iKdh j? sK fJ; dh ndkfJrh u?e iK vokcaN okjhI eoBh ukjhdh j? fit/I fe T[go'es tofDs ehsk frnk j?.
J/-11 g/;arh gq/;aB
nfXfeqs vhbo fe;/ ukb{ yaks/ d/ b?D-d/D bJh g/;arh gq/;aB dh nkfrnk d/ ;ed/ jB fi; bJh ftd/;ah w[dok fwbD:'r j't/, go ;aos fJj j? fe g/;arh gq/;aB dh oew 25,000|- vkboK iK fJ; d/ pokpo s'I tZX Bk j't/. fiZE/ fJj oew :{Hn?;H25000|-vkboK iK fJ; d/ pokpo s'I tZX iKdh j? sK Gkos s'I pkjo fe;/ nzsook;aNoh ;a[jos tkb/ p?Ie iK Gkos ftu fe;/ nfXfeqs vhbo s'I rkozNh bJh ikt/ i/eo nfijh rkozNh Gkos s'I pkjo ;fEs fe;/ nzsook;aNoh gqf;ZXh tkb/ p?Ie d/ gqsh j;skyaoK Bkb ftd/;ah bkG gkso gk;'I gqkgs ehsh ikt/. nfXfeqs vhbo B{z fJj g?oth eoB Bkb :ehBh th pDkT[Dk ukjhdk j? fe g/;arh gq/;aB d/ bkGgkso B/ Gkos ftu gq/;ae Bkb w[nkfJd/ iK fJeokoBkw/ nXhB nkgDhnK d/DdkohnK g{ohnK ehshnK jB.
Gkr-III
g{oB XzBok;ah tNKdok eoB tkb/ (n?cHn?cHn?wH;hi) d[nkok
ftd/;ah w[Zdok ikoh eoBh.
J/-1 nkw
g{oB XzBok;ah tNKdok eoB tkfbnK (n?cHn?cHn?wH;hi) dk fXnkB ;oe[bo BzL11 fwsh 16 wJh, 2000 J/HvhH (n?wHJ/H;hohi) d/ g?oQk 4 tZb fdtkfJnk iKdk j? fi; ftu fJj do;kfJnk frnk j? fe T[; ftu tofDs ;aosK XzBok;ah pdbD tkfbnK s/ :'r ndbk pdbh Bkb bkr{ j'DrhnK s/ T[BQK s/ n?cHn?bHn?wH|nkoHn?bHn?wHd/ T[gpzX bkr{ j'Dr/ i' fe ;w/I ;w/I s/ ;'X/ rJ/ jB. n?cHJhHn?wHJ/H1999 dhnK XkoBktK ftu ukb{ ftfB:wK ftu fBwB nB[;ko ;z;a'XB ehsk frnk j?L
J/-2 n?e;u/IIi dh wksok fi; B{z wBia{o wzstK bJh ohbhi eoB dh nkfrnk j?
(T) :{Hn?;H5000 vkboK iK fJBQK d/ pokpo s'I tZX n?e;u/Ii fJe ebzvo ;kb ftu fe;/ d/;a ftZu fJe iK fJe Bkb'I tZX gqkJht/N c/ohnK bJh BjhI (B/gkb s/ G{NkB B{z SZv e/ ) fijk fe phHNhHfe:{H nXhB (n?cHn?bHn?wH d/ g?oQk 10 ) nXhB nkfrnk j?.
(n) :{Hn?;H 25000 vkboK Bkb'I n?e;u/Ii tZX BjhI Gkt/_e tgkoe ;co bJh mfjokU dk ;wK fesBk j't/ i' fe j[D w"i{dk (n?cHn?bHn?wH d/ g?oQk-11) ftu w"i{dk n?e;u/Ii d/ tZy tZy ;e/bK ftu j?.
J/-3 d;skt/iheoB
foiaot p?Ie j[D nfij/ d;skt/ia fBoXkos BjhI eo/rk fiBQK dh s;dhe XzBok;ah tNKdok eoB tkfbnK d[nkok ftd/;ah w[dok ikoh eoB bJh ehsh ikt/. fJ; ;pzX ftu XzBok;ah pdbD tkfbnK dk fXnkB ftd/;ah n?e;u/Ii w?B/iw?IN n?eN 1999 (1999 d/ 42) dh Xkok 10 dh T[gXkok (3) tZb fdtkfJnk iKdk j? i' fJj T[gpzX eodk j? fe e'Jh nfXekos ftnesh fe;/ ftnesh tb'I ftd/;ah w[dok d/ b?D d/D eoB s'I gfjbK fJj wzr eo/rk fe T[j ftnesh nfijk x';aDk gZso Go/ s/ nfijh ikDekoh d/t/ fi; s'I T[; B{z T[fuZs o{g ftu s;Zbh j't/ fe b?D d/D Bkb n?eN iK T[; nXhB pDkJ/ fe;/ fB:w ftfB:w, nfX;{uBk, jdkfJs iK T[; nXhB ikoh ehs/ fe;/ j[ew d/ T[gpzXK dh T[bzxDk iK Nkb wN'b BjhI j't/rh. XzBok;ah tNKdok eoB tkfbnK B{z fJj w;atok fdZsk iKdk j? fe T[j e'Jh ;{uBk|d;skt/iheoB B{z foekov ftu oZyD fi; d/ nkXko s/ b?D d/D foiaot p?Ie dh s;dhe bJh ehsk frnk ;h. T[es yzv nZr/ fJj T[gpzX eodk j? fe fiZE/ T[es ftnesh (fpB?eko) nfijh fe;/ b'V B{z g{ok eoB s'I fJBeko eodk j? iK T[; dh gkbDk r?o;zs';aiBe o{g ftu eodk j? sK nfXfeqs ftnesh fbysh o{g ftu nfijk b?D d/D eoB s'I fJBeko eo/rk s/ i/eo T[; e'b fJj ft;atk; eoB dk ekoB j't/ fe ftnesh d[nkok e'Jh T[bzxDk|NkbwN'b eoB pko/ ;'funk frnk j? sK T[j fJ; wkwb/ dh fog'oN foiaot p?Ie B{z d/t/rk.
J/-4 gk;g'oN s/ fgZm nzeD
nfXekos ftneshnK bJh fJj nkd/;ae BjhI fe T[j ftd/;a ftu ;co bJh t/uh ftd/;ah w[dok dh oew B{z fgZm nzfes eoB|go i/eo :ksoh d[nkok wzr ehsh iKdh j? sK T[j :ksok bJh t/uh ftd/;ah w[dok dh oew d/ t/ot/ nkgDh w[jo, fwsh s/ j;skyaoK nXhB d/ ;ed/ jB.
J/-5 n?cHn?bHn?wH T[gpzX
n?cHn?cHn?wH;hi s/ n?cHn?bHn?wH d/ j'o ;ko/ T[gpzX bkr{ ofjDr/.