<p class="tetext1">„s¬s¹¸…WgRiµyLRiV }qsª«sÌÁ úxmsµ³yƒ«sgRi{qsò úxms»R½Li c ƒ«sxqsËØùÌÁV </P> - ఆర్బిఐ - Reserve Bank of India
„s¬s¹¸…WgRiµyLRiV }qsª«sÌÁ úxmsµ³yƒ«sgRi{qsò úxms»R½Li c ƒ«sxqsËØùÌÁV
|
¸R…VVÕÁ²T…. ÕÁzms²T….(zmszqsÕÁ)
FsLi.zqs.®ƒsLi5/09.39.000/2006c07 @¬sõ úFyµ³R…„sVNRP (xmsÈíÁßá)
xqsx¤¦¦¦NSLRi ËØùLiNRPVÌÁ ª«sVVÅÁù NSLRiù
¬sLRi*x¤¦¦¦ßص³j…NSLRiVÌÁNRPV, ALSù, „s¬s¹¸…WgRiµyLRiVÌÁNRPV @Liµj…Li¿Á[ }qsªy „sµ³R…VÌÁ
ª«sWxqísL` xqsLRiVäQùÌÁL` c xmsÈíÁßá xqsx¤¦¦¦NSLRi ËØùLiNRPVÌÁV \|ms bdPL<jiNRPÍÜ[ xqsWÀÁLiÀÁƒ«s ª«sW ª«sWxqísL`
xqsLRiVäQùÌÁL`
¾»½[µj….AgRixqísV 18, 2005,¸R…VVÕÁ²T…, ÕÁzms²T….(zmszqsÕÁ) FsLi.zqs.
®ƒsLi.10/ 09.39.00/2005c06 ÍÜ[¬s @LiaSÌÁƒ«sV
µR…¸R…V¿Á[zqs ¿RÁW²R…Li²T…. ( „dsV „saS*xqs
Fyú»R½V²R…V, (Fsƒ±s.Fs£qs.„saRP*ƒy´R…ƒ±s) ÀdÁ£mns ÇÁƒ«sLRiÍÞ
®ªs[V®ƒs[ÇÁL`i Bƒ±s¿³yLêji ---------ccccccccccccccccccccccccccccccccccccc „s¬s¹¸…WgRiµyLRiVÌÁNRPV
@Liµj…Li¿Á[ }qsªy „sµ³R…VÌÁ
ª«sWxqísL` xqsLRiVäQùÌÁL`
„sxtsQ¸R…WLiaSÌÁV 1.
xmsLji¿RÁ¸R…VLi 2.
g]¸º…VF~Lji¸R… 2.1
N_LiÈÁLýRi µy*LS
}qsª«s 2.2
ƒ«sgRiµR…V»][
xqsLi‡ÁLiµ³R…Li ÛÍÁ[¬s ª«sùª«s¥¦¦¦LSÌÁ N][xqsLi ªyùFyLRi xqsª«sV¸R…VLi
F~²T…gjiLixmso 2.3
¬sLRiLi»R½LS¸R…V }qsª«s 2.4
„s¬s¹¸…WgRiµyLRiVÌÁNRPV
ª«sWLæRiµR…LRi+NRP»R½*Li 2.5
²T…FyÑÁÈýÁV
ª«sVLji¸R…VV B»R½LRi ÆØ»yÌÁV 2.6
}qs£mns
²T…FyÑÁÉÞ ÍØNRPLýRiV 2.7
@ƒyµR…LRißá
¿ÁLiµj…ƒ«s xmsú»yÌÁV 2.8
¿ÁÖýÁLixmso
ËØùLiNRPV µy*LS ª«s²ïU…¬s ¼½Ljigji LS‡ÁÈíÁVN][ª«s²R…Li. 2.9
gRiVLjiòLixmso
ÀÁ¥¦¦¦õÌÁV 2.10
Dµ][ùgRi
xqsVxqsLixmsƒ«sõ»R½ 2.11
bPORPQßá 2.12
@´j…róyxmsƒ«s
bPORPQßá 2.13
‡Áx¤¦¦¦§ª«sV»R½VÌÁV ª«sVLji¸R…VV
gRiVLjiòLixmso 2.14
xmsµôðR…»R½VÌÁV
ª«sVLji¸R…VV „sµ³yƒyÌÁV 2.15
„s¬s¹¸…WgRiµyLRiVÌÁNRPV @Liµj…Li¿Á[
}qsª«sÌÁ A²T…ÉÞ 2.16
zmnsLSùµR…VÌÁ
xmsoxqsòNRPLi 2.17
»R½¬sÐdÁ/A²T…ÉÞ
¬s®ªs[µj…NRPÌÁV 2.18
zmnsLSùµR…VÌÁNRPV
gRiV\lLiƒ«s Dµ][ùgRiVÌÁV 2.19
Dƒ«sõ»yµ³j…NSLRiVÌÁ ¬s¸R…V»R½ NSÖÁNRP
xqsLiµR…LRi+ƒ«sÌÁV 2.20
ª«s°ÖÁNRP
xqsµR…VFy¸R…WÌÁ GLSöÈÁV 2.21
„s¬s¹¸…WgRiµyLRiV¬sNTP @ª«sgSx¤¦¦¦ƒ«s
NRPÖÁöLi¿RÁÈÁLi 2.22
˳ÏÁúµR…»y
GLSöÈýÁV 2.23
xqsª«sVVÀÁ»R½
„sµ³yƒyÌÁ ¬s¸R…Vª«sWª«s×Ác ËØùLiNRPV }qsª«sÌÁ\ZNP „sµ³j…Li¿Á[
¿³yLêkiÌÁƒ«sV úxmsµR…Lji+Li¿RÁ²R…Li.
2.24
xqsª«sV¸R…VFyÌÁƒ«s
¬s‡ÁLiµ³R…ƒ«sÌÁƒ«sV úxmsµR…Lji+Li¿RÁ²R…Li. 2.25
ÆØ»yµyLRiV }msLjiÈÁ Dƒ«sõ ¿ÁNRPVäÌÁV ª«sxqsWÌÁVc´R…L`ïi
FyLíki ÆØ»yNRPV LS‡Á²R…VÌÁ
ÇÁª«sVƒ«sV ¬s}tsQµ³j…Li¿RÁ²R…Li. 2.26
zmszqsÕÁÌÁV
GLSöÈÁV ¿Á[zqsƒ«s @µR…ƒ«sxmso N_LiÈÁLýRiÍÜ[ xqsµR…VFy¸R…WÌÁV 2.27
N_LiÈÁLýRiÍÜ[ ƒ¯[ÈýÁV
ÛÍÁNTPäLi¿Á[ ¸R…VLiú»yÌÁ GLSöÈÁV c ¸R…VVzqsÕÁÌÁV. 3.
róy¬sNRP/ róy¬sZNP[»R½LR ¿ÁNRPVäÌÁ »R½ORPQßá ÇÁª«sV „sµ³yƒ«sLi 3.1
LRiV.5000/cÌÁ
ª«sLRiNRPV róy¬sNRP/róy¬sZNP[»R½LRi ¿ÁNRPVäÌÁV 3.2
LRiV.10,000/c ÌÁ
ª«sLRiNRPV B»R½LRi róy¬sZNP[»R½LRi ¿ÁNRPVäÌÁV 3.3
róy¬sNRP
¿ÁNRPVäÌÁV 3.4
ÇÁªy‡ÁVµyLki
ª«sVLji¸R…VV @ª«sVÌÁV „sµ³yƒ«sLi 3.5
róy¬sZNP[»R½LRi ¿ÁNRPVäÌÁ/Bƒ±s=úÈÁV®ªsVLiÉÞ= ª«sxqsWÎÏÁþ AÌÁryù¬sNTP gSƒ«sV ª«s²ïU…
¿ÁÖýÁLixmso. 3.6
róy¬sZNP[»R½LRi Bƒ±s=úÈÁV®ªsVLiÉÞ= (x¤¦¦¦§Li²U…ÌÁ) »R½ORPQßá ª«sxqsWÎÏÁþQ\ZNP
@µR…ƒ«sxmso xmsµôðR…»R½VÌÁV. 4.
B»R½LRi xqsW¿RÁƒ«sÌÁV 4.1
¿ÁNRPVä
xmsoxqsòNSÌÁ ÇØLki 4.2
²T…FyÑÁÈýÁ
NSÌÁxmsLji„sV¼½ ª«sVVgjizqsƒ«s „sxtsQ¸R…W¬sõ ª«sVVLiµR…xqsVògS
¾»½ÖÁ¸R…VÛÇÁ[¸R…V²R…Li 4.3
zmnsLSùµR…VÌÁ
xmsoxqsòNS¬sõ ¬sLRi*z¤¦¦¦Li¿RÁÈÁLi 4.4
¬s¸R…V»R½ NSÖÁNRP
xqs„dsVORPQ ª«sVLji¸R…VV xmsLRiù®ªs[ORPßáQ 4.5
²R…WzmýsZNP[ÉÞ ²T…ª«sWLi²R…V ú²yxmnísQoÌÁ ÇØLki. 5.
ƒyª«sV ¬slLôi[aRP
r¢NRPLSù¬sNTP ¿RÁÈíÁ‡ÁµôðR… GLSöÈýÁV 5.1
ƒyª«sV ¬slLôi[aRP ¬s‡ÁLiµ³R…ƒ«sÌÁV. 5.2
˳ÏÁúµR…\®ªsVƒ«s
xqsLiLRiORPQßáÍÜ[ (}qs£mns NR xqí ²U…) DLiÀÁƒ«s ª«sxqsVòª«soÌÁNRPV
xqsLi‡ÁLiµ³j…LiÀÁ ƒyª«sV¬slLôi[aRPLi 5.3
ËØùLiNRPV xmsoxqsòNSÌÁÍÜ[ ƒyª«sV ¬slLôi[aRP ƒ«s®ªsWµR…V. 5.4
ƒ«s®ªsWµR… 6.
g]¸º…VF~Lji¸R… 7.
„s¬s¹¸…WgRiµyLRiVNRPV }qsª«scªyLji
B‡Á÷LiµR…VÌÁ xmsLjiuyäLRiLi @ƒ«sV‡ÁLiµ³R…Lic1
„s¬s¹¸…WgRiµyLRiVÌÁNRPV @Liµj…Li¿Á[
}qsªy„sµ³R…VÌÁ „sxtsQ¸R…VLiÍÜ[ g]¸º…VF~Lji¸R… @ƒ«sV‡ÁLiµ³R…Lic2
zmnsLSùµR…VÌÁ xmsoxqsòNRPLi ¬sLñki»R½ ƒ«sª«sVWƒy. @ƒ«sV‡ÁLiµ³R…Lic3
ª«sWxqísL`i xqsLRiVäQùÌÁL` ÍÜ[ xqsLixmnsVÉÓÁ»R½
xmsLRiÀÁƒ«s xqsLRiVäQùÌÁL` ÌÁ ÇØÕÁ»y. ccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccc „s¬s¹¸…WgRi µyLRiVÌÁNRPV @Liµj…Li¿Á[ }qsªy„sµ³R…VÌÁ ª«sWxqísL`
xqsLRiVäQùÌÁL` 1. úFyµ³R…„sVNRP
(xmsÈíÁßá) xqsx¤¦¦¦NSLRi ËØùLiNRPVÌÁV ª«sVVÅÁùLigS, ËØLiNTPLig`
ª«sùª«sxqósNRPW, xmsÈíÁßá ª«sVLji¸R…VV ÀÁƒ«sõ xmsÈíÁßØÌÁ úxmsÇÁÌÁ
‡ÁVVßت«sxqsLSÌÁNRPW ª«sVµ³R…ù GLRiö²T… Dƒ«sõ @Li»R½LS¬sõ xmspLjiLi¿Á[ D®µô…[aRPùLi»][ róyzmsLi¿RÁ
‡Á²T…ƒ«s\®ªsƒ«sLiµR…Vƒ«s, ªyÉÓÁƒ«sVLiÀÁ „s¬s¹¸…WgRiµyLRiVÌÁNRPV @Li®µ…[
}qsª«sÌÁV ®ªsVLRiV\lgiƒ«s„sgS, @»R½Vùƒ«sõ»R½LigS DLi²R…ª«sÌÁzqs DLiµj….
„s¬s¹¸…WgRiµyLRiVÌÁ ƒyù¸R…V\®ªsVƒ«s N][lLiäÌÁƒ«sV ®ƒsLRi®ªs[LRiè²R…Li
ª«sÌýÁ ËØùLiNRPV ªyLjiÍÜ[ »R½ƒ«s xmsÈýÁ ƒ«sª«sVøNS¬dsõ, xmsLRixms¼½¬ds
GLRiöLRi¿RÁVN]¬s, F¡ÉÔÁ ªy»yª«sLRißáLiÍÜ[ B»R½LRiËØùLiNRPVÌÁ»][ F¡ÌÁVèNRPVLiÛÉÁ[, »R½NRPV䪫s
ª«sù¸R…VLi»][ FsNRPV䪫s ¬sµ³R…VÌÁƒ«sV ªyLji ƒ«sVLi²T… LS‡ÁÈíÁgRiÌÁVgRiV»R½VLiµj….
„s¬s¹¸…WgRi µyLRiVÌÁNRPV ËØùLiNRPVÌÁ ƒ«sVLi²T… @Li®µ…[ }qsª«sÌÁV
ª«sVLjiLi»R½ ƒyßáùQ\®ªsVƒ«s„sgS DLi®²…[ „sµ³R…LigS ¥¦¦¦„dsV B¿Á[è
µj…aRPÍÜ[ LjiÇÁLRiV* ËØùLiNRPV A£mns BLi²T…¸R…W @xmsöÉÓÁ }qísÉÞ ËØùLiNRPV
A£mns BLi²T…¸R…W \¿³ÁLRiøƒ±s FsLi.Fsƒ±s.g]¸º…VF~Lji¸R…W
®ƒs[»R½X»R½*LiÍÜ[ INRP NRP„sVÉÔÁ¬s GLSöÈÁV ¿Á[zqsLiµj…. ËØùLiNRPVÌÁV
„s¬s¹¸…WgRiµyLRiVÌÁNRPV @Liµj…Li¿Á[
}qsª«sÌÁƒ«sV ª«sVLjiLi»R½ ®ªsVLRiVgRiV xmsLRi¿RÁ²y¬sNTP C NRP„sVÉÔÁ
Fsƒ¯[õ zqsFnyLRiV=ÌÁƒ«sV
¿Á[zqsLiµj…. LjiÇÁLRiV* ËØùLiNRPV A£mns BLi²T…¸R…W C @LiaRPLi\|ms
BLiNS @µR…ƒ«sLigS, ª«sxqsWÎÏÁþNRPV xmsLizmsƒ«s róy¬sZNP[»R½LRi
xmsLRixms¼½ xmsú»yÌÁ xqs»R½*LRi ÇÁª«sV xqsµR…VFy¸R…VLi, xmsLRixms¼½ xmsú»yÌÁ ª«sxqsWÎÏÁ§þ
AÌÁxqsùQ\®ªsVƒ«s xqsLiµR…LS÷éÌÁÍÜ[ @LiµR…VNRPV ª«s²ïU… ¿ÁÖýÁLixmso, ¬sLñki»R½ NSÌÁ
ª«sùª«sµ³j…NTP NRPÈíÁV‡Á²T… „s¬s¹¸…WgRiµyLRiVÌÁNRPV ¿ÁÖýÁLixmsoÌÁV ¿Á[¸R…V²R…Li, ²T….²T….ÌÁV, ÉÓÁ.ÉÓÁ. ÌÁV ÇØLki,
¿ÁNRPVäxmsoxqsòNSÌÁ ÇØLki. ®ªsVVµR…\ÛÍÁƒ«s úxms¾»½[ùNRP @LiaSÌÁV,
ª«sVLjiN]¬sõ ryµ³yLRißá @LiaSÌÁNRPV
xqsLi‡ÁLiµ³j…LiÀÁ, @®ƒs[NRP
ª«sWLæRiµR…LRi+NRP xqsW¿RÁƒ«sÌÁƒ«sV ÇØLki ¿Á[zqsLiµj…. C „sxtsQ¸R…VLiÍÜ[ ÇØLki
¿Á[zqsƒ«s @®ƒs[NRP D»R½òLRiV*ÌÁƒ«sV C µj…gRiVª«s ¿RÁWzmsƒ«s „sµ³R…LigS
úN][²U…NRPLjiLi¿RÁª«s¿RÁVè. 1.
g]¸º…V F~Lji¸R… 2.
róy¬sNRP/ róy¬sZNP[»R½LRi Bƒ±s=úÈÁV®ªsVLiÉÞ= ª«sxqsWÎÏÁþNRPV
xqsLi‡ÁLiµ³j…LiÀÁƒ«s D»R½òLRiV*ÌÁV 3.
B»R½LRi D»R½òLRiV*ÌÁV. 2. g]¸º…VF~Lji¸R… úFyµ³R…„sVNRP (xmsÈíÁßá)
xqsx¤¦¦¦NSLRi ËØùLiNRPVÌÁV @ª«sVÌÁV xmsLRi¿RÁª«sÌÁzqsDƒ«sõ NRP„sVÉÔÁ
zqsFnyLRiV=ÌÁV C NTPLiµj… „sµ³R…LigS DƒyõLiVV. 2.1 N_LiÈÁLýRiÍÜ[ }qsª«sÌÁV: 2.1.1 ªyùFyLRi
ª«sVLji¸R…VV xms¬s®ªs[ÎÏÁÌÁV: ËØùLiNRPV Dµ][ùgRiVÌÁV ¬sLñki»R½ ªyùFyLRi úFyLRiLi˳ÏÁ
xqsª«sV¸R…VLiÍÜ[ ªyLji róyƒyÌÁÍÜ[ DLi²T…, ªyùFyLRi ª«sVVgjiLixmso ®ªs[ÎÏÁÌÁNRPV
ª«sVVLiµR…VgS ËØùLiNRPVNRPV ª«sÀÁ胫s „s¬s¹¸…WµyLRiVÌÁLiµR…Lji
@ª«sxqsLSÌÁƒ«sV ¼d½lLi[è „sµ³R…VÌÁƒ«sV ¬sLRi*QQLjiòLi¿yÖÁ. @LiVV¾»½[,
ËØùLiNRPVÌÁ ¹¸…VVNRPä ¿yÍØ aSÅÁÌÁÍÜ[, Dµ][ùgRiVÌÁV, »R½ª«sVNRPV BxtísQLi
ª«sÀÁ胫s xqsª«sV¸R…WÌÁÍÜ[ N_LiÈÁLýRiV ¾»½LRiª«s²R…Li, ªyùFyLRi
ª«sVVgjiLixmso ®ªs[ÎÏÁNRPV ËØùLiNRPVNRPVª«sÀÁè NRPWùÍÜ[ ®ªs[ÀÁ Dƒ«sõ „s¬s¹¸…WgRiµyLRiVÌÁNRPV
}qsª«sÌÁV @Liµj…Li¿RÁNRP F¡ª«sÈÁLi úxmsxqsVò»R½Li A¿RÁLRißáÍÜ[ DƒyõLiVV.
„s¬s¹¸…WgRiµyLRiVÌÁNRPV @LiµR…VËØÈÁVÍÜ[ DLi²T…
}qsª«sÌÁƒ«sV @Liµj…Li¿Á[ D®µô…[aRPùLi»][ N]¬sõ ËØùLiNRPVÌÁV, »R½ª«sV
Dµ][ùgRiVÌÁ xms¬sgRiLiÈÁÌÁƒ«sV ªyùFyLRi úFyLRiLi˳ÏÁ##®ªs[ÎÏÁÌÁNRPV 15
¬s„sVuyÌÁNRPV ª«sVVLiµR…VgS, ¬sLñRiLiVVLi¿RÁÈÁLi ÇÁLjigjiLiµj….
®ªsVúÉÜ[F¡ÖÁÈÁƒ±s ª«sVLji¸R…VV xmsÈíÁßá ZNP[LiúµyÌÁÍÜ[¬s @¬sõ ËØùLiNRPVÌÁ
aSÅÁÌÁÍÜ[ C GLSöÈÁV ¿Á[¸R…Vª«s¿RÁVè. 2.1.2 ªyùFyLRi ª«sVVgjiLixmso
xqsª«sV¸R…WÌÁÍÜ[ „s¬s¹¸…WgRiµyLRiVÌÁV ®ªs[ÀÁ
Dƒ«sõxmsöÉÓÁNUP N_LiÈÁLýRiƒ«sV ª«sVWzqs®ªs[¸R…V²R…Li
ÇÁLRiVgRiV»R½Vƒ«sõµR…¬s 2.2. ƒ«sgRiµR…V»][
xqsLi‡ÁLiµ³R…Li ÛÍÁ[¬s ª«sùª«s¥¦¦¦LSÌÁ ¬s„sV»R½òLi ªyùFyLRi®ªs[ÎÏÁÌÁ
F~²T…gjiLixmso: N_LiÈÁLýRiÍÜ[
xms¬s ¿Á[}qs zqs‡Á÷Liµj… F~²T…gjiLiÀÁƒ«s ªyùFyLRi ®ªs[ÎÏÁÌÁÍÜ[
C µj…gRiVª«s ¾»½ÖÁzmsƒ«s ª«s*ª«s¥¦¦¦LSÌÁƒ«sV ¬sLRi*z¤¦¦¦Li¿RÁª«s¿RÁVè.
(aSÅÁÌÁV xqsª«sV¸R…WÌÁƒ«sV xqsWÀÁLi¿yÖÁ) Fs) Aµ³yLRixmsú»yÌÁ (ª¯[¿RÁLýRi)»][
xqsLi‡ÁLiµ³R…LiÛÍÁ[¬s ª«sùª«s¥¦¦¦LSÌÁV 1.
Fy£qs xmsoxqsòNSÌÁ ÇØLki/ ÛÍÁNRPäÌÁVLS}qs
zqs‡Á÷Liµj… 2.
¿ÁN`P xmsoxqsòNSÌÁ ÇØLki 3.
NSÌÁxmsLji„sV¼½NTP ²T…FyÑÁÈýÁNRPV xqsLi‡ÁLiµ³j…LiÀÁƒ«s
LRibdPµR…VÌÁV/ú²yxmnísQoÌÁ ‡ÁÈÁ*²y 4.
ªyÉØ µR…LRiÆØxqsVò {qs*NRPLRißá,
ª«sVLji¸R…VV
5. NýTP¸R…VLjiLig` NRPV
ª«s¿Á[è ¿ÁNRPVäÌÁ/ª«sxqsWÎÏÁþ N]LRiNRPV xmsLizmsƒ«s ÕÁÌýÁVÌÁV
{qs*NRPLRißá ÕÁ) Aµ³yLRixmsú»yÌÁ(ª¯[¿RÁLýRi)ƒ«sV ÇØLki¿Á[¸R…Vª«sÌÁzqs Dƒ«sõ
ª«sùª«s¥¦¦¦LSÌÁV 1.
NSÌÁ xmsLji„sV¼½ ²T…FyÑÁÈýÁ LRibdPµR…VÌÁ ÇØLki (ÉÓÁ²T…AL`i)
2. ÍØNRPL`i @®µô… ËØNUPÌÁNRPV
xqsLi‡ÁLiµ³j…LiÀÁƒ«s ¿ÁNRPVäÌÁ {qs*NRPLRißá. 3.
úÉØ®ªsÌÁL`i ¿ÁNRPVäÌÁ ÇØLki 4. gji£mnís ¿ÁNRPVäÌÁ ÇØLki 5.
LRiVßØÌÁ ‡Áµj…ÖdÁ ¬s„sV»R½òLi ª«sùQQNTPògRi»R½ ¿ÁNRPVäÌÁ
{qs*NRPLRißá. 2.3 ¬sLRiLi»R½LS¸R…V }qsª«sÌÁV: ªyùFyLRi ®ªs[ÎÏÁÌÁÍÜ[ G INRPä
N_LiÈÁLRiV NRPW²y ÆØ×dÁgS DLi²R…NRPVLi²y, „s¬s¹¸…WgRiµyLRiVÌÁ
xmsƒ«sVÌÁƒ«sV »R½*LRigS
xqsúNRPª«sVLigS xmspLjiò¿Á[zqs xmsLizms®ªs[¸R…V²y¬sNTP
@ª«sxqsLRi\®ªsVƒ«s ¬sLRiLi»R½LS¸R…V }qsª«sÌÁNRPV xqsLi‡ÁLiµ³j…LiÀÁƒ«s
¿RÁNRPä¬s „sµ³yƒyÌÁƒ«sV ËØùLiNRPVÌÁV LRiWF~Liµj…Li¿RÁVN][ª«sÌÁzqsDLiµj…. 2.4
„s¬s¹¸…WgRiµyLRiVÌÁNRPV
ª«sWLæRiµR…LRi+NRP»R½*Li: @¬sõ aSÅÁÌÁV, ª«sVLki ÀÁƒ«sõªyÉÓÁ¬s „sVƒ«s¥¦¦¦LiVVLiÀÁ,
‘FsLi\ZNPQQ*Lki’, ‘®ªs[V
H |¤¦¦¦ÍÞö¸R…VW’ N_LiÈÁLýRiƒ«sV NRPÖÁgji DLi²yÖÁ. C N_LiÈÁLýRiV úxms¾»½[ùNRPLigS
„s¬s¹¸…WgRiµyLRiVÌÁ xqsLi®µ…[¥¦¦¦ÌÁƒ«sV¼d½LRièÉجsNTP
ÛÍÁ[µy @ª«sxqsLS¬sNTP @ƒ«sVgRiVßáLigS B»R½LRi „sµ³R…VÌÁƒ«sV NRPW²y
¬sLRi*QQLjiòLi¿RÁÉجsNTP D®µô…[bPLixms‡Á²R…»yLiVV. „ds\ÛÍÁƒ«sLi»R½
ª«sLRiNRPW, C N_LiÈÁLýRiƒ«sV ËØùLiNTPLig` ¥¦¦¦ÍÞ úxms®ªs[aRP xqósÍجsNTP
µR…gæRiLRigS GLSöÈÁV¿Á[¸R…WÖÁ. 2.5 ²T…FyÑÁÈýÁV ª«sVLji¸R…VV B»R½LRi
ÆØ»yÌÁV: 2.5.1 ƒyª«sV ¬slLôi[aRP xqsµR…VFy¸R…WÌÁV: o
ƒyª«sV¬slLôi[aRP µR…LRiÆØxqsVò»][ FyÈÁVgS ËØùLiNRPV ÆØ»y
¾»½LRiª«s²y¬sNTP ¬slLôi[bPLiÀÁƒ«s FnyLSÌÁÍÜ[ ƒy„sV¬ds (¬s¸R…VVNRPVò²R…V)
}msLRiV ª«sVLji¸R…VV ÀÁLRiVƒyª«sWƒ«sV ¾»½ÖÁ¸R…VÛÇÁ[¸R…V²y¬sNTP „dsÌÁVgS
FnyLRiLiÍÜ[ xqósÍجsõ ZNP[ÉØLiVVLi¿Á[ÈÁÈýÁVgS FnyLSÌÁƒ«sV
ª«sWLRiVö¿Á[¸R…Vª«sÌÁzqs DLiÈÁVLiµj…. ¿RÁÈíÁ‡ÁµôðR…LigS LRiWF~Liµj…Lixms‡Á²T…ƒ«s ƒyª«sV
¬slLôi[aRP FnyLSÌÁƒ«sV F~Liµj… xqsLi‡ÁLiµ³j…»R½ FnyLRiLi»][
ÇÁ»R½xmsLRi¿RÁª«sÌÁzqs DLiÈÁVLiµj…. o
C ƒyª«sV ¬slLôi[aRP xqsµR…VFy¸R…VLi GLSöÈÁV „sxtsQ¸R…W¬sõ
¿ÁNRPVäxmsoxqsòNSÌÁV/ Fy£qsxmsoxqsòNSÌÁV BLiNS „s¬s¹¸…WgRi µyLRiVÌÁNRPV
@LiµR…VËØÈÁVÍÜ[ DLi®²…[ G\®µ…ƒy B»R½LRi ryz¤¦¦¦»R½ùLi
\|ms @ƒ«sV‡ÁLiµ³R… xqsLi®µ…[aSÌÁƒ«sV ª«sVVúµj…Li¿RÁ²R…Li µy*LS
„sxqsòQX»R½LigS úxmsNRPÉÓÁLi¿RÁª«sÌÁzqsƒ«s @ª«sxqsLRiLi DLiµj…. o
C ƒyª«sV ¬slLôi[aRPLi (ƒy„sV®ƒs[xtsQƒ±s)
@®ƒs[úxmsúNTP¸R…VNRPV INRP ¬s‡ÁLiµ³R…ƒ«s („sVƒ«s¥¦¦¦LiVVLixmso
NSNRPVLi²y)gS GLRiöLRiÀÁ, úxmsxqsVò»R½Li Dƒ«sõ, N]»R½ògS GLRiö²T…ƒ«s
@¬sõÆØ»yÌÁNRPV ª«sLjiòLixmsÛÇÁ[¸R…WÖÁ. FsxmsöV\®²…ƒy „s¬s¹¸…WgRiµyLRiV
ƒyª«sV¬slLôi[aRPLi (ƒy„sV®ƒs[xtsQƒ±s)
xqsµR…VFy¸R…W¬sõ BxtísQxms²R…¬s xqsLiµR…LS÷éÌÁÍÜ[, „sVƒ«s¥¦¦¦LiVVLixmso
DLiÈÁVLiµj…. ˳ÏÁ„sxtsQù»R½VòÍÜ[ C
„sVƒ«s¥¦¦¦LiVVLixmso ª«sÌýÁ FsÈÁVª«sLiÉÓÁ zmnsLSùµR…VÌÁV »R½ÛÍÁ»R½òª«s¬s
Ez¤¦¦¦Li¿RÁNRPVLi²y, C „sxtsQ¸R…W¬sõ LjiNSLïRiV ¿Á[¸R…Vª«sÌÁzqs
DLiÈÁVLiµj…. 2.5.2
ƒyª«sV ¬slLôi[aRP (ƒy„sV®ƒs[xtsQƒ±s) xqsµR…VFy¸R…WÌÁƒ«sV
²T…FyÑÁÉÞ ÆØ»yÌÁZNP[ NSNRPVLi²y, ËØùLiNRPV xqsLiLRiORPQßáÍÜ[ DLiÀÁƒ«s
„sÌÁV\®ªsƒ«s ª«sxqsVòª«soÌÁNRPV ª«sVLji¸R…VV }qs£mns ²T…FyÑÁÉÞ
ÍØNRPLýRiNRPV NRPW²y DLiÈÁVLiµR…¬s „sxqsòQX»R½LigS xqsª«sVLóRiª«sLi»R½LigS „s¬s¹¸…WgRiµyLRiVÌÁNRPV ¾»½ÖÁ¸R…V ÛÇÁ[¸R…Vª«sÌÁzqs DLiµj…. 2.5.3 F~µR…Vxmso(}qs„sLig`i=) ÆØ»y FyxqsV
xmsoxqsòNSÌÁV/ ÆØ»y ¬s®ªs[µj…NRPÌÁV: Fs) ¬sLRiLi»R½LRiLi
ÇÁLRiVgRiV»R½Vƒ«sõ Íتy®µ…[„dsÌÁƒ«sV Fy£qs xmsoxqsòNSÌÁÍÜ[
FsxmsöÉÓÁNRPxmsöV²R…V xmspLjiògS, ÅÁÀÁè»R½\®ªsVƒ«s „sª«sLSÌÁ»][,
xqsöxtísQ\®ªsVƒ«s ¿Á[¼½ úªy»R½»][ ƒ«s®ªsWµR…V ¿Á[}qsÈÁÈýÁVgS ËØùLiNRPV
¬s¸R…VLiú»R½ßá „sµ³yƒyÌÁƒ«sV LRiWF~Liµj…Li¿yÖÁ. ÕÁ) „s¬s¹¸…WgRiµyLRiVÌÁNRPV NRPW²y
FsxmsöÉÓÁNRPxmso²R…V úNRPª«sVxmsµôðR…¼½ÍÜ[
FyxqsVxmsoxqsòNSÌÁƒ«sV ƒ«s®ªsWµR…V
N][xqsLi ËØùLiNRPVNRPV xqsª«sVLjiöLi¿Á[ „sxtsQ¸R…VLiÍÜ[ @ª«sgSx¤¦¦¦ƒ«s
NRPÖÁöLi¿yÖÁ. zqs) „s¬s¹¸…WgRiµyLRiVNRPV xqsLi»R½Xzmsò
NRPÖÁlgi[ „sµ³R…LigS, ËØùLiNRPVÌÁV C @LiaRPLi\|ms C µj…gRiVª«s
¿RÁWzmsƒ«s ¿RÁLRiùÌÁƒ«sV
¿Á[xmsÈíÁª«s¿RÁVè. ²T…) FyxqsVxmsoxqsòNSÍýÜ[
FsxmsöÉÓÁNRPxmso²R…V FsLiúÉÔÁÌÁƒ«sV ƒ«s®ªsWµR…V¿Á[LiVVLi¿RÁVNRPVLiÛÉÁ[
NRPÖÁlgi[úxms¹¸…WÇÁƒyÌÁƒ«sV „sª«sLjiLi¿RÁ²y¬sNTP
úNRPª«sV‡ÁµôðR…LigS/¬s¸R…V»R½ NSÖÁNRPLigS „s¬s¹¸…WgRiµyLRiVÌÁ
@ª«sgSx¤¦¦¦ƒy DµR…ùª«sWÌÁƒ«sV úFyLRiLiÕ³ÁLi¿yÖÁ. B) „s¬s¹¸…WgRiµyLRiVÌÁƒ«sV
»R½Xzmsò xmsLRi¿RÁ²y¬sNTP C @LiaS¬sõ ¿Á[xmsÛÉíÁ[
„sxtsQ¸R…VLiÍÜ[ Dµ][ùgRiVÌÁV FsNRPV䪫s úFyª«sVVÅÁù»R½ ¿RÁW}msÈÁÈýÁVgS
ªyLji¬s úF¡»R½=z¤¦¦¦Li¿yÖÁ. Fs£mns) „s¬s¹¸…WgRiµyLRiV²R…V
FyxqsVxmsoxqsòNS¬sõ ËØùLiNRPVNRPV xqsª«sVLjiöLiÀÁƒ«s ®ªsLiÈÁ®ƒs[ A ¾»½[µk… ª«sLRiNRPV FsLiúÉÔÁÌÁVƒ«s®ªsWµR…V
¿Á[}qs „sµ³j…¬s INRP ¬s‡ÁLiµ³R…ƒ«sgS LRiWF~Liµj…Li¿RÁª«sÌÁzqs DLiµj….
FsNRPV䪫s xqsLiÅÁùÍÜ[ Dƒ«sõ ª«sùª«s¥¦¦¦LSÌÁ ª«sÌýÁ A „sµ³R…LigS
¿Á[¸R…V²R…Li ryµ³R…ùLi NSƒ«sÛÉý^Á¾»½[
„s¬s¹¸…WgRiµyLRiVÌÁNRPV NSgji»R½xmso ÉÜ[ZNPƒý«sƒ«sV ÇØLki ¿Á[zqs
ª«sVLRiVxqsÉÓÁ L][ÇÁÙ FyxqsVxmsoxqsòNS¬sõ ¼d½xqsVN][ª«sÌÁzqsLiµj…gS
N][LRiª«sÌÁzqs DLiÈÁVLiµj…. 2.5.4 ¬s¸R…V»R½NSÖÁNRP ²T…FyÑÁÈýÁV: Fs) ¬s¸R…V»R½NSÖÁNRP
²T…FyÑÁÈýÁ LRiLigRiLiÍÜ[ ËØùLiNRPVÌÁV, gRiVLjiòLixmsµR…gjiƒ«s ƒ«sW»R½ƒ«s
„sµ³yƒyÌÁƒ«sV GLRiöLRi¿yLiVV. @®ƒs[NRP
ƒ«sW»R½ƒ«s xmsµ³R…NSÌÁƒ«sV „s¬s¹¸…WgRiµyLRiVÌÁ @ª«sxqsLSÌÁNRPV
@ƒ«sVgRiVßáLigS úxms®ªs[aRP##|msÉíØLRiV. @LiVVƒ«sxmsöÉÓÁNUP, „s„sµ³R…
xmsµ³R…NSÌÁV, r¢NRPLSùÌÁ xmsÈýÁ „s¬s¹¸…WgRiµyLRiVÌÁNRPV @ª«sgSx¤¦¦¦ƒ«s
ÛÍÁ[NRPVLi²y DLiµj…. ËØùLiNRPVÌÁV, N]»R½ògS
úxms®ªs[aRP##|msÉíÓÁƒ«s NSÌÁª«sùª«sµ³j… xmsµ³R…NSÌÁ gRiVLjiLiÀÁ,
„s¬s¹¸…WgRiµyLRiVÌÁNRPV úxms¿yLRiryµ³R…ƒyÌÁµy*LS, xqsW¿RÁƒ«sÌÁV,
xqsÌÁ¥¦¦¦ÌÁ µy*LS ¾»½ÖÁ¸R…VÛÇÁ[¸R…WÖÁ. ¬s¸R…V»R½NSÖÁNRP ²T…FyÑÁÈýÁ\|ms
»R½gæjiLixmso lLi[ÈýÁ»][ NRPÖÁöLi¿Á[
®ƒsÌÁxqsLji ª«s²ïU… ¿ÁÖýÁLixmso ª«sVLji¸R…VV ¬s¸R…V»R½NSÖÁNRP
²T…FyÑÁÈýÁNRPV xqsLi‡ÁLiµ³j…LiÀÁƒ«s LRibdPµR…VÌÁƒ«sV ˳ÏÁúµR…LigS
xqsLiLRiOTPQLi¿Á[ r¢NRPLRiùLi ª«sLiÉÓÁ
xqsµR…VFy¸R…WÌÁ gRiVLjiLiÀÁ úxms¾»½[ùNRPLigS „s¬s¹¸…WgRiµyLRiVÌÁNRPV
xqsª«sW¿yLS¬sõ @LiµR…ÛÇÁ[¸R…Vª«sÌÁzqsƒ«s @ª«sxqsLRiLi DLiµj…. ÕÁ) gRi²R…Vª«so ¼d½Ljiƒ«s
»R½LRiVªy»R½ ²T…FyÑÁÈýÁƒ«sV ¼½Ljigji ¿ÁÖýÁLi¿Á[ @LiaS¬sNTP
xqsLi‡ÁLiµ³j…LiÀÁƒ«s ¬slLôi[aRPNSÌÁ»][ NSÌÁ xmsLji„sV¼½ ²T…FyÑÁÈýÁ
µR…LRiÆØxqsVòÌÁƒ«sV LRiWF~Liµj…Li¿RÁª«sÌÁzqs DLiµj…. µR…LRiÆØxqsVòÍÜ[
xqsWÀÁLi¿RÁ¬s xqsLiµR…LS÷éÌÁÍÜ[, NSÌÁª«sùª«sµ³j… ª«sVVgjizqsƒ«s
²T…FyÑÁÈýÁ „sxtsQ¸R…VLiÍÜ[
»R½µR…VxmsLji ¿RÁLRiùÌÁƒ«sV
¾»½ÖÁ¸R…VxmsLRi¿RÁNRPVLi²y Dƒ«sõQÈýÁLiVV¾»½[, ¬s‡ÁLiµ³R…ƒ«sÌÁ
úxmsNSLRiLi ËØùLiNRPV Axqsƒ«sõQQ\®ªsVƒ«s gRi²R…Vª«so¾»½[µk…¬s gRiVLjiLiÀÁ
„ds\ÛÍÁƒ«sLi»R½ ª«sVVLiµR…VgS „s¬s¹¸…WgRiµyLRiVNRPV xqsª«sW¿yLRiLi
¾»½ÖÁ¸R…VÛÇÁ[¸R…WÖÁ. 2.5.5.
²T…FyÑÁÉÞ
xmsµ³R…NSÌÁ gRiVLjiLiÀÁ xqsW¿RÁƒ«sÌÁƒ«sV @Liµj…Li¿Á[ }qsª«sÌÁV: „s¬s¹¸…WgRiµyLRiVÌÁ
@ª«sxqsLSÌÁ, @Li¿RÁƒyÌÁ µR…Xuíyù ªyLRiV „s„sµ³R… xmsµ³R…NSÌÁ»][ »R½ª«sV
r~ª«sVVøƒ«sV ²T…FyÑÁÉÞ Â¿Á[¸R…V²y¬sNTP xqs\lLiƒ«s ¬sLñRi¸R…WÌÁV
¼d½xqsVN]®ƒs[ „sxtsQ¸R…VLiÍÜ[ ªyLjiNTP xqsx¤¦¦¦NSLRiLi @Liµj…Li¿RÁÈÁLi
µy*LS „s¬s¹¸…WgRiµyLRiVƒ«sV »R½Xzmsò xmsLRi¿Á[ @ª«sNSaRPLi DLiµj…. 2.5.6.„sª«sLRißÓáNRPÌÁV (úËÜ[¿RÁL`i=) / NRPLRi
xmsú»yÌÁ µy*LS „s¬s¹¸…WgRiµyLRiVÌÁNRPV ª«sWLæRiµR…LRi+NRP»R½*Li
ª«sz¤¦¦¦Li¿RÁ²R…Li: „s¬s¹¸…WgRiµyLRiVÌÁNRPV
róy¬sNRP ˳ØxtsQ / z¤¦¦¦Liµk… / BLigýkixtsv ˳ØxtsQÌÁÍÜ[ ËØùLiNRPV
úxms®ªs[aRP##|msÉíÓÁƒ«s,
@LiµR…VËØÈÁVÍÜ[ Dƒ«sõ @®ƒs[NRP xmsµ³R…NSÌÁ „sª«sLSÌÁƒ«sV, xqsLi‡ÁLiµ³j…»R½
¬s¸R…Vª«sV¬s‡ÁLiµ³R…ƒ«sÌÁNRPV ¾»½ÖÁ¸R…VxmsLRiVxqsWò „sª«sLRißÓáNRPÌÁV/
NRPLRixmsú»yÌÁƒ«sV LRiWF~Liµj…LiÀÁ @LiµR…VËØÈÁVÍÜ[ DLi¿yÖÁ. A
„sª«sLRißÓáNRPÌÁÍÜ[ „sVgRi»y
ªyÉÓÁNTP »][²R…VgS ËØùLiNRPVL][ÇÁÙªyLki ª«sùª«s¥¦¦¦LSÌÁNRPV
xqsVÌÁ˳ÏÁLigS rygRi²y¬sNTP „dsÌÁVgS, ª«sVVÅÁùLigS, ®ƒsÌÁÍÜ[
ª«sWLiµR…ù»R½»][ DLi®²…[ ª«sVW²R…ª«s
ƒyÌÁVgRiª«s ªyLSÌÁÍÜ[
FyxqsVxmsoxqsòNSÌÁƒ«sV @£ms®²…[ÉÞ Â¿Á[LiVVLi¿RÁVN][ª«s²R…Li,
Dª«sVø²T… ÆØ»yÌÁV ¬sLRi*z¤¦¦¦Li¿RÁ²R…Li ª«sVLji¸R…VV ƒyª«sV ¬slLôi[aSÌÁ
ª«sÌýÁ NRPÖÁlgi[ úxms¹¸…WÇÁƒyÌÁV, NSÌÁ xmsLji„sV¼½ ²T…FyÑÁÉÞ
LRibdPµR…VÌÁƒ«sV gRi²R…Vª«so¾»½[µj… ª«sVVgjizqs ¿ÁÖýÁLi¿Á[ ª«sLRiNRPV ËØùLiNRPVÌÁ xqsLiLRiORPQßáÍÜ[®ƒs[ DLi¿RÁ²R…Li
ª«sLiÉÓÁ @LiaSÌÁƒ«sV ¾»½ÖÁ¸R…VxmsLRi¿yÖÁ. 2.6. }qs£mns²T…FyÑÁÉÞ
ÍØNRPLýRiV: ËØùLiNRPVÌÁV, úxms¾»½[ùNRPLigS Aªyxqs róyƒyÌÁÍÜ[ ªyßÓáÇÁù ryª«sVLôðSQù¬sõ µR…XztísQÍÜ[
DLi¿RÁVN]¬s, @»R½ùLi»R½ @µ³j…NRPLigS ÍØNRPL`i xqsµR…VFy¸R…WÌÁƒ«sV
NRPÖÁöLi¿yÖÁ. 2.7. @ƒyµR…LRißá
¿ÁLiµj…ƒ«s Bƒ±s=úÈÁV®ªsVLiÉÞ=: @ƒyµR…LRißá ¿ÁLiµj…ƒ«s Bƒ±s=úÈÁV®ªsVLiÉÞ=ƒ«sV
Gª«sWú»R½Li AÌÁxqsùLi ¿Á[¸R…VNRPVLi²y, @®µ…[L][ÇÁÙ G xqsLiµR…LRi÷éLiÍÜ[
@LiVVƒy xqslLi[ 24 gRiLiÈÁÌÁ ÍÜ[xmsogS „s¬s¹¸…WgRiµyLRiVNRPV ¼½zmsö xmsLi}ms GLSöÈýÁV ¿Á[¸R…WÖÁ. 2.8.
¿ÁÖýÁLixmso
ËØùLiNRPVÌÁ µy*LS ª«s²ïU…¬s ¼½Ljigji ¿ÁÖýÁLi¿RÁ²R…Li: úxmsxqsVò»R½ ¬slLôi[aSÌÁ úxmsNSLRiLi, ÇÁª«sV ¿Á[¸R…V²R…LiÍÜ[
ÇÁLjigjiƒ«s ÇØFyù¬sNTP ª«sxqsWÌÁV ËØùLiNRPV ª«s²ïU…¬s ¿ÁÖýÁLi¿RÁª«sÌÁzqs
DLiÈÁVLiµj…. @LiVV¾»½[, ¿yÍØ xqsLiµR…LS÷éÌÁÍÜ[ xªsxqsWÌÁVNRPV
xmsLixms²R…LiÍÜ[ ¿ÁÖýÁLixmso ËØùLiNRPVÌÁ ¬sLýRiORPQQùLi ª«sÌýÁ
¿ÁNRPVäÌÁ ª«sxqsWÎÏÁþÍÜ[ ÇØxmsùLi ÇÁLRiVgRiV»R½Vƒ«sõµR…®ƒs[µj…
¸R…VµyLóRiLi. C AÌÁryù¬sõ ¬sªyLjiLi¿RÁ²y¬sNTP, BÈÁVª«sLiÉÓÁ xqsLiµR…LS÷éÌÁÍÜ[ ª«sxqsWÌÁV ËØùLiNRPV „s¬s¹¸…WgRiµyLRiVNRPV
¿ÁÖýÁLiÀÁƒ«s ª«s²ïU… ®ªsVV»yò¬sõ ¿ÁÖýÁLixmso ËØùLiNRPVƒ«sVLi²T…
¼½Ljigji LS‡ÁÈíÁVN]LiÛÉÁ[ xqsª«sVVÀÁ»R½LigS DÈÁVLiµj…. BLiµR…VN][xqsLi, ¿ÁÖýÁLixmso ËØùLiNRPV ª«sxqsWÌÁV
ËØùLiNRPVNRPV ƒ«sgRiµR…Vƒ«sV ‡ÁÉØ*²y ¿Á[¸R…V²R…LiÍÜ[ lLiLi²R…V
L][ÇÁÙÌÁNRPV „sVLiÀÁ, AÌÁxqsùLi ÇÁLjigjiƒ«sÈýÁLiVV¾»½[, A ÇØFyù¬sNTP
¿ÁÖýÁLixmso ËØùLiNRPV Ëص³R…ù»R½ ª«sz¤¦¦¦Li¿RÁª«sÌÁzqs DLiÈÁVLiµj….
@LiVVƒ«sxmsöÉÓÁNUP, ¿ÁNRPVä µyÅÁÌÁVµyLRiVNRPV ®ƒs[LRiVgS ª«s²ïU…
¿ÁÖýÁLi¿RÁª«sÌÁzqsƒ«s Ëص³R…ù»R½ ª«sWú»R½Li ª«sxqsWÌÁV ËØùLiNRPV®µ…[
@ª«so»R½VLiµj…. 2.9
gRiVLjiòLixmso
NSLïRiVÌÁV (ËزêU…ÌÁV): Fn¡ÉÜ[úgS£mnsÌÁ»][ NRPW²T…ƒ«s
gRiVLjiòLixmso ËزêT…¬s úxms¼½ Dµ][ùgji »R½ƒ«s aRPLkiLRiLi\|ms »R½xmsöNRP
µ³R…LjiLi¿yÖÁ. BLiµR…Vª«sÌýÁ @µ³j…NSLRi gRiVLjiòLixmso NRPÖÁgji
DLi²R…ÈÁ®ªs[V NSNRP, „s¬s¹¸…WgRiµyLRiVÌÁ»][
xqs»R½=Li‡ÁLiµ³yÌÁV GLRiöLRi¿RÁVN][ª«sÈÁLi NRPW²y ÇÁLRiVgRiV»R½VLiµj…. 2.10
Dµ][ùgRi
xqsVxqsLixmsƒ«sõ»R½: „s¬s¹¸…WgRiµyLRiVÌÁNRPV @Liµj…Li¿Á[
}qsª«sÌÁ xmsÈýÁ, NRPƒ«s‡ÁLRi¿Á[ Dµy{qsƒ«s»R½NRPV, ryµ³yLRißá
@ƒyxqsNRPò»R½NRPV, Gª«sWú»R½Li ª«sWLRiVö ÛÍÁ[¬s Dµ][ùgRi „sµ³R…VÌÁxmsÈýÁ
„sxqsVgRiV, xms¬sxqósÌÁLi, xmsLjixqsLSÛÍÁ[ NSLRißØÌÁVgS ¿Áxmsöª«s¿RÁVè.
Dµ][ùgRiVÌÁNRPV xms¬s xmsÈýÁ @LiNTP»R½ ˳تy¬sõ NRPÖÁöLi¿RÁ²y¬sNTP,
D}msORPQƒ«sV ¬sªyLjiLi¿RÁ²y¬sNTP, »R½LRi¿RÁVgS „s˳ØgSÌÁƒ«sV ª«sWLRiè²R…Li, @µ³j…NRP Ëص³R…ù»R½ÌÁ»][
NRPW²R…VN]¬s Dƒ«sõ Dµ][ùgSÌÁƒ«sV ªyLjiNTP ZNP[ÉØLiVVLi¿RÁÈÁLi ª«sLiÉÓÁ
xmsµôðR…»R½VÌÁ µy*LS ªyLji Dµ][ùgRi ryª«sVLôðSQùÌÁƒ«sV |msLi¿yÖÁ. FyxqsVxmsoxqsòNSÌÁ
úxmsª«sWßÔáNRPLRißá, „s¬s¹¸…WgRiµyLRiVÌÁ ÆØ»yÌÁNRPV ÇÁª«sV @LiVVƒ«s
²T…FyÑÁÉÞ Â¿ÁNRPVäÌÁNRPV LRibdPµR…VÌÁƒ«sV ÇØLki¿Á¸R…Vù²R…Li ª«sLiÉÓÁ
úFyµ³R…„sVNRP »R½¬sÐdÁ „sµ³R…VÌÁƒ«sV @xmsögjiLi¿RÁ²R…Li ª«sLiÉÓÁ
¿RÁLRiùÌÁV „s¬s¹¸…WgRiµyLRiVÌÁNRPV @Liµj…Li¿Á[ }qsªy„sµ³R…VÌÁNRPV
úxms¹¸…WÇÁƒ«s NRPLRiLigS DLi²R…ÈÁ®ªs[V NSNRP, Dµ][ùgRiVÌÁ \®ƒs¼½NRP,
xqs*¸R…VLi ryª«sVLóSQùÌÁNRPV D¾»½[ûQöLRiNRPLigS xms¬s¿Á[zqs |msLiF~Liµj…ryòLiVV. 2.11
bPORPQßá: „s¬s¹¸…WgRiµyLRiVÌÁNRPV @Liµj…Li¿RÁª«sÌÁzqsƒ«s }qsª«sÌÁƒ«sV
µR…XztísQÍÜ[ DLi¿RÁVN]¬s @®ƒs[NRP LRiLigSÌÁÍÜ[ bPORPQßá
NSLRiùúNRPª«sWÌÁƒ«sV LRiWF~Liµj…Li¿RÁÈÁLi @ª«sxqsLRiLi. Dµ][ùgRiVÌÁV C
bPORPQßá µy*LS „s¬s¹¸…WgRiµyLRiVNRPV
}qsª«sÌÁƒ«sLiµj…Li¿RÁ²R…LiÍÜ[
¿RÁNRPä¬s µR…XNRPöµ³y¬sõ GLRiöLRi¿RÁVN]¬s, „s¬s¹¸…WgRiµyLRiV
¹¸…VVNRPä @ª«sxqsLSÌÁ, @Li¿RÁƒyÌÁ xmsÈýÁ @ª«sgSx¤¦¦¦ƒ«s
GLRiöLRi¿RÁVN][ªyÖÁ. „s¬s¹¸…WgRiµyLRiV xmsÈýÁ ryƒ«sVNRPWÌÁ µR…XNRPöµ³R…Li
NRPÖÁgjiLi¿Á[ÈÁÈýÁVgS, @LiµR…VNRPV
xqsLi‡ÁLiµ³j…LiÀÁƒ«s ª«sWLRiVö ¿Á[LRiVöÌÁ»][ xmsoƒ«sLRi˳ÏÁùxqsƒ«s
bPORPQßá NRPLRiùúNRPª«sWÌÁV LRiWF~Liµj…Li¿RÁ‡Á²yÖÁ. 2.12
@µ³j…róyxmsƒ«s
bPORPQßá: N]»R½ògS ¬s¸R…V„sV»R½V\ÛÍÁƒ«s Dµ][ùgRiVÌÁNRPV B¿Á[è
bPORPQßá »R½LRiVªy»R½ B»R½LRi bPORPQßá NSLRiùúNRPª«sWÌÁƒ«sV gRiVLjiLiÀÁ
xqósWÌÁ @ª«sgSx¤¦¦¦ƒ«sƒ«sV NRPÖÁöLi¿Á[ „sµ³R…LigS DLi²yÖÁ. N]»R½ògS ¬s¸R…V„sV»R½V\ÛÍÁƒ«s zqs‡Á÷Liµj… @LiµR…LRiW
NýRPLRiVäÌÁV/ @µ³j…NSLRiVÌÁV
»R½ª«sV ¬s¸R…Wª«sVNRPLi xmspLjiò @LiVVƒ«s ®ªsLiÈÁ®ƒs[ C
@µ³j…róyxmsƒ«s bPORPQßá NSLRiùúNRPª«sW¬sNTP ¥¦¦¦ÇÁLRiª«s²R…Li
@»yùª«saRPùNRPLi. C „sxtsQ¸R…VLiÍÜ[ ËØùLiNRPVÌÁ
ª«sVµ³R…ù xqsª«sVƒ«s*¸R…W»R½øNRP µR…XNRPöµ³R…Li @ª«sxqsLRiLi. 2.13. g_LRiª«s ‡Áx¤¦¦¦§ª«sV¼½ ª«sVLji¸R…VV
gRiVLjiòLixmso: ¿RÁNRPägS ¿Á[zqsƒ«s xms¬sNTP g_LRiª«sLi
µR…NRPVä»R½VLiµj…. C g_LRiª«sLi ‡Áx¤¦¦¦§ª«sV¼½ gRiVLjiòLixmso xmsµôðR…¼½
@®ƒs[µj… INRP @ƒyxqsNRPVòQ\®²…ƒ«s Dµ][ùgji¬s, gRiVLjiòLi¿RÁµR…gjiƒ«s „sµ³R…LigS
ª«sWƒ«szqsNRPLigS, ALôðjiNRPLigS úxms¼½NRPWÌÁ»R½ÌÁNRPV ÍÜ[ƒ«sV
¿Á[}qsµj…gS DLi²yÖÁ. C g_LRiª«s ‡Áx¤¦¦¦§ª«sV¼½ xmsµ³R…NRPLi @®ƒs[µj…
¬sxtsQöQORPQFy»R½LigS úxmsNRPÉÓÁLi¿RÁ‡Á²T…ƒ«sxmso²R…V, ª«sWú»R½®ªs[V
Dµ][ùgRiVÌÁV BLiNS ËØgS xms¬s¿Á[¸R…V²y¬sNTP ®ªsVVgæRiV¿RÁWxmso»yLRiV.
xms¬sxmsÈýÁ („sƒ«s¹¸…WgRiµyLRiVÌÁNRPV }qsª«sÌÁƒ«sLiµj…Li¿Á[ „sxtsQ¸R…VLiÍÜ[
D}msORPQ, ª«sVLji¸R…VV ryµ³yLRißá µR…XNRPöµ³R…Li, ¿RÁWzmsxqsWò
Dµ][ùgRiVÌÁƒ«sV xmsÉíÓÁLi¿RÁVN][NRPVLi²y ª«sµj…ÛÍÁ[}qsò ªyLjiNTP
»R½xmsöV²R…V xqsLiZNP[»yÌÁƒ«sV BÀÁ胫sÈýÁª«so»R½VLiµj…. „s¬s¹¸…WgRiµyLRiVÌÁNRPV }qsª«sÌÁLiµj…Li¿Á[ „sxtsQ¸R…VLiÍÜ[
D}msORPQ ª«sz¤¦¦¦Li¿RÁ²y¬sõ ®ƒs[LRiLigS xmsLjigRißÓáLi¿yÖÁ. Dµ][ùgRiVÌÁ
ryª«sVLôðSQù¬sõ, „s¬s¹¸…WgRiµyLRiVÌÁNRPV
ªyLRiV @Liµj…Li¿Á[ }qsª«sÌÁƒ«sV, ªyLji xms¬s»R½ƒy¬sõ µR…XztísQÍÜ[
DLi¿RÁVN]¬s INRP ®ªs[V\ÛÍÁƒ«s xmsµôðR…¼½ µy*LS „sÌÁVª«sÌÁƒ«sV FsLiÀÁ,
rôðyLiVV¬s ¬sLñRiLiVVLiÀÁ,
‡Áx¤¦¦¦§ª«sV¼½ ¬sÀÁè g_LRi„sLi¿yÖÁ. G xmsµôðR…¼½ @LiVVƒy xqslLi[, ¬sxtsQöQORPQFy»R½LigS DLi²T… FsÈÁVª«sLiÉÓÁ
xmsORPQFy»R½ µ³][LRißÓáNUP @ª«sNSaRPLi B¿Á[è Lki¼½ÍÜ[ DLi²R…NRPW²R…µR…V.
úF¡»y=x¤¦¦¦NRP ‡Áx¤¦¦¦§ª«sV¼½/ gRiVLjiòLixmso xms´R…NRPLi G\®µ…ƒy
xqslLi[, @Li¼½ª«sV ÌÁORPQQùLigS „s¬s¹¸…WgRiµyLRiVÌÁNRPV @Liµj…Li¿Á[
}qsª«sÌÁƒ«sV µR…XztísQÍÜ[ DLi¿RÁVN]®ƒs[ LRiWF~Liµj…Li¿RÁÈÁLi
@ª«sxqsLRiLi. 2.13
xmsµôðR…»R½VÌÁV
ª«sVLji¸R…VV „sµ³yƒyÌÁV: ËØùLiNRPVÌÁV úxms˳ت«s xmspLji»R½LigS xqsª«sVLôðRiª«sLi»R½LigS
xms¬s¿Á[¸R…V²y¬sNTP ª«sVLji¸R…VV „s¬s¹¸…WgRiµyLRiV²R…V »R½ª«sVª«sµôR…
DLiÀÁƒ«s µ³R…ƒ«s xqsLiLRiORPQßáNRPV ¥¦¦¦„dsVgS ¬sÌÁª«s²y¬sNTP xqs¥¦¦¦¸R…V
xms®²…[ „sµ³R…LigS xmsµôðR…»R½VÌÁV ª«sVLji¸R…VV
„sµ³yƒyÌÁV DLi²R…ÈÁLi @ª«sxqsLRiLi. ËØùLiNRPVÌÁV »yª«sVV @ƒ«sVxqsLjixqsVòƒ«sõ xmsµôðR…»R½VÌÁV
ª«sVLji¸R…VV „sµ³yƒyÌÁÍÜ[ ¬sLRiLi»R½LRiLi N]»R½ò ªyÉÓÁ¬s
úxms®ªs[aRP##|ms²R…V»R½W xms¬sNTP LSª«sƒ«sVNRPVƒ«sõ Fy»R½ „sµ³yƒyÌÁƒ«sV
ª«sµj…ÛÍÁ[xqsWò FsxmsöÉÓÁNRPxmsöV²R…V »yÇØgS N]ƒ«srygjixqsWò DLiÉØLiVV. 2.14
„s¬s¹¸…WgRiµyLRiVNRPV
@Liµj…Li¿Á[ }qsª«sÌÁ »R½¬sÐdÁ (A²T…ÉÞ): „s¬s¹¸…WgRiµyLRiVNRPV @Liµj…xqsVòƒ«sõ ‡Áx¤¦¦¦§ª«sVVÐdÁƒ«s
}qsª«sÌÁƒ«sV xqs„dsVOTPQLiÀÁ, FsxmsöÉÓÁNRPxmsöV²R…V N]»R½ò „sµ³yƒyÌÁƒ«sV
gRiVLjiòLiÀÁ @µR…ƒ«sLigS úxms®ªs[aRP##|ms²R…V»R½W DLi²yÖÁ. ËØùLiNRPVÌÁV
„s¬s¹¸…WgRiµyLRiVÌÁNRPV @Liµj…Li¿Á[ }qsª«sÌÁƒ«sV úxmsµ³yƒyLiaRPLigS
¼d½xqsVN]¬s ª«s°ÖÁNRP róyLiVVÍÜ[,
„sµ³yƒ«s ¬sLñRi¸R…WÌÁƒ«sV ª«sVLji¸R…VV „s¬s¹¸…WgRiµyLRiVÌÁNRPV
@Liµj…Li¿Á[ }qsª«sÌÁƒ«sV „sxqsòQX»R½ xmsLRi¿Á[ „sxtsQ¸R…VLiÍÜ[
xqósWÌÁróyLiVV ÍÜ[NRPW²y »R½¬sÐdÁ „sµ³yƒyÌÁNRPV ÍÜ[‡Á²T… DLi²R…ª«s¿RÁVè. 2.16. zmnsLSùµR…VÌÁ xmsoxqsòNRPLi: INRP zmnsLSùµR…VÌÁ ª«sVLji¸R…VV xqsÌÁ¥¦¦¦ÌÁ |msÛÉíÁƒ«sV ËØùLiNRPV
Aª«sLRißáÍÜ[ INRP úxmsª«sVVÅÁ\®ªsVƒ«s
xqósÌÁLiÍÜ[ DLi¿yÖÁ. úxms¼½ ËØùLiNRPV aSÅÁÍÜ[ƒ«sV INRP zmnsLSùµR…VÌÁ
xmsoxqsòNS¬sõ IN]äNRPä |qsÉÞÍÜ[ ¿yÖÁƒ«sLi»R½ xqsLiÅÁùÍÜ[,
zmnsLSùµj…NTP »R½ORPQßáLi
zmnsLSùµR…V ¹¸…VVNRPä @N`PƒyÛÍÁ²`ê… úxms¼½ @LiµR…VËØÈÁVÍÜ[, ¾»½[ÖÁgæS
ÀÁLiÀÁ ¼d½xqsVN]®ƒs[ „sµ³R…LigS GLSöÈÁV ¿Á[zqs DLi¿yÖÁ. 2.17 »R½¬sÐdÁ/A²T…ÉÞ ¬s®ªs[µj…NRPÌÁV: »R½¬sÐdÁÌÁ\ZNP ¬s¸R…V„sVLi¿RÁ‡Á²T…ƒ«s @Li»R½LæRi»R½ »R½¬sÐdÁ
µyLRiVÌÁV/A²T…ÈÁLýRiV, A²T…ÉÞ xqsLixqósÌÁV, ËØùLiNRPV aSÅÁÌÁÍÜ[
„s¬s¹¸…WgRiµyLRiVÌÁNRPV ‡Áx¤¦¦¦§ª«sVVÐdÁƒ«sLigS @Liµj…xqsVòƒ«sõ }qsª«sÌÁ
„sµ³yƒyÌÁƒ«sV, xqsª«sVLôðRiª«sLi»R½LigS zmnsLSùµR…VÌÁƒ«sV
¬sLRi*z¤¦¦¦Li¿RÁ²R…Li, xqsª«sVxqsùÌÁ xmsLjixtsQäLRißá ¸R…VLiú»yLigRiLi
ª«sLiÉÓÁ @LiaSÌÁƒ«sV NRPW²y »R½ª«sV »R½¬sÐdÁ xqsª«sV¸R…VLiÍÜ[
xmsLjibdPÖÁLi¿yÖÁ. ªyLRiV gRiª«sV¬sLiÀÁƒ«s „sxtsQ¸R…WÌÁƒ«sV Aµ³yLRiLigS
¿Á[xqsVN]¬s, @®ƒs[NRP @LiaSÌÁÍÜ[
|msLRiVgRiVµR…ÌÁ ª«sVLji¸R…VV ÍÜ[ÈÁV FyÈýÁƒ«sV ƒ«s®ªsWµR…V ¿Á[¸R…V²R…Li
ÇÁLRigRiV»R½VLiµj…. 2.18
zmnsLSùµR…VÌÁNRPV
gRiV\lLiƒ«s Dµ][ùgRiVÌÁV: „s¬s¹¸…WgRiµyLRiVÌÁ»][ xqsLi‡ÁLiµ³R…Li
Dƒ«sõ „s˳ØgSÌÁÍÜ[ Dµ][ùgRiVÌÁƒ«sV FsLizmsNRP ¿Á[zqs ¬s¸R…V„sVLi¿yÖÁ.
¿yÖÁƒ«sLi»R½ xqsLiÅÁùÍÜ[ Dµ][ùgRiVÌÁNRPV E¥¦¦¦»R½øNRP\®ªsVƒ«s,
ƒ«sW»R½ƒ«s\®ªsVƒ«s µR…XNRPöµ³yÌÁ»][ Dµ][ùgRiVÌÁƒ«sV bPORPQßá Bª«s*²R…Li
µy*LS ªyLji¬s ®ªsVLRiVgRiV xmsLRi¿yÖÁ. „s¬s¹¸…WgRiµyLRiVÌÁNRPV
@Liµj…Li¿Á[ }qsª«sÌÁ µR…XNRPöµ³R…Li xmsÈýÁ, xqsöxtísQ\®ªsVƒ«s
@„s®µ³…[¸R…V»R½ ª«sVLji¸R…VV @g_LRiª«sLi NRPÖÁgji Dƒ«sõ Dµ][ùgRiVÌÁƒ«sV
gRiVLjiòLiÀÁ, xqsLi‡ÁLiµ³j…»R½ zqs‡Á÷Liµj…\|ms ¿RÁLRiùÌÁƒ«sV
¼d½xqsVN][ª«sÈÁLi»][ FyÈÁVgS ªyLji xqsLki*xqsV LjiNSLïRiVÌÁÍÜ[ C @LiaS¬sõ
¿Á[LSèÖÁ. 2.19
Dƒ«sõ»yµ³j…NSLRiVÌÁ
¹¸…VVNRPä ¬s¸R…V»R½NSÖÁNRP xqsLiµR…LRi+ƒ«sÌÁV: Dƒ«sõ»yµ³j…NSLRiVÌÁV aSÅÁÌÁƒ«sV xqsLiµR…Lji+Li¿Á[ xqsª«sV¸R…VLiÍÜ[ „s¬s¹¸…WgRiµyLRiVNRPV
@Liµj…Li¿Á[ }qsª«sÌÁƒ«sV úxmsµ³yƒ«sLigS µR…XztísQÍÜ[ DLi¿RÁVN][ªyÖÁ.
„s¬s¹¸…WgRiµyLRiVÌÁNRPV »yª«sVV NRPÖÁöLi¿Á[ }qsª«sÌÁNRPV xqsLi‡ÁLiµ³j…LiÀÁ, aSÅÁ
xqsª«sVLjiöLiÀÁƒ«s ¬s®ªs[µj…NRPƒ«sV ¿Á[¼½ÍÜ[ DLi¿RÁVN]¬s, ªyxqsòª«sLigS
aSÅÁÍÜ[ ªy»yª«sLRißجsõ F¡ÖÁè ¿RÁWzqs »R½¬sÐdÁ ¿Á[}qs g]xmsö @ª«sNSaRPLi
Dƒ«sõ»yµ³j…NSLRiVÌÁNRPV DLiÈÁVLiµj…. 2.20. ª«s°ÖÁNRP xqsµR…VFy¸R…WÌÁ GLSöÈÁV: ËØùLiNRPVÌÁV ªyÉÓÁ Aª«sLRißáÌÁÍÜ[, xqs\lLiƒ«s xmnsLjiõ¿RÁL`i,
ú»ygRiV¬dsÉÓÁ r¢NRPLRiùLi aRPVú˳ÏÁ\®ªsVƒ«s xmsLjixqsLSÌÁV (g][²R…ÌÁ\|ms
F¡xqísLýRiƒ«sV @LiÉÓÁLi¿RÁNRPVLi²y DLi²R…ÈÁLiNRPW²y BLiµR…VÍÜ[
¿Á[LRiè‡Á²T…Liµj…) ®ªsVVµR…\ÛÍÁƒ«s xqsµR…VFy¸R…WÌÁƒ«sV NRPÖÁöLi¿RÁ²R…Li
xmsÈýÁ úaRPµôðR… ª«sz¤¦¦¦LiÀÁƒ«sÈýÁLiVV¾»½[ ËØLiNTPLig` ª«sùª«s¥¦¦¦LSÌÁƒ«sV, xqsVÌÁ˳ÏÁLigS,
r¢NRPLRiùª«sLi»R½LigS ¬sLRi*z¤¦¦¦Li¿RÁ²y¬sNTP „dsÌÁV NRPÌÁVgRiV»R½VLiµj…. 2.21. „s¬s¹¸…WgRiµyLRiVNRPV @ª«sgSx¤¦¦¦ƒ«s
NRPÖÁöLi¿RÁ²R…Li: ËØùLiNRPVÌÁ»][ „s¬s¹¸…WgRiµyLRiVÌÁV
Íتy®µ…[„dsÌÁƒ«sV ¬sLRi*z¤¦¦¦Li¿RÁ²y¬sNTPgSƒ«sV, „s¬s¹¸…WgRiµyLRiVÌÁNRPV
ªyLji x¤¦¦¦NRPVäÌÁV,
Ëص³R…ù»R½ÌÁV lLiLi²T…LiÉÓÁ
xmsÈýÁ @ª«sgSx¤¦¦¦ƒ«s NRPÖÁöLi¿RÁ²R…Li @®ƒs[µj… INRP
úFyµ³R…„sVNSLiaRPLigS ˳؄sLiÀÁ ËØùLiNRPVÌÁV C @LiaRPLi\|ms µR…XztísQ|msÉíØÖÁ.
„s¬s¹¸…WgRiµyLRiVNRPV ËØùLiNRPV @Liµj…Li¿Á[ „s„sµ³R… xms´R…NSÌÁV,
}qsª«sÌÁ gRiVLjiLi¿Á[ NSNRP,
»R½ƒ«sNRPV ËØùLiNRPV NRPÖÁöLi¿Á[ }qsª«sÌÁ „sxtsQ¸R…VLiÍÜ[
@ƒ«sVxqsLjixqsVòƒ«sõ xmsµôðR…»R½VÌÁV, „sµ³yƒyÌÁV, ƒyù¸R…V @ª«sxqsLSÌÁV
ª«sVLji¸R…VV xmsLji„sV»R½VÌÁ gRiVLjiLiÀÁ NRPW²R… úxmsNRPÈÁƒ«sÌÁV,
ryz¤¦¦¦»R½ùLi, ËØùƒ«sLýRiV, |qs„sVƒyLýRiV ®ªsVVµR…\ÛÍÁƒ«s @LiaSÌÁ
xqs®ªs[VøÎÏÁƒ«sLi µy*LS @ª«sgSx¤¦¦¦ƒ«s NRPÖÁgjiLi¿yÖÁ. ËØùLiNRPVÌÁV,
„s¬s¹¸…WgRiµyLRiVÌÁ @ª«sgSx¤¦¦¦ƒ«s NSLRiùúNRPª«sWÌÁ¬sõLiÉÓÁÍÜ[
Dµ][ùgRiVÌÁV NRPW²y FyÍæÜ®ƒs[ÈÁÈýÁV ¿Á[¸R…WÖÁ. 2.22.
˳ÏÁúµR…»y GLSöÈýÁV: ÛÉÁúLRiLjixqísVÌÁV / ‡ÁLiµj…F¡ÈýÁV µy*LS ¿][ÈÁV ¿Á[xqsVNRPVƒ«sõ
xqsLixmnsVÈÁƒ«sÌÁƒ«sV µR…XztísQÍÜ[ DLi¿RÁVN]¬s ËØùLiNRPVÌÁV »R½ª«sV aSÅÁÌÁÍÜ[ úxmsxqsVò»R½ ˳ÏÁúµR…»y ª«sùª«sxqósƒ«sV
xqs„dsVOTPQLiÀÁ, ®ªsVLRiVgRiV xmsLRi¿RÁ²R…Li µy*LS, úxmsÇÁÌÁNRPV,
Dµ][ùgRiVÌÁNRPV ËØùLiNRPV xmsÈýÁ ƒ«sª«sVøNS¬sõ GLRiöLRi¿yÖÁ. ˳ÏÁúµR…»y
zqs‡Á÷Liµj…NTP NRPxqsLRi»R½Vò ª«sVLji¸R…VV bPORPQßá NRPÖÁöLi¿Á[ „sxtsQ¸R…VLiÍÜ[ ¥¦¦¦„dsV¬s Bªy*ÖÁ. 2.23. xqsª«sVVÀÁ»R½ „sµ³yƒyÌÁ ¬s¸R…Vª«sWª«s×Á c
ËØùLiNRPV }qsª«sÌÁNRPV „sµ³j…Li¿Á[ ¿³yLêkiÌÁƒ«sV gRiVLjiLiÀÁ
xqsöxtísQLigS ¾»½ÖÁ¸R…VÛÇÁ[¸R…V²R…Li: ËØùLiNRPVÌÁV »R½ª«sV»R½ª«sV ËÜ[LôRiVÌÁ
A®ªsWµR…Li»][ }qsª«sÌÁ ¿³yLêkiÌÁƒ«sV ¬sLñRiLiVVLi¿Á[ }qs*¿RÁèé. NRPÖÁgji
DƒyõLiVV. @LiVVƒ«sxmsöÉÓÁNUP ¿ÁNRPV䪫sxqsWÌÁV ¿³yLêkiÌÁV ª«sLiÉÓÁ
@®ƒs[NRP LRiNS\ÛÍÁƒ«s }qsª«sÌÁNRPV ¿³yLêkiÌÁƒ«sV
¬sLñRiLiVVLi¿Á[ÈÁxmsöV²R…V, »yª«sVV xqsª«sVVÀÁ»R½\®ªsVƒ«s ¿³yLêkiÌÁ®ƒs[
ª«sxqsWÌÁV ¿Á[xqsVòƒyõª«sV¬s ¬s‡ÁLiµ³R…ƒ«sÌÁƒ«sV
@¼½úNRP„sVLi¿RÁNRPVLi²y, }qsª«sÌÁNRPV ÅÁLRiVè ¿Á[}qs ryµ³yLRißá
ª«sù¸R…W¬sõ ª«sWú»R½®ªs[V ¿³yLêkiÌÁ LRiWxmsLiÍÜ[ ª«sxqsWÌÁV
¿Á[xqsVòƒ«sÈýÁVgS ¥¦¦¦„dsV¬s Bªy*ÖÁ. »R½NRPV䪫s „sÌÁVª«sgRiÌÁ
ª«sùª«s¥¦¦¦LSÌÁƒ«sV ÇÁLji}ms
„s¬s¹¸…WgRiµyLRiVÌÁƒ«sVLi²T… @xmsLSµ³R… LRiVxqsVª«sVVƒ«sV ª«sxqsWÌÁV ¿Á[¸R…V²R…Li ÛÍÁ[µR…ƒ«sõ ¥¦¦¦„dsV¬s Bª«s*²R…LiÍÜ[
NRPW²y ÇØúgRi»R½ò ª«sz¤¦¦¦Li¿yÖÁ. ËØùLiNTPLig`i }qsª«sÌÁÍÜ[, FyLRiµR…LRi+NRP»R½ƒ«sV ¥¦¦¦„dsVgS
Bª«s*Éجs\ZNP, |tsQ²R…WùÍÞï xqsx¤¦¦¦NSLRi ËØùLiNRPVÌÁV ªyLRiV ª«sxqsWÌÁV
¿Á[xqsVòƒ«sõ @®ƒs[NRP xqsLki*xqsV ¿³yLêkiÌÁ „sª«sLSÌÁƒ«sV @Liµj…Li¿Á[
D»R½ö»R½VòÌÁ Aµ³yLRiLigS ¬sLñki»R½ FnyLSøÉÞÍÜ[ »yÇØ xqsª«sW¿yLS¬sõ ªyLji
®ªsËÞ\|qsÉÞÍÜ[ úxmsNRPÉÓÁLi¿yÖÁ. BLiNS, @¬sõ xmsÈíÁßá xqsx¤¦¦¦NSLRi
ËØùLiNRPVÌÁV, |tsQ²R…WùÍÞï ¸R…VVzqsÕÁÌÁ»][
NRPW²y NRPÌÁVxmsoN]¬s ªyLjiªyLji NSLSùÌÁ¸R…WÌÁV/aSÅÁÌÁ ª«sµôR… C
µj…gRiVª«s DµR…x¤¦¦¦LjiLiÀÁƒ«s xqsLki*xqsV ¿³yLêkiÌÁNRPV
xqsLi‡ÁLiµ³j…LiÀÁ, rôðy¬sNRP ˳ØxtsQÌÁÍÜ[
úxmsµR…LRi+ƒ«sNRPV DLi¿yÖÁ. Fs) ¿³yLêkiÌÁV ÛÍÁ[¬s
DÀÁ»R½}qsª«sÌÁV ÕÁ) B»R½LRiª«sVVÌÁV 1.
}qs„sLig`i= ËØùLiNRPV ÆØ»yÌÁÍÜ[ NRP¬dsxqs ¬sÌÁ*ƒ«sV
DLi¿RÁ²R…Li. 2.
}qs„sLig`i= ËØùLiNRPV ÆØ»yÍÜ[ NRP¬dsxqs ¬sÌÁ* ®ªsVV»yò¬sõ
DLi¿RÁNRPF¡¾»½[ „sµ³j…Li¿Á[ ¿³yLêkiÌÁ ®ªsVV»R½òLi 3.
róy¬sZNP[»R½LRi ¿ÁNRPVäÌÁ
ª«sxqsWÎýÏÁ\ZNP „sµ³j…Li¿Á[ ¿³yLêkiÌÁV. 4.
²T…ª«sWLi²R…V ú²yxmnísQoÌÁ ÇØLkiNTP „sµ³j…Li¿Á[
LRiVxqsVª«sVV. 5.
¿ÁNRPVäxmsoxqsòNSÌÁ ÇØLkiNTP „sµ³j…Li¿Á[
¿³yLêkiÌÁVc G\®ªsVƒy Dƒ«sõQÈýÁLiVV¾»½[. 6.
ÆØ»y ¬s®ªs[µj…NRPƒ«sV F~LiµR…ÉجsNTP
„sµ³j…Li¿Á[ LRiVxqsVª«sVV. 7.
ÆØ»yƒ«sV ª«sVWzqs®ªs[¸R…V²y¬sNTP
„sµ³j…Li¿Á[ LRiVxqsVª«sVV G\®ªsVƒy DLiÛÉÁ[. 8.
²T…FyÑÁÈýÁV/ Fs.ÉÓÁ.FsLi ÌÁƒ«sVLi²T… ƒ«sgRiµR…V
¼d½zqsƒ«sLiµR…VNRPV „sµ³j…Li¿Á[ ¿³yLêkiÌÁV c
G\®ªsVƒy DLiÛÉÁ[. 2.24. xqsª«sV¸R…W¬sNTP xqsLi‡ÁLiµ³j…LiÀÁƒ«s
¬s‡ÁLiµ³R…ƒ«sÌÁ úxmsµR…LRi+ƒ«s: úxms¾»½[ùNRP\®ªsVƒ«s ªyùFyLRi Íتy®µ…[„dsÌÁNRPV
xqsLi‡ÁLiµ³j…LiÀÁƒ«s xqsª«sV¸R…V ¬s‡ÁLiµ³R…ƒ«sÌÁƒ«sV ËØùLiNRPV¥¦¦¦ÌÁVÍÜ[
xqs\lLiƒ«s „sµ³R…LigS úxmsµR…LRi+ƒ«sNRPV DLi¿RÁ²R…Li ª«sÌýÁ
„s¬s¹¸…WgRiµyLRiVÌÁ µR…XztísQ¬s ANRPL<jiLi¿RÁ²R…Li, @®µ…[„sµ³R…LigS
Dµ][ùgRiVÌÁ xqsª«sV¸R…V FyÌÁƒ«sNRPV NRPW²y Dxms¹¸…WgRi xms²R…V»R½VLiµj…. 2.25.
ÆØ»y
¿ÁÖýÁLixmso (FsN_LiÉÞ }msLiVW)ÌÁ ¿ÁNRPVäÌÁ
ª«sxqsWÌÁVcª«sVW²][ª«sùQQNTPò ÆØ»yNRPV LS‡Á²R…VÌÁ ÇÁª«sVƒ«sV
¬s}tsQµ³j…Li¿RÁ²R…Li: xmsÈíÁßá xqsx¤¦¦¦NSLRi ËØùLiNRPVÌÁV, ¬slLôi[bPLiÀÁƒ«s
¿ÁNRPVäúgRi{¤¦¦¦»R½ N]LRiNRPV NSNRPVLi²y ª«sVLji G ª«sùQQNTPò N]LRiNRPV
NRPW²y @N_äLiÉÞ }msLiVW ¿ÁNRPVäÌÁƒ«sV
ª«sxqsWÌÁV ¿Á[¸R…VLSµR…V. ¿ÁNRPVäúªy}qs ª«sùQQNTPò ª«sxqsWÌÁV
®ªsVV»yò¬sõ úgRi{¤¦¦¦»R½ @N_äLiÉÞNRPV NSNRP ª«sVLji G B»R½LRi
ÆØ»yÍÜ[\®ƒsƒy ÇÁª«sV ¿Á[¸R…Vª«sV¬s ËØùLiNRPVNRPV
xqsWÀÁLiÀÁƒ«sÈýÁLiVV¾»½[ A ¿RÁLRiù, @N_LiÉÞ }msLiVW ¿ÁNRPVä xqs*»R½zqs=µôðR… ÌÁORPQßجsNTP
„sLRiVµôðR…LigS D®µô…[bPLixms ‡Á²T…Liµj…
NRPƒ«sVNRP, ËØùLiNRPVÌÁV ¿ÁNRPVäNRPLRiò/¿ÁNRPVäúgRi{¤¦¦¦»R½ƒ«sV
¿ÁNRPVä ¼d½xqsVN][ª«sÌÁzqsLiµj…gSƒ«sV ÛÍÁ[µy ¿ÁNRPVä
úgRi{¤¦¦¦»R½Â¿Á[zqsƒ«s xqsW¿RÁƒ«sƒ«sV ®ªsƒ«sNRPVä
¼d½xqsVN][ª«sÌÁzqsLiµj…gSƒ«sV ¿ÁNRPVä NRPLRiòƒ«sV N][LSÖÁ. ¿ÁNRPVä
NRPLRiò @LiVVƒ«s ËØùLiNRPV µy*LS ª«sVL]NRP
ËØùLiNRPVNRPV ¿ÁÖýÁLixmsoÌÁV ¿Á[}qs „sxtsQ¸R…VLiÍÜ[ NRPW²y C
xqsW¿RÁƒ«sÌÁV ª«sLjiòryòLiVV. 2.26.
zms.zqs.ÕÁ.ÌÁµy*LS @µR…ƒ«sxmso N_LiÈÁLýRi ª«sµôR… r¢NRPLSùÌÁV : @µR…ƒ«sxmso N_LiÈÁLýRiÍÜ[ C µj…gRiVª«s
¾»½ÖÁzmsƒ«s xmsLji„sV»R½ Íتy®µ…[„dsÌÁƒ«sV ¬sLRi*z¤¦¦¦Li¿RÁ²y¬sNTP xmsÈíÁßá
xqsx¤¦¦¦NSLRi ËØùLiNRPVÌÁƒ«sV @ƒ«sVª«sV¼½Li¿RÁ²R…Li ÇÁLjigjiLiµj…. 1.
²T…FyÑÁÉÞ/²R…‡ÁV÷ ªyxmsxqsV ¼d½xqsVN]®ƒs[ ª«sùª«s¥¦¦¦LSÌÁV 2.
ú²yxmnísQoÌÁV ª«sVLji¸R…VV ®ªsVLiVVÍÞ úÉ؃±s=xmnsLýRi ÇØLki
ª«sVLji¸R…VV ƒ«sgRiµR…VgS ª«sWLRiè²R…Li. 3.
úÉØ®ªsÌÁL`i= ¿ÁNRPVäÌÁ ÇØLki ª«sVLji¸R…VV ƒ«sgRiµR…VgS
ª«sWLRiVö. 4.
ÕÁÌýÁVÌÁ ª«sxqsWÌÁV 5.
„s¬s¹¸…WgRiµyLRiVÌÁ zmnsN`P=²`… ²T…FyÑÁÈýÁ\|ms ªyLjiNTP LRiVßØÌÁ
ÇØLki (@µR…ƒ«sxmso N_LiÈÁL`iÍÜ[¬s
xqsLi‡ÁLiµ³j…»R½ @µ³j…NSLji @µ³j…NSLSÌÁNRPV ÍÜ[‡Á²T…) 6.
B»R½LRi LRiVßØÌÁ xmsLizmsßÔá (ª«sùNRPVòÌÁNRPV ª«sWú»R½®ªs[V) úxmsµ³yƒ«s NSLSùÌÁ¸R…VLi µy*LS Aµ³yLji»R½
aSÅÁµy*LS LRiV.10.00ÌÁ xmsLji„sV¼½NTP ÍÜ[‡Á²T…ª«sVLiÇÁÚ\lLiƒ«s„s. 2.27. N_LiÈÁLýRiÍÜ[ ƒ¯[ÈýÁ ÛÍÁNTPäLixmso ¸R…VLiú»yÌÁ
GLSöÈÁV c ¸R…VV.zqs.ÕÁ.ÌÁV: úFyµ³R…„sVNRP
(xmsÈíÁßá) xqsx¤¦¦¦NSLRi ËØùLiNRPVÌÁV ²R…Wù¸R…VÍÞ ²T…£qs}mýs ƒ¯[ÈýÁ ÛÍÁNTPäLixmso ¸R…VLiú»yÌÁƒ«sV,
„s¬s¹¸…WgRiµyLRiVÌÁ r¢NRPLSùLóRiLi ªyÉÓÁ aSÅÁÌÁ ¹¸…VVNRPä ¿ÁÖýÁLixmso
N_LiÈÁLýRiª«sµôR… GLSöÈÁV ¿Á[¸R…V²R…Li ª«sÌýÁ,
úxmsÇÁÌÁÍÜ[ ƒ«sª«sVøNRPLi GLRiö²T… ªyLRiV NSgji»R½Li ËØLi²ýR…»][
¿RÁVÉíÓÁƒ«s ƒ¯[ÈýÁ NRPÈíÁÌÁƒ«sV {qs*NRPLjiLi¿RÁ²y¬sNTP
@LigkiNRPLjiryòLRiV. 3.
róy¬sNRP/róy¬sZNP[»R½LRi
¿ÁNRPVäÌÁ »R½ORPQßá ÇÁª«sV: 3.1.
róy¬sNRP/róy¬sZNP[»R½LRi
¿ÁNRPVäÌÁV c LRiW.5000/cÌÁ ª«sLRiNRPV: @¬sõ
úFyµ³R…„sVNRP (xmsÈíÁßá) xqsx¤¦¦¦NSLRi
ËØùLiNRPVÌÁ ª«sùQQNTPògRi»R½
ÆØ»yµyLRiVÌÁV
xqsª«sVLjiöLiÀÁƒ«s LRiV. 5000/c NRPV „sVLi¿RÁ¬s @¬sõ róy¬sNRP/róy¬sZNP[»R½LRi ¿ÁNRPVäÌÁƒ«sV, xqsµR…LRiV ÆØ»yµyLRiVÌÁ
ÆØ»y ¬sLRi*x¤¦¦¦ßá „sxtsQ¸R…VLiÍÜ[ ËØùLiNRPV xqsLi»R½Xzmsò ¿ÁLiµj…ƒ«s
xmsORPQLiÍÜ[ A ¿ÁNRPVäÌÁƒ«sV »R½ORPQßáLi ÇÁª«sV ¿Á[xqsVNRPVLiÉØLiVV. C
GLSöÈýÁƒ«sV ƒ«sª«sVøNRPLi»][ @ƒ«sVxqsLjiLi¿yÖÁ.
róy¬sZNP[»R½LRi ¿ÁNRPVäÌÁ „sxtsQ¸R…VLiÍÜ[
ËØùLiNRPVÌÁV ryµ³yLRißá ª«sxqsWÌÁV ¿³yLêkiÌÁƒ«sV LS‡ÁÈíÁVNRPVLiÉØLiVV.
INRP ryµ³yLRißá\®ªsVƒ«s „sxtsQ¸R…VLigS C }qsª«sƒ«sV
NRPÖÁöLi¿Á[ ËØùLiNRPVÌÁV C „sxtsQ¸R…VLiÍÜ[ „s¬s¹¸…WgRiµyLRiV
@˳ÏÁùLôðRiƒ«s\ZNP FsµR…VLRiV ¿RÁW²R…LSµR…V. @LiVVƒ«sxmsöÉÓÁNUP róy¬sNRP
¿ÁNRPVäÌÁNRPV xqsLi‡ÁLiµ³j…LiÀÁ, LRiW. 5000/c ÌÁ ª«sLRiNRPV „s¬s¹¸…WgRiµyLRiVÌÁ @˳ÏÁùLôðRiƒ«s
®ªs[VLRiNRPV, ªyLRiV ËØùLiNRPV ¿³yLêkiÌÁƒ«sV ¿ÁÖýÁLi¿RÁ²y¬sNTP
zqsµôðR…xms²T…ƒ«s @ƒ«sLi»R½LRiLi ª«sWú»R½®ªs[V ¿ÁNRPV䃫sV
»R½ORPQß᮪s[V ÇÁª«sV ¿Á[}qs r¢NRPLSù¬sõ NRPÖÁöLi¿RÁ²R…Li ÇÁLRiVgRiV»R½VLiµj…. ¿ÁÖýÁLixmso NSNRPVLi²y ¿ÁNRPVäÌÁV ¼½Ljigji
ª«sÀÁ胫s xqsLiµR…LRi÷éLiÍÜ[ ¬sµ³R…VÌÁ ƒ«sVLi²T… ¼d½zqsBÀÁ胫s ª«sùª«sµ³j…NTP NRP¬dsxqs LRiVßØÌÁ ª«s²ïU…lLi[ÈÁV»][
ryµ³yLRißá ª«s²ïU… lLi[ÈÁVƒ«sV
ËØùLiNRPV LS‡ÁÈíÁV N][ª«s¿RÁVè. BLiµR…VN][xqsLi, ËØùLiNRPVÌÁV,
úxms®ªs[aRP##|msÉíÓÁƒ«s }mscBƒ±s zqýsxmsöVÌÁ\|ms, ¿ÁNRPVä @ƒyµR…LRißá
F~Liµj…ƒ«s xqsLiµR…LRi÷éLiÍÜ[,
ËØùLiNRPV ¬sµ³R…VÌÁ ƒ«sVLi²T… ®ªsVV»yò¬sõ ¼d½zqs BÀÁ胫s NSÌÁ
ª«sùª«sµ³j…NTP ryµ³yLRißá ª«s²ïU…lLi[ÈÁV ®ªsVV»yò¬sõ „s¬s¹¸…WgRiµyLRiV
ËØùLiNRPVNRPV ¿ÁÖýÁLi¿RÁª«sÌÁzqs DLiÈÁVLiµR…¬s xqsW¿RÁƒ«sƒ«sV ª«sVVúµj…Li¿RÁ²R…Li
ÇÁLjigjiLiµj…. @ƒ«sVxqsWÀÁ»R½ xmsÈíÁßá xqsx¤¦¦¦NSLRi ËØùLiNRPVÌÁV
LRiW.7,500/cÌÁ ª«sLRiNRPV ÆØ»yµyLRiVÌÁV xqsª«sVLjiöLiÀÁƒ«s @¬sõ róy¬sNRP/
róy¬sZNP[»R½LRi ¿ÁNRPVäÌÁNRPV, xqsµR…LRiV ÆØ»yµyLRiVÌÁV »R½ª«sV ÆØ»yÌÁƒ«sV xqsúNRPª«sVLigS
¬sLRi*z¤¦¦¦xqsVòƒ«sõÈýÁV ËØùLiNRPV xqsLi»R½Xzmsò ¿ÁLiµj…¾»½[, \|msƒ«s
¾»½ÖÁzmsƒ«s B»R½LRi ¬s‡ÁLiµ³R…ƒ«sÌÁNRPV ÍÜ[‡Á²T… »R½ORPQßá ÇÁª«sV
r¢NRPLSù¬sõ NRPÖÁöryòLiVV. 3.2
B»R½LRi róy¬sZNP[»R½LRi ¿ÁNRPVäÌÁV c
LRiW10,000/cÌÁª«sLRiNRPV. 3.2.1.
ƒyÌÁVgRiV ª«sV¥¦¦¦ƒ«sgRiLRi ZNP[LiúµyÌÁÍÜ[ FsLi.H.zqs.AL`i ¿ÁNRPVä
NýTP¸R…VlLiƒ±s= xmsµôðR…¼½ @ª«sVÌÁVÍÜ[ DLi²T…, „dsÉÓÁÍÜ[ INRP ËØùLiNRPV
\|ms úªyzqsƒ«s ¿ÁNRPVäNRPV B»R½LRi ª«sVW²R…V ª«sV¥¦¦¦ƒ«sgRiLRi
ZNP[LiúµyÌÁÍÜ[ G INRPä ËØùLiNRPVÍÜ[\®ƒsƒy ª«sxqsWÌÁV ¬s„sV»R½òLi
ªyLRiLiÍÜ[ GL][\ÛÇÁƒy xqsª«sVLjiöLiÀÁƒ«s ¹¸…V²R…ÌÁ, »R½µR…VxmsLji
ªyLRiLiÍÜ[ @®µ…[ L][ÇÁÙƒ«s (D.µy. r¡ª«sVªyLRiLi ƒ«sVLi²T… »R½µR…VxmsLji
r¡ª«sVªyLRiLi ª«sLRiNRPV) ÇÁª«sV NS‡Á²R…V»R½VLiµj…. {qs*NRPLRiò
ËØùLiNRPVÌÁ ƒ«sVLi²T… ª«sxqsWÌÁV\ZNP A®µ…[aSÌÁV @LiµR…ƒ«sxmsöÉÓÁZNP[
@ÈÁVª«sLiÉÓÁ r¢NRPLSù¬sõ „s¬s¹¸…WgRiµyLRiVÌÁNRPV NRPÖÁöLi¿RÁ²R…Li
ÇÁLRiVgRiV»R½VLiµj…. 3.2.2.
LSxtísQû LSÇÁµ³y¬s ZNP[LiúµyÌÁÍÜ[ ª«sVLji¸R…VV 100 NRPLiÛÉÁ[ „sVLiÀÁ
ËØùLiNRPV NSLSùÌÁ¸R…WÌÁV Dƒ«sõ B»R½LRi ZNP[LiúµyÌÁÍÜ[ 10 L][ÇÁÙÌÁ
ª«sùª«sµ³j…ÍÜ[ „s¬s¹¸…WgRiµyLRiV ÆØ»yNRPV úZNP²T…ÉÞ NS‡Á²T… ÆØ»yÌÁ
ƒ«sVLi²T… ƒ«sgRiµR…Vƒ«sV ¼d½¸R…V²y¬sNTP gSƒ«sV „s¬s¹¸…WgRiµyLRiVNRPV xmspLjiò }qs*¿RÁè郫sV
NRPÖÁöxqsVòLiµj…. {qs*NRPLRiò
ZNP[LiúµyÌÁƒ«sVLi²T… ª«sxqsWÌÁV\ZNP A®µ…[aSÌÁV @LiµR…ƒ«sxmsöÉÓÁNUP C
r¢NRPLSù¬sõ „s¬s¹¸…WgRiµyLRiVÌÁNRPV
NRPÖÁöLi¿yÖÁ. 3.2.3
BLiNS, @ÈÁVª«sLiÉÓÁ NSÌÁª«sùª«sµ³j…NTP ÍÜ[‡Á²T…ƒ«s
ª«sxqsWÎýÏÁ§/@ƒ«sVxqsWÀÁ»R½ ¿ÁÖýÁLixmsoÌÁNRPV @µR…ƒ«sLigS ¿³yLêkiÌÁƒ«sV
ª«sxqsWÌÁV ¿Á[¸R…VLSµR…V. ¿ÁNRPVäÌÁV ¿ÁÖýÁLixmso NSNRPVLi²y, ¼½Ljigji
ª«sÀÁ胫s xqsLiµR…LRi÷éLiÍÜ[, @µ³j…NRPLigS {qs*NRPLjiLiÀÁƒ«s
®ªsVV»yòÌÁNRPV, {qs*NRPLjiLiÀÁƒ«s ¾»½[µk…ƒ«sVLi²T…, A®ªsVV»yòÌÁƒ«sV
¼½Ljigji ¿ÁÖýÁLiÀÁƒ«s ¾»½[µk…ª«sLRiNRPV, ËØùLiNRPVÌÁV ªyùFyLRi
lLi[ÈÁV»][ ª«s²ïU…¬s ª«sxqsWÌÁV ¿Á[ryòLiVV. 3.2.4
ƒ«sxtísQ ˳ÏÁ¸R…WÌÁƒ«sV xmsLji„sV»R½Li
¿Á[xqsVN][ª«s²y¬sNTP, »R½XzmsòNRPLRi\®ªsVƒ«s ÆØ»yÌÁ ¬sLRi*x¤¦¦¦ßá
µyLRiVÌÁNRPV róy¬sZNP[»R½LRi ¿ÁNRPVäÌÁƒ«sV ÆØ»yÌÁNRPV úZNP²T…ÉÞ B¿Á[è
r¢NRPLSù¬sõ NRPÖÁöxqsWò, gRiLjixtîsQ ®ªsVV»yò¬sõ LRiW.10,000/cÌÁNRPV
|msLi¿yLRiV. INRP ¿ÁNRPVä ª«sVLji¸R…VV ÛÍÁ[µy ¿ÁNRPVäÌÁ „sÌÁVª«s
LRiW.10,000/cÌÁNRPV „sVLiÀÁ INRPL][ÇÁÙÍÜ[ ÛÍÁ[µy »R½µR…VxmsLji
L][ÇÁÙÌÁÍÜ[ ª«sxqsWÌÁV\ZNP ²T…FyÑÁÉÞ Â¿Á[zqsƒ«sxmso²R…V, \|msƒ«s }msL]䃫sõ
¬s‡ÁLiµ³R…ƒ«sÌÁ úxmsNSLRiLi LRiW.10,000/cÌÁ gRiLjixtîsQ xmsLji„sV¼½
®ªsVV»yò¬sõ ª«sWú»R½®ªs[V ËØùLiNRPV ƒ«sVLi²T… ¼d½xqsVN][ª«s²y¬sNTP
@ƒ«sVª«sV¼½ DLi²R…ÈÁLiª«sÌýÁ, G xqsª«sV¸R…VLiÍÜ[ \®ƒsƒy, G
ª«sùQQNTPògRi»R½ „s¬s¹¸…WgRiµyLRiV\ZNPƒy, ª«sxqsWÌÁV ËØùLiNRPV LRiW.
10,000/cÌÁ ®ªsVV»yò¬sNTP „sVLi¿RÁNRPVLi²y ƒ«sgRiµR…V {qs*NRPLRißáNRPV
@ƒ«sVª«sV¼½xqsVòLiµj…. @LiVVƒ«sxmsöÉÓÁNUP, xmsLRixms¼½ xmsú»yÌÁ
„sxtsQ¸R…VLiÍÜ[LRiW.10,000/cÌÁNRPV „sVLiÀÁƒ«s „sÌÁVª«s Dƒ«sõxmsöV²R…V, C
xmsú»yÌÁ ª«sxqsWÎÏÁ§þ xqs*ÌÁö ÇØxmsùLi»][, aSÅÁÌÁV Axmsú»yÌÁV xmsLixmsÉجsNTP,
ª«sVLji¸R…VV ƒ«sgRiµR…VgS ª«sWLRiè²y¬sNTP xqs»R½*LRi ¿RÁLRiùÌÁƒ«sV
¿Á[xms²R…»y¸R…Vƒ«sõ ¥¦¦¦„dsV¬s Bªy*ÖÁ. 3.3
róy¬sNRP
¿ÁNRPVäÌÁV: ËØùLiNRPV
N_LiÈÁLýRiÍÜ[ ¿ÁNRPVäÌÁV {qs*NRPLjiLiÀÁƒ«s
»R½LRiVªy»R½,„s¬s¹¸…WgRi µyLRiVÌÁ ÆØ»yÌÁÍÜ[ ryµ³yLRißá ª«sùª«sµ³j…ÍÜ[
ÇÁª«sV¿Á[¸R…V‡Á²T…, {qs*NRPLRißá ¾»½[µk… ƒ«sVLi²T… ÛÍÁNTPäLiÀÁ,
ª«sVW²R…ª«s xms¬s L][ÇÁÙƒ«s ƒ«sgRiµR…Vƒ«sV
ËØùLiNRPV ƒ«sVLi²T… ¼d½xqsVN][ª«s²y¬sNTP „s¬s¹¸…WgRiµyLRiVÌÁV @ƒ«sVª«sV¼½Li¿RÁ‡Á²yÖÁ. 3.4.
ÇÁªy‡ÁVµyLki
ª«sVLji¸R…VV @ª«sVÌÁV „sµ³yƒ«sLi: 3.4.1
\|msƒ«s ¾»½ÖÁzmsƒ«s ¬sLôðSLji»R½NSÌÁ ª«sùª«sµ³j… aSÅÁÌÁÍÜ[
ÅÁÀÁè»R½\®ªsVƒ«s ¥¦¦¦„dsV»][ FyÉÓÁLi¿RÁ‡Á²yÌÁLiÛÉÁ[, AÌÁryù¬sNTP
ËØùLiNRPV zqs‡Á÷Liµj… xqsöxtísQ\®ªsVƒ«s ÇÁªy‡ÁVµyLki¬s ª«sz¤¦¦¦Li¿yÖÁ.
BLiµR…VN][xqsLi INRP LjiÑÁxtísQLRiVƒ«sV
¬sLRi*z¤¦¦¦LiÀÁ @ª«sxqsLRi\®ªsVƒ«s ¿RÁLRiùÌÁV ¼d½xqsVN][ª«s²y¬sNTP
@ƒ«sVª«sogS AÌÁxqsù ª«sxqsWÎÏÁþƒ«sV @LiµR…VÍÜ[ ƒ«s®ªsWµR…V ¿Á[¸R…WÖÁ. 3.4.2.
BLiNS, ÇØxmsùLi xqsLi˳ÏÁ„sLiÀÁƒ«s xqsLiµR…LRi÷éLiÍÜ[,
„s¬s¹¸…WgRi µyLRiVƒ«sVLi²T… FsÈÁVª«sLiÉÓÁ @˳ÏÁùLóRiƒ«sÌÁV ÛÍÁ[NRPVLi²y®ƒs[, ÆØ»yµyLRiVÌÁNRPV ËØùLiNRPV A
ÇØFyù¬sNTP Ëص³R…ù»R½ ª«sz¤¦¦¦LiÀÁ @xmsLSµ³R… ª«s²ïU…¬s
¿ÁÖýÁxqsVòLiµR…¬s ¥¦¦¦„dsV¬s Bªy*ÖÁ. C xqsW¿RÁƒ«sÌÁƒ«sV ÅÁÀÁè»R½LigS
@ª«sVÌÁV xmsLRi¿RÁ²y¬sNTP, róy¬sZNP[»R½LRi ¿ÁNRPVäÌÁNRPV xqsLi‡ÁLiµ³j…LiÀÁƒ«s ª«sxqsWÎÏÁþÍÜ[
xqsLi˳ÏÁ„sLiÀÁƒ«s AÌÁryù¬sNTP gSƒ«sV, ª«s²ïU…¬s AÉÜ[®ªs[VÉÓÁN`P
(xqs*¸R…VLi¿yÌÁNRP)gS ÆØ»yNRPV úZNP²T…ÉÞ Â¿Á[¸R…V²R…Li ª«sÌýÁ,
úxmsÇÁÌÁƒ«sVLi²T… @˳ÏÁùLôðRiƒ«sÌÁV/ zmnsLSùµR…VÌÁV LSNRPVLi²y
¿RÁWxqsVN]®ƒs[ @ª«sNSaRPLi Dƒ«sõLiµR…Vƒ«s, C „sxtsQ¸R…VLiÍÜ[ aSÅÁÌÁNRPV
@ª«sxqsLRi\®ªsVƒ«s A®µ…[aSÌÁƒ«sV ÇØLki ¿Á[¸R…WÖÁ. 3.5.
róy¬sZNP[»R½LRi ¿ÁNRPVäÌÁV/ xmsLRixms¼½ xmsú»yÌÁ
ª«sxqsWÎÏÁþÍÜ[ AÌÁryù¬sNTP gSƒ«sV ª«s²ïU… ¿ÁÖýÁLixmso: 3.5.1 róy¬sZNP[»R½LRi
¿ÁNRPVäÌÁV ª«sVLji¸R…VV B»R½LRi xmsLRixms¼½ xmsú»yÌÁ ª«sxqsWÎÏÁþÍÜ[
ÇØxmsùLi ÇÁLjigjiƒ«s @¬sõ ª«sùª«s¥¦¦¦LSÌÁÍÜ[ }qs„sLig`i= ËØùLiNRPV
lLi[ÈÁV úxmsNSLRiLi ËØùLiNRPV »R½ƒ«s xqs*Li»R½ róy¬sZNP[»R½LRi aSÅÁÌÁ\|ms
úªy¸R…V‡Á²T…ƒ«s ÛÍÁ[µy ¿ÁNRPVäúgRi{¤¦¦¦»R½\ÛÍÁƒ«s B»R½LRi
róy¬sZNP[»R½LRi ËØùLiNRPVÌÁNRPV xqsLi‡ÁLiµ³j…LiÀÁƒ«s ¿ÁNRPVäÌÁV,
xmsLRixms¼½ úxms»yÌÁƒ«sV ª«sxqsWÎÏÁþ ¬s„sV»R½òLi xmsLizmsƒ«sxmso²R…V,
ƒ«sgRiµR…VgS ª«sWLRi¬s, „s¬s¹¸…WgRiµyLRiVÌÁ ÆØ»yÌÁÍÜ[ ÇÁª«sV NS‡Á²R…¬s
ÛÍÁ[µy „s¬s¹¸…WgRiµyLRiVÌÁ zmnsLSùµR…V µyÅÁÌÁV ¿Á[zqsƒ«s 14 L][ÇÁÙÌÁ
ÍÜ[xmsÌÁ ¿ÁÖýÁLi¿RÁ‡Á²R…¬s xmsLRixms¼½ xmsú»yÌÁƒ«sV ªyLjiNTP ªyxmsxqsV
¿Á[¸R…V¬s xqsLiµR…LS÷éÌÁÍÜ[ AÌÁryù¬sNTP Ëص³R…ù»R½ ª«sz¤¦¦¦xqsWò
ª«s²ïU…¬s ¿ÁÖýÁLi¿yÖÁ. 3.5.2. LSxtísQû úxmsµ³yƒ«s
ZNP[LiúµyÌÁÍÜ[ LS¸R…V‡Á²T…, µyÅÁ\ÛÍÁƒ«s ¿ÁNRPVäÌÁ „sxtsQ¸R…VLiÍÜ[,
D»R½òLRi »R½WLRiVö úFy»R½Li, zqsNTPäLiÌÁƒ«sV „sVƒ«s¥¦¦¦LiVVLiÀÁ,
róy¬sZNP[»R½LRi ¿ÁNRPVäÌÁV/xmsLRixms¼½ xmsú»yÌÁ ª«sxqsWÌÁVÍÜ[ 10
L][ÇÁÙÌÁNRPV „sVLiÀÁ, B»R½LRi @¬sõ
úFyLi»yÌÁNRPV xqsLi‡ÁLiµ³j…LiÀÁƒ«s ªyÉÓÁ „sxtsQ¸R…VLiÍÜ[ 14 L][ÇÁÙÌÁNRPV
„sVLiÀÁ, AÌÁxqsùLi ÇÁLjigjiƒ«sxmsöV²R…V, A ª«sùª«sµ³j…NTP, zmnsN`P=²`…
²T…FyÑÁÉÞ\|ms ¿ÁÖýÁLi¿Á[ ª«s²ïU… lLi[ÈÁVƒ«sV ª«sLjiòLixmsÛÇÁ[zqs
¿ÁÖýÁLi¿yÖÁ. BLiNS, róy¬sZNP[»R½LRi xmsLRixms¼½ xmsú»yÌÁ ª«sxqsWÎÏÁþNRPV
xqsLi‡ÁLiµ³j…LiÀÁ, aSÅÁ »R½LRixmsoƒ«s @ryµ³yLRißá ÇØxmsùLi xqsLi˳ÏÁ„sLiÀÁƒ«sxmso²R…V
ËØùLiNRPVÌÁV zmnsN`P=²`… ²T…FyÑÁÉÞ lLi[ÈÁVNRPLiÛÉÁ[ 2 aS»R½Li @µR…ƒ«sLigS
@xmsLSµ³R… ª«s²ïU…¬s ¿ÁÖýÁLi¿yÖÁ. 3.5.3. „s¬s¹¸…WgRiµyLRiV
ƒ«sVLi²T… FsÈÁVª«sLiÉÓÁ @˳ÏÁùLôðRiƒy ÛÍÁ[NRPVLi²y®ƒs[,
¿ÁÖýÁLi¿RÁª«sÌÁzqsƒ«s ª«s²ïU…¬s ¿ÁÖýÁLi¿yÖÁ/ „s¬s¹¸…WgRiµyLRiVNRPV
xqsLi‡ÁLiµ³j…LiÀÁƒ«s @¬sõLRiNSÌÁ ÆØ»yÌÁNRPV ÇÁª«sV ¿Á[¸R…WÖÁ. @LiVV¾»½[ A ª«s²ïU…, LRiV.5ÌÁNRPV ÛÍÁ[µy @Li»R½NRPV „sVLiÀÁ
Dƒ«sõxmso®²…[ ¿ÁÖýÁLi¿RÁ‡Á²R…V»R½VLiµj…. 3.5.4. Dƒ«sõ»yµ³j…NSLRiVÌÁV
aSÅÁÌÁƒ«sV xqsLiµR…Lji+iLiÀÁƒ«s xqsLiµR…LS÷éÌÁÍÜ[ C xqsW¿RÁƒ«sÌÁƒ«sV
ª«sLjiòLixmsÛÇÁ[xqsVòƒ«sõ
¼d½LRiVƒ«sV gRiª«sV¬sLi¿yÖÁ. 3.5.5. @LiVV¾»½[, xmsLRixms¼½
xmsú»yÌÁNRPV xqsLi‡ÁLiµ³j…LiÀÁ ¿ÁÖýÁLi¿RÁª«sÌÁzqsƒ«s ƒ«sgRiµR…Vƒ«sV,
ƒ«sgRiµR…V ÇÁª«sV,
Jª«sL`iú²yxmnísQo, ÛÍÁ[µy @xmsöV ÆØ»yÌÁNRPV ÇÁª«sV
¿Á[¸R…Vª«sÌÁzqs ª«sÀÁ胫sxmso²R…V, @ÈÁVª«sLiÉÓÁ „s¬s¹¸…WgRiµyLRiVÌÁNRPV
ƒyù¹¸…WÀÁ»R½ xmsLji¥¦¦¦LRi ¿ÁÖýÁLixmsoƒ«sV µR…XztísQÍÜ[ DLi¿RÁVN]¬s
róy¬sZNP[»R½LRi xmsLRixms¼½ xmsú»yÌÁ ª«sxqsWÌÁVÍÜ[ ËØùLiNRPV »R½LRixmnsQoƒ«s \|msƒ«s ¾»½ÖÁöƒ«s „sµ³R…LigS ryµ³yLRißá NSÌÁª«sùª«sµ³j…
NRPLiÛÉÁ[ „sVLiÀÁ, AÌÁxqsùLi xqsLi˳ÏÁ„sLiÀÁƒ«sxmsöV²R…V, ANSÍجsNTP,
ËØùLiNRPV @ª«sVÌÁV xmsLRiVxqsVòƒ«sõ NRP¬dsxqs LRiVßá ª«s²ïU… lLi[ÈÁV
úxmsNSLRiLi ª«s²ïU…¬s ¿ÁÖýÁLi¿yÖÁ. 3.6
róy¬sZNP[»R½LRi
xmsLRixms¼½ xmsú»yÌÁ »R½ORPQßá ª«sxqsWÎÏÁþ N][xqsLi @µR…ƒ«sxmso
¿RÁLRiùÌÁV: 3.6.1. úFyµ³R…„sVNRP (xmsÈíÁßá) xqsx¤¦¦¦NSLRi ËØùLiNRPVÌÁV
¿ÁNRPVäÌÁ ª«sxqsWÌÁV\ZNP xmsÛÉíÁ[ NSÌÁª«sùª«sµ³j…¬s »R½gæjiLi¿RÁ²y¬sNTP
C µj…gRiVª«s ¾»½ÖÁzmsƒ«s @µR…ƒ«sxmso ¿RÁLRiùÌÁƒ«sV úFyLRiLiÕ³ÁLi¿yÖÁ. 3.6.2. FsLi.H.zqs. 3.6.3. ª«sVVÅÁùQ\®ªsVƒ«s ZNP[LiúµyÌÁÍÜ[¬s ®ƒsÉÞ ª«sLjiäLig`i
}qsª«sÌÁ aSÅÁÌÁÍÜ[ƒ«sV, INRPÛÉÁ[ ZNP[LiúµR…LiÍÜ[ xms¬s¿Á[xqsVòƒ«sõ
}qsª«sÌÁV ª«sVLji¸R…VV B»R½LRi aSÅÁÌÁÍÜ[ƒ«sV Aµ³R…V¬sNRP µR…WLRi
úxmsryLSÌÁ ryLiZNP[¼½NRP ryµ³R…ƒyÌÁƒ«sV
„sxqsòQX»R½LigS „s¬s¹¸…WgjiLi¿Á[ GLSöÈýÁV ¿Á[¸R…WÖÁ. 3.6.4. róy¬sZNP[»R½LRi xmsLRixms¼½
xmsú»yÌÁ ª«sxqsWÌÁVN][xqsLi úxms®ªs[aRP##|msÉíÓÁƒ«s NTP*N`P/Fny£qís (»R½*Lji»R½Li/®ªs[gRiLi)
„sµ³yƒyÌÁƒ«sV úNRPª«sV‡Áµôðk…NRPLjiLi¿yÖÁ. 3.6.5. aSÅÁÌÁ ¬sLS*x¤¦¦¦NRPVÌÁV
®ªs[V\ÛÍÁƒ«s xmsLRiù®ªs[ORPQßძsV ¬sLRi*QQLjiòLi¿RÁ²y¬sNTP „dsÌÁVgS
róy¬sNRP/róy¬sZNP[»R½LRi ¿ÁNRPVäÌÁNRPV xqsLi‡ÁLiµ³j…LiÀÁ IN]äNRPä LRiNS¬sNTP
„s²T…„s²T…gS LjiÑÁxqísLýRiƒ«sV ¬sLRi*z¤¦¦¦Li¿yÖÁ. róy¬sZNP[»R½LRi
xmsLRixms¼½ xmsú»yÌÁ ª«sxqsWÌÁV úxmsúNTP¸R…Vƒ«sV ®ªs[gRiª«sLi»R½Li ¿Á[¸R…V²y¬sNTP „dsÌÁVgS „sµ³yƒyÌÁƒ«sV
¿RÁNRPäµj…®µô…[ ¿RÁLRiùÌÁƒ«sV úFyLRiLiÕ³ÁLi¿yÖÁ. 3.6.6. C xqsW¿RÁƒ«sÌÁ A¿RÁLRißძsV ¬sbP»R½LigS
xmsLji„dsOTPQLi¿Á[ D®µô…[aRPùLi»][, „s¬s¹¸…WgRiµyLRiVÌÁNRPV
®ªsVLRiV\lgiƒ«s }qsª«sÌÁƒ«sV @Liµj…Li¿RÁ²y¬sNTP ¬slLôi[bPLiÀÁƒ«s C
úxmsúNTP¸R…Vƒ«sV @Li»R½LæRi»R½ »R½¬sÐdÁ ‡ÁXLiµyÌÁNRPV, aSÅÁÌÁ »R½¬sÐdÁ¬s
¬sLRi*z¤¦¦¦Li¿Á[ xqsª«sV¸R…VLiÍÜ[ C @LiaSÌÁƒ«sV
xmsLjibdPÖÁLi¿RÁª«sÌÁzqsLiµj…gS xqsW¿RÁƒ«sÌÁƒ«sV ÇØLki ¿Á[¸R…Vª«s¿RÁVè. 3.6.7. \|msƒ«s }msL]䃫sõ xqsµR…VFy¸R…WÌÁ gRiVLjiLiÀÁ,
„s¬s¹¸…WgRiµyLRiVÌÁNRPV @ª«sgSx¤¦¦¦ƒ«s NRPÖÁöLi¿RÁ²R…Li NRPW²y ¿yÍØ
@ª«sxqsLRiLi NS‡ÁÉíÓÁ ËØùLiNRPVÌÁV NRPÖÁöxqsVòƒ«sõ r¢NRPLSùÌÁ
gRiVLjiLiÀÁƒ«s xqsª«sW¿yLS¬sõ @¬sõ aSÅÁÌÁÍÜ[ „s¬s¹¸…WgRiµyLRiVÌÁV
¾»½ÌÁVxqsVN][ª«s²y¬sNTP „dsÌÁVgS úxmsµR…Lji+Li¿Á[ GLSöÈýÁV ¿Á[¸R…WÖÁ. 4.
B»R½LRi
xqsW¿RÁƒ«sÌÁV : 4.1
¿ÁNRPVäxmsoxqsòNSÌÁ
ÇØLki: ¿ÁNRPVäxmsoxqsòNSÌÁ ª«sVVúµR…ßáÍÜ[
»R½gjiƒ«s ÇØúgRi»R½òÌÁV ¼d½xqsVN][ªyÖÁ. ¿ÁNRPVäÌÁƒ«sV xmsoxqsòNRPLi
ƒ«sVLi²T… xqsVÌÁ˳ÏÁLigS ®ªs[LRiV
¿Á[¸R…V²y¬sNTP „dsÌÁVgS, LRiLiúµ³yÌÁV (xmsL`ixmnslLi[xtsQƒ±s) GLSöÈÁV
¿Á[LiVVLi¿yÖÁ. ¿ÁNRPVäxmsoxqsòNSÌÁ \ÛËÁLi²T…Lig`i NRPW²y
xqsLi»R½XzmsòNRPLRiLigS DLi²T… „s¬s¹¸…WgRiµyLRiVÌÁNRPV FsÈÁVª«sLiÉÓÁ
@r¢NRPLRiùª«sVW NRPÌÁVgRiNRPVLi²y ¿RÁWxqsVN][ªyÖÁ. 4.2.
NSÌÁxmsLji„sV¼½
²T…FyÑÁÈýÁ xmsLjixmsNRP* ¾»½[µk…¬s ª«sVVLiµR…xqsVògS
¾»½ÖÁ¸R…VÛÇÁ[¸R…V²R…Li: 4.2.1. ²T…FyÑÁÈýÁ N][xqsLi ¿Á[xqsVN]®ƒs[ µR…LRiÆØxqsVò
FnyLRiLiÍÜ[ ËØùLiNRPVÌÁV
¬s¸R…V»R½NSÖÁNRP ²T…FyÑÁÈýÁ gRi²R…Vª«so ª«sVVgjizqsƒ«s »R½LRiVªy»R½
¿ÁÖýÁLixmsoNRPV xqsLi‡ÁLiµ³j…LiÀÁƒ«s ¬slLôi[aS¬sõ ¿Á[LSèÖÁ. 4.2.2. \|ms ¾»½ÖÁzmsƒ«s ¿RÁLRiùNRPV @µR…ƒ«sLigS, ¬s‡ÁLiµ³R…ƒ«s
úxmsNSLRiLi, „s¬s¹¸…WgRiµyLRiVÌÁNRPV BLiNS ®ªsVLRiVgæS }qsª«sÌÁƒ«sV
@Liµj…Li¿Á[ úNRPª«sVLiÍÜ[, NSÌÁxmsLji„sV¼½ ²T…FyÑÁÈýÁ
gRi²R…Vª«so¾»½[µk…ÌÁƒ«sV „ds\ÛÍÁƒ«sLi»R½ ª«sVVLiµR…VgS ²T…FyÑÁÈÁLýRiNRPV
¾»½ÖÁ¸R…VÛÇÁ[¸R…WÖÁ. 4.3.
zmnsLSùµR…VÌÁ
xmsoxqsòNS¬sõ ¬sLRi*z¤¦¦¦Li¿RÁ²R…Li: g]¸º…VF~Lji¸R…W NRP„sVÉÔÁ zqsFnyLRiV=ÌÁV 3.67 úxmsNSLRiLi,
ËØùLiNRPVÌÁV ¿yÖÁƒ«sLi»R½ xqsLiÅÁùÍÜ[ »R½ORPQß᮪s[V zmnsLSùµR…V
@Liµj…ƒ«sÈýÁVgS xqsWÀÁLi¿Á[ gRiVLjiòLixmso úxms¼½»][xqs¥¦¦¦,
xqsVÌÁ˳ÏÁLigS NSgji»y¬sõ ÀÁLiÀÁ ®ªs[LRiV ¿Á[}qsÈÁÈýÁVgS INRP
zmnsLSùµR…VÌÁ xmsoxqsòNS¬sõ @LiµR…VËØÈÁVÍÜ[ DLi¿yÖÁ. C zmnsLSùµR…V
xmsoxqsòNRPLiÍÜ[¬s LRiLiúµ³yÌÁ»][ xqsVÌÁ˳ÏÁLigS NSgji»y¬sõ
ÀÁLi¿RÁgRiÖÁlgi[ÈÁÈýÁVgS DLi®²…[ BLi²T…¸R…Vƒ±s
ËØùLiNRPV@r¡zqs¹¸…[VxtsQƒ±s @ƒ«sV‡Áµ³R…Li c2 ÍÜ[ BÀÁ胫s ƒ«sª«sVWƒy
úxmsNSLRiLi úxms»R½VÌÁƒ«sV »R½¸R…WLRiV ¿Á[LiVVLi¿yÖÁ. C zmnsLSùµR…VÌÁ
xmsoxqsòNSÌÁV @¬sõ ËØùLiNRPVÌÁ NSLSùÌÁ¸R…WÌÁÍÜ[ƒ«sV IZNP[ „sµ³R…LigS
DLi®²…[ÈÁÈýÁVgS xqs\lLiƒ«s ¿RÁLRiùÌÁƒ«sV ËØùLiNRPVÌÁV ¿Á[xmsÉíØÖÁ. 4.4
¬s¸R…V»R½
NSÖÁNRP ({msLji¸R…W²T…NRPÍÞ) xqs„dsVORPQ ª«sVLji¸R…VV xmsLRiù®ªs[ORPQßá: 4.4.1.
„s¬s¹¸…WgRiµyLRiVƒ«sV, »yª«sVV NRPÖÁöLi¿Á[ ƒyßáùQ\®ªsVƒ«s
}qsª«sÌÁ xmsÈýÁ FsxmsöÉÓÁNRPxmsöV²R…V xqsLi»R½XzmsòNRPLRiLigS
DLi¿RÁ²y¬sNTP BLiNS ®ªs[V\ÛÍÁƒ«s }qsª«sÌÁƒ«sLiµj…Li¿Á[LiµR…VNRPV N]»R½ò
N]»R½ò „sµ³yƒyÌÁƒ«sV gRiVLjiòLi¿yÌÁƒ«sõ D®µô…[aRPùLi»][ NRP„sVÉÔÁ
¿Á[zqsƒ«s @®ƒs[NRP zqsFnyLRiV=ÌÁV ª«s°ÖÁNRP róyLiVVƒ«sVLi²T…
ªyxqsòª«sLigS FsLi»R½ª«sLRiNRPV @ª«sVÌÁV
NS‡Á²R…V»R½Vƒyõ¸R…Vƒ«sõ @LiaS¬sõ gRiª«sV¬sLi¿RÁ²y¬sNTP
ËØùLiNRPVÌÁV FsxmsöÉÓÁNRPxmsöV²R…V xmsLjizqós¼½¬s ¬s¸R…V»R½ NSÖÁNRP
ª«sVWÍØùLiNRPƒ«sLi ¿Á[¸R…V²y¬sNTP ¿RÁLRiùÌÁƒ«sV ¿Á[xmsÛÉíÁ[
@ª«sxqsLRiLi FsLi»][ DLiµj…. 4.4.2.
NRP„sVÉÔÁ ¿Á[zqsƒ«s 15 NUPÌÁNRP\®ªsVƒ«s
zqsFnyLRiV=ÌÁ „sxtsQ¸R…VLiÍÜ[ INRP xqs\lLiƒ«s xmsLRiù®ªs[ORPQßá
xmsµôðR…¼½¬s ËØùLiNRPVÌÁV LRiWF~Liµj…Li¿RÁª«sÌÁzqsƒ«s @ª«sxqsLRiLi NRPW²y
DLiµj…. 4.4.3.
ËØùLiNRPVÌÁV
„s¬s¹¸…WgRiµyLRiVNRPV @Liµj…Li¿Á[ }qsª«sÌÁƒ«sV, ALRiV®ƒsÌÁÌÁ NSÍجsNTP
INRPryLji xmsLRiù®ªs[OTPQLi¿Á[, ¬s¸R…V»R½ NSÖÁNRP ª«sVWÍØùLiNRPƒ«s
xmsµôðR…¼½¬s úxms®ªs[aRP##|msÉíÓÁ, ÇÁÚƒ±s ®ƒsÌÁ ÀÁª«sLji NSÌÁLiÍÜ[
ª«sVLji¸R…VV ²T…|qsLi‡ÁLRiV ®ƒsÍØÅÁLRiVÍÜ[ @¬sõ ËØùLiNRPVÌÁNRPV
xqsLi‡ÁLiµ³j…LiÀÁƒ«s NSLSùÌÁ¸R…WÌÁÍÜ[ C zqsFnyLRiV=ÌÁ ª«sLjiòLixmso
„sµ³yƒy¬sõ xmsLjibdPÖÁLiÀÁ ËØùLiNRPV „s¬s¹¸…WgRiµyLRiVÌÁNRPV
@Liµj…xqsVòƒ«sõ }qsª«sÌÁ ƒyßáù»R½ƒ«sV
|msLiF~Liµj…LiÀÁ ªyLjiNTP |¤¦¦¦¿RÁVè xqsLi»R½Xzmsò¬s NRPÌÁgRiÛÇÁ[¸R…WÖÁ. 4.5.
²R…WzmýsZNP[ÉÞ
²T…ª«sWLi²R…V ú²yxmnísQoÌÁ ÇØLki: 4.5.1
²T…ª«sWLi²R…V ú²yxmnísQo úgRi{¤¦¦¦»R½ ËØùLiNRPV
aSÅÁƒ«sVLi²T… ƒ«sgRiµR…Vƒ«sV ¿ÁÖýÁLi¿RÁ‡Á²R…ÛÍÁ[µR…ƒ«sõ xqsW¿RÁƒ«s
@ª«sxqsLRiLi ÛÍÁ[NRPVLi²y®ƒs[, ¿yÖÁƒ«sLi»R½ ƒ«sxtísQxmsLji¥¦¦¦LRi xmspÀdÁ
„dsVµR… LRiV. 5000/cÌÁ ª«sLRiNRPV @Li»R½NRPƒyõ »R½NRPV䪫s „sÌÁVª«sgRiÌÁ ²R…WzmýsZNP[ÉÞ ²T…ª«sWLi²R…V ú²yxmnísQo
ÇØLki¿Á[¸R…V‡Á²R…V»R½VLiµj…. 4.5.2. ²R…WzmýsZNP[ÉÞ
ú²yxmnísQo ÇØLkiNTP NSÌÁ xmsLji„sV¼½ ¬sLñRi¸R…VLi: xqsLi‡ÁLiµ³j…»R½
@˳ÏÁùLôðRiƒ«s @Liµj…ƒ«s INRP xmsORPQLi L][ÇÁÙÌÁ ÍÜ[xmso ²R…WzmýsZNP[ÉÞ ú²yxmnísQo
ÇØLkiNTP ËØùLiNRPV ¥¦¦¦„dsV BxqsVòLiµj…. ²R…WzmýsZNP[ÉÞ ú²yxmnísQo
ÇØLkiNTP, ¬sLñki»R½ NSÌÁ ª«sùª«sµ³j…NTP „sVLiÀÁƒ«s ÇØxmsùLi ÇÁLjigji¾»½[,
xqsLi‡ÁLiµ³j…»R½ gRi²R…Vª«so ¾»½[µk…ƒ«sVLi²T…, ËØùLiNRPV zmnsN`P=²`…
²T…FyÑÁÈýÁ\|ms ¿ÁÖýÁLi¿Á[ ª«s²ïU… lLi[ÈÁVƒ«sV ª«sLjiòLixmsÛÇÁ[zqs
¿ÁÖýÁLi¿RÁ²R…Li µy*LS A „sµ³R…\®ªsVƒ«s ÇØFyù¬sNTP „s¬s¹¸…WgRiµyLRiVNRPV
xmsLji¥¦¦¦LRiLi ¿ÁÖýÁryòLRiV. 4.5.3.
\|msƒ«s ¾»½ÖÁöƒ«s C xqsW¿RÁƒ«sÌÁƒ«sV ËØùLiNRPV aSÅÁÌÁÍÜ[
ª«sLjiòLixmsÛÇÁ[xqsVòƒ«sõµk… ÛÍÁ[¬sµk…,
Dƒ«sõ»yµ³j…NSLRiVÌÁ aSÅÁÌÁ »R½¬sÐdÁÍÜ[ xmsLjibdPÖÁLi¿yÖÁ. 5.
ƒyª«sV
¬slLôi[aRP r¢NRPLSù¬sNTP ¿RÁÈíÁ‡ÁµôðR…\®ªsVƒ«s GLSöÈýÁV: ËØLiNTPLig`i
lLigRiVùÛÍÁ[xtsQƒ±s ¿RÁÈíÁLi, 1949 ((xqsx¤¦¦¦NSLRi xqsLixmnsWÌÁNRPV @ƒ«s*LiVVLi¿Á[
„sµ³R…LigS)ÍÜ[ „sVgRi»y @LiaSÌÁ»][ FyÈÁVgS 45 ÛÇÁ²`… Fs ƒ«sVLi²T… 45 ÛÇÁ²`…
Fs£mns ª«sLRiNRPV N]»R½ò |qsORPQQƒý«sƒ«sV
@µR…ƒ«sLigS ¿Á[LRiè²R…Li µy*LS ª«sWLRiVöÌÁV ¿Á[¸R…V²R…Li ÇÁLjigjiLiµj….
C ª«sWLRiVöÌÁ úxmsNSLRiLi C µj…gRiVª«s ¾»½ÖÁzmsƒ«s @LiaSÌÁV ¿][ÈÁV ¿Á[xqsVNRPVƒyõLiVV. Fs)
ËØùLiNRPVÍÜ[ ²T…FyÑÁÉÞ NRPÖÁgjiƒ«s
ÆØ»yµyLRiV ª«sVLRißÓáLiÀÁƒ«s xqsLiµR…LRi÷éLiÍÜ[ @»R½¬s ÆØ»yÍÜ[ ÇÁª«sVÍÜ[
Dƒ«sõ r~ª«sVVøƒ«sV ²T…FyÑÁÈÁL`i ƒyª«sV¬slLôi[aRPLi ¿Á[zqsƒ«s
ª«sùQQNTPòNTP ¿ÁÖýÁLi¿RÁ²y¬sNTP xqsx¤¦¦¦NSLRi ËØùLiNRPVÌÁNRPV „dsÌÁV
NRPÖÁgjiLiµj…. ÕÁ) „sÌÁV\®ªsƒ«s ª«sxqsVòª«soÌÁƒ«sV
ËØùLiNRPV xqsLiLRiORPQßáÍÜ[ DLiÀÁƒ«s ²T…FyÑÁÈÁL`i
ª«sVLRißÓáLiÀÁƒ«sxmso²R…V @»R½²R…V xqsWÀÁLiÀÁƒ«s ¬s¸R…VVNRPVò¬sNTP
(ƒy„sV¬dsNTP) LjiÇÁLRiV*ËØùLiNRPV ¬slLôi[bPLiÀÁƒ«s xmsµôðR…¼½ úxmsNSLRiLi
Aª«sxqsVòª«soÌÁ ÇØÕÁ»yƒ«sV »R½¸R…WLRiV ¿Á[zqsƒ«s »R½µR…VxmsLji
@xmsögjiLi¿RÁ²y¬sNTP xqsx¤¦¦¦NSLRi ËØùLiNRPVNRPV „dsÌÁV NRPÖÁgjiLiµj…. zqs) ËØùLiNRPV ÍØNRPL`iƒ«sV @®µô…NRPV
¼d½xqsVN]ƒ«sõ NTPLSLiVVµyLRiV ª«sVLRißÓáLiÀÁƒ«s xqsLiµR…LRi÷éLiÍÜ[,
ÍØNRPL`iÍÜ[ DLiÀÁƒ«s „sÌÁV\®ªsƒ«s ª«sxqsVòª«soÌÁƒ«sV NTPLSLiVVµyLRiV
xqsWÀÁLiÀÁƒ«s ¬s¸R…VVNRPVò¬sNTP (ƒy„sV¬dsNTP) LjiÇÁLRiV*ËØùLiNRPV
xqsWÀÁLiÀÁƒ«s xmsµôðR…¼½ÍÜ[ A ª«sxqsVòª«soÌÁ ÇØÕÁ»yƒ«sV
»R½¸R…WLRiV¿Á[zqsƒ«s »R½µR…VxmsLji @xmsögjiLi¿RÁ²y¬sNTP xqsx¤¦¦¦NSLRi
ËØùLiNRPVNRPV „dsÌÁV NRPÖÁöLi¿RÁ‡Á²T…Liµj…. 5.1 ƒyª«sV ¬slLôi[aS¬sNTP
xqsLi‡ÁLiµ³j…LiÀÁƒ«s ¬s‡ÁLiµ³R…ƒ«sÌÁV: ƒyª«sV¬slLôi[aRP úxmsúNTP¸R…V
INRP ¬sLñki»R½ xmsµôðR…¼½ÍÜ[ ¿Á[¸R…Vª«sÌÁzqsƒ«s @LiaRPLi NRPƒ«sVNRP,
ZNP[LiúµR… úxms˳ÏÁV»R½*Li, ˳ØLRi¼d½¸R…V LjiÇÁLRiV* ËØùLiNRPV ¹¸…VVNRPä xqsLiúxmsµj…Lixmso»][
xqsx¤¦¦¦NSLRi ËØùLiNRPVÌÁ ƒyª«sV¬slLôi[aRP ¬s‡ÁLiµ³R…ƒ«sÌÁV 1985ƒ«sV
LRiWF~Liµj…Li¿RÁ²R…Li ÇÁLjigjiLiµj….
C ¬s‡ÁLiµ³R…ƒ«sÌÁÍÜ[ N]»R½ògS GLRiö²T…ƒ«s
45 ÛÇÁ²`… Fs ƒ«sVLi²T… 45 ÛÇÁ²`… Fs£mns ª«sLRiNRPV ËØùLiNTPLig`i lLigRiVùÛÍÁ[xtsQƒ±s
¿RÁÈíÁLi (FsFszqsFs£qs) ÍÜ[¬s ƒyª«sV¬slLôi[aRP xqsµR…VFy¸R…WÌÁNRPV
xqsLi‡ÁLiµ³j…LiÀÁƒ«s @LiaSÌÁƒ«sV NRPW²y ¿Á[LRiè‡Á²T… 1985 ª«sWLjiè 29 ª«s ¾»½[µk… ƒ«sVLi²T… @ª«sVÌÁVÍÜ[NTP
¾»½[‡Á²ïyLiVV. xqsx¤¦¦¦NSLRiËØùLiNRPVÌÁ (ƒyª«sV¬slLôi[aRPLi)
¬s‡ÁLiµ³R…ƒ«sÌÁV, 1985 µy*LS NRPÖÁöLi¿RÁ‡Á²T…ƒ«s xqsµR…VFy¸R…WÌÁV : 1.
²T…FyÑÁÉÞ ÆØ»yÌÁNRPV, ËØùLiNRPV xqsLiLRiORPQßáÍÜ[ DLiÀÁƒ«s „sÌÁV\®ªsƒ«s
ª«sxqsVòª«soÌÁNRPV, ª«sVLji¸R…VV }qs{mnís ÍØNRPLýRiÍÜ[ DLiÀÁƒ«s
ª«sxqsVòª«soÌÁNRPV ƒyª«sV¬slLôi[aRP µR…LRiÆØxqsVòÌÁV. 2.
ƒyª«sV¬slLôi[aRPLi LRiµôR…VNRPV
ª«sVLji¸R…VV ª«sWLRiVö ¿Á[LiVV²y¬sNTP „dsÌÁVgS µR…LRiÆØxqsVòÌÁV. 3.
ƒyª«sV¬slLôi[aSÌÁƒ«sV, ƒyª«sV¬slLôi[aRPLi LRiµôR…V ª«sVLji¸R…VV
ª«sWLRiVöÌÁƒ«sV ƒ«s®ªsWµR…V ¿Á[¸R…V²R…Li 4.
\|ms @LiaSÌÁNRPV xqsLi‡ÁLiµ³j…LiÀÁƒ«s „sxtsQ¸R…WÌÁV. 5.2. ËØùLiNRPV xqsLiLRiORPQßáÍÜ[
DLiÀÁƒ«s ª«sxqsVòª«soÌÁ ¹¸…VVNRPä ƒyª«sV¬slLôi[aRPLi: ËØùLiNRPV xqsLiLRiORPQßáÍÜ[ ª«sxqsVòª«soÌÁƒ«sV
˳ÏÁúµR…xmsLRiÀÁƒ«s ²T…FyÑÁÈÁL`i ª«sVLRißÓáLiÀÁƒ«s xqsLiµR…LRi÷éLiÍÜ[
ªyÉÓÁ¬s ¬s¸R…VVNRPVò¬sNTP ( ƒy„sV¬dsNTP ) ÛÍÁ[µy ¬s¸R…VVNRPVòÌÁNRPV @xmsögjiLi¿RÁ²y¬sNTP
xqsLi‡ÁLiµ³j…LiÀÁ, ˳ØLRi¼d½¸R…V LjiÇÁLRiV* ËØùLiNRPV, ËØùLiNTPLig`i
¬s‡ÁLiµ³R…ƒ«sÌÁ ¿RÁÈíÁLi ( Fs Fs zqs Fs£qs) ÍÜ[¬s 45 ÛÇÁ²`… (3)
ª«sVLji¸R…VV 45 ÛÇÁ²`… B(4)
„s˳ØgSÌÁƒ«sV @ƒ«sVxqsLjiLiÀÁ, úxms¾»½[ùNRPLigS C @LiaS¬sõ D®µô…[bPLiÀÁ
LRiWF~Liµj…LiÀÁƒ«s „sµ³yƒ«sLi úxmsNSLRiLi ƒyª«sV¬slLôi[aRPLi ¿Á[zqsƒ«s
ª«sùQQNTPòNTP/ ª«sùNRPVòÌÁNRPV ÍØNRPL`iƒ«sV ¾»½LjiÀÁ, @LiµR…VÍÜ[
˳ÏÁúµR…xmsLRiÀÁƒ«s ª«sxqsVòª«soÌÁƒ«sV ‡Á¸R…VÈÁNRPV ¼d½¸R…V²y¬sNTP
@ƒ«sVª«sV¼½Li¿RÁ²R…Li ÇÁLRigRiV»R½VLiµj…. ²T…FyÑÁÉÞ ÆØ»yÍÜ[ ¬sÌÁ*,
ËØùLiNRPVxqsLiLRiORPQßáÍÜ[ DLiÀÁƒ«s ª«sxqsVòª«soÌÁV, ÍØNRPLýRiÍÜ[¬s
ª«sxqsVòª«soÌÁƒ«sV, ÆØ»yµyLRiVÌÁV ª«sVLRißÓáLiÀÁƒ«s xqsLiµR…LS÷éÌÁÍÜ[
¬sÇÁ\®ªsVƒ«s ¬s¸R…VVNRPVòÌÁNRPV ¼½Ljigji @xmsögjiLi¿RÁ²y¬sNTP, ª«sVLRißá
úµ³R…V„dsNRPLRißá xmsú»R½Li xmsLjibdPÌÁƒ«s ®ªsVVµR…\ÛÍÁƒ«s @LiaSÌÁNRPV
xqsLi‡ÁLiµ³j…LiÀÁ, xqsx¤¦¦¦NSLRi ËØùLiNRPVÌÁV ªyLji xqs*Li»R½ xqsª«sWÅÁù/
xqsLixmnsVLi xqsÌÁ¥¦¦¦ÌÁƒ«sV ¼d½xqsVN]¬s »R½ª«sV xqs*Li»R½ ZNýPLiVVª±sV
ƒ«sª«sVWƒyÌÁƒ«sV
LRiWF~Liµj…Li¿RÁVN]¬s „sµ³yƒyÌÁƒ«sV @ª«sVÌÁV xmsLRiVryòLiVV. 5.3 ƒyª«sV¬slLôi[aS¬sõ ËØùLiNRPV ¹¸…VVNRPä xmsoxqsòNSÌÁÍÜ[
ƒ«s®ªsWµR…V ¿Á[¸R…V²R…Li
¬s‡ÁLiµ³R…ƒ«sÌÁV 2(10), 3(9) ª«sVLji¸R…VV 4(10)¬s úxmsNSLRiLi
xqsx¤¦¦¦NSLRi ËØùLiNRPV ƒyª«sV¬slLôi[aRPLi
ƒ«s®ªsWµR…V, LRiµôR…V, ª«sVLji¸R…VV /ÛÍÁ[µy ª«sWLRiVö úxmsúNTP¸R…VÌÁƒ«sV ËØùLiNRPV xmsoxqsòNSÌÁÍÜ[ ƒ«s®ªsWµR…V
¿Á[xqsVòLiµj…. \|ms ¬s‡ÁLiµ³R…ƒ«sÌÁ úxmsNSLRiLi xqsx¤¦¦¦NSLRi ËØùLiNRPV,
»R½ƒ«s ²T…FyÑÁÈÁL`i(LýRiV)/ ÍØNRPL`i NTPLSLiVVµyLRiV(ÌÁV)ÌÁNRPV
xqsLi‡ÁLiµ³j…LiÀÁƒ«s ƒyª«sV¬slLôi[aSÌÁNRPV, ÛÍÁ[µy ƒyª«sV¬slLôi[aSÌÁÍÜ[
ª«sWLRiVöÌÁNRPV xqsLi‡ÁLiµ³j…LiÀÁ
¿RÁLRiùÌÁƒ«sV
¿Á[xms²R…V»R½VLiµj…. ƒyª«sV¬slLôi[aRP xqsµR…VFy¸R…WÌÁNRPV
xqsLi‡ÁLiµ³j…LiÀÁƒ«s ¬s‡ÁLiµ³R…ƒ«sÌÁ»][ ˳ØLRi»R½ úxms˳ÏÁV»R½*Li ÇØLki
¿Á[zqsƒ«s úxmsNRPÈÁƒ«s 1985 ª«sWLjiè 29ª«s¾»½[µk… ƒ«sVLi²T… @ª«sVÌÁV
ÍÜ[NTP ª«sÀÁèLiµj…. A„sµ³R…LigS xqsx¤¦¦¦NSLRi ËØùLiNRPVÌÁV »yª«sVV
NRPÖÁöLiÀÁƒ«s ƒyª«sV ¬slLôi[aRP xqsµR…VFy¸R…WÌÁV ª«s¬s¹¸…WgRiµyLRiVÌÁNRPV
@Li®µ…[ÈÁÈýÁV ¿RÁLRiùÌÁV¼d½xqsVNRPVLiÉØLiVV. 5.4.
Fy£qs xmsoxqsòNRPLi, ²T…FyÑÁÉÞ LRibdPµR…V ®ªsVVµR…\ÛÍÁƒ«s ªyÉÓÁÍÜ[
ƒ«s®ªsWµR…V ¿Á[zqsƒ«s ÖÁÐÁ»R½ (ÛÍÁÛÇÁLi²`…) ƒyª«sV¬slLôi[aSÌÁV (ƒy„sV®ƒs[xtsQƒý«sV) úFyµ³R…„sVNRP (xmsÈíÁßá)
xqsx¤¦¦¦NSLRi ËØùLiNRPVÌÁV úxms¼½ FyxqsVxmsoxqsòNRPLi\|ms ÛÍÁ[µy
²T…FyÑÁÉÞ LRibdPµR…V\|ms “ƒ«s®ªsWµR…V NS‡Á²T…ƒ«s
ƒyª«sV¬slLôi[aSÌÁV’’ @¬s ÖÁÐÁ»R½ xmspLRi*NRPLigS ¿Á[LRiè²R…Li ª«sÌýÁ,
ª«sVLRißÓáLiÀÁƒ«s ²T…FyÑÁÉÞ ÆØ»yµyLRiV ƒyª«sV¬slLôi[aRP xqsµR…VFy¸R…W¬sõ
„sƒ«s¹¸…WgjiLi¿RÁVN]ƒ«sõÈýÁVgS xqsLi‡ÁLiµ³j…»R½ ‡ÁLiµ³R…Vª«sLæSÌÁV
¾»½ÌÁVxqsVN][gRiÌÁVgRiV»yLRiV. 6.
g]¸º…V
F~Lji¸R… g]¸º…V F~Lji¸R…W NRP„sVÉÔÁ ¿Á[zqsƒ«s @®ƒs[NRP
zqsFnyLRiV=ÌÁV ª«s°ÖÁNRP róyLiVVƒ«sVLi²T… ªyxqsòª«sLigS FsLi»R½ª«sLRiNRPV
@ª«sVÌÁV NS‡Á²R…V»R½Vƒyõ¸R…Vƒ«sõ @LiaS¬sõ gRiª«sV¬sLi¿RÁ²y¬sNTP,
FsxmsöÉÓÁNRPxmsöV²R…V xmsLjizqós¼½¬s ª«sVWÍØùLiNRPƒ«sLi ¿Á[¸R…V²y¬sNTP
ËØùLiNRPVÌÁV INRP xmsÉÓÁxtîsQ\®ªsVƒ«s xmsLRiù®ªs[ORPQßá ª«sùª«sxqósƒ«sV
LRiWF~Liµj…Li¿RÁ ª«sÌÁzqsƒ«s @ª«sxqsLRiLi DLiµj…. 7.
„s¬s¹¸…WgRiµyLRiVNRPV
@Liµj…Li¿Á[ }qsª«sÌÁV c ªyLji B‡Á÷LiµR…VÌÁ ¬sªyLRißá: N]LiµR…LRiV ®ªsWxqsxmspLji»R½ ª«sùNRPVòÌÁV
µR…VLRiV®µô…[aRPùLi»][ úxmsª«sVVÅÁ ªyùFyLRi xqsLixqós/xqsLixqósÌÁ
}msLRiV/}msLýRi»][ ËØùLiNRPVÌÁÍÜ[ ²T…FyÑÁÉÞ ÆØ»yÌÁV ¾»½LRiª«s²R…Li ª«sÌýÁ
¿ÁNRPVäÌÁV, Bƒ±s=úÈÁV®ªsVLiÉÞ= F~LRiFyÈÁVgS A¸R…W @xqsÌÁV xqsLixqósÌÁ
ÆØ»yÌÁNRPV ®²…ÕÁÉÞ NS‡Á²T…, @ƒyù¸R…VLigS ª«sVW²R…ª«s ª«sùQQNTPòNTP
»R½xmsöV²R…VgS ƒ«sgRiµR…V ¿ÁÖýÁLixmso ¿Á[¸R…V‡Á²T…ƒ«s xqsLiµR…LS÷éÌÁÍÜ[
ËØùLiNRPV »R½LRixmnsQoƒ«s F~LRiFyÈÁV ÇÁLjigjiƒ«sÈýÁLiVV¾»½[,
„s¬s¹¸…WgRiµyLRiVÌÁƒ«sVLi²T… FsÈÁVª«sLiÉÓÁ @ZOP[QxmsßáÌÁV »R½ÛÍÁ»R½òNRPVLi²y,
ËØùLiNRPV A ƒ«sxtísQF¡LiVVƒ«s
®ªsVV»yò¬sõ ¿ÁÖýÁxqsVòLiµj…; ª«sVLji¸R…VV IN]äNRPäryLji
„s¬s¹¸…WgRiµyLRiV¬s »R½LRixmnsQoƒ«sVLi²T…gS¬s, ËØùLiNRPV
»R½LRixmnsQoƒ«sVLi²T…gS¬ds, F~LRiFyÈýÁV ÛÍÁ[NRPF¡LiVVƒy
ª«sùª«sróygRi»R½\®ªsVƒ«s ÍÜ[FyÌÁª«sÌýÁ »R½xmsöV²R…V ¿ÁÖýÁLixmsoÌÁV
¿Á[zqsƒ«s xmsORPQLiÍÜ[ NRPW²y ËÜ[LôRiV A®ªsV®ªsVµj…LiÀÁƒ«s
„s¬s¹¸…WgRiµyLRiVÌÁ»][ xqsLi‡ÁLiµ³yÌÁV ®ƒsLRi}ms „sµ³yƒ«sLi úxmsNSLRiLi
ËØùLiNRPV „s¬s¹¸…WgRiµyLRiV²T…NTP xmsLji¥¦¦¦LS¬sõ ¿ÁÖýÁxqsVòLiµj…. (INRP
xmsLji„sV¼½NTPÍÜ[‡Á²T… ª«sWú»R½®ªs[V) ccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccc @ƒ«sV‡ÁLiµ³R…Lice „s¬s¹¸…WgRiµyLRiVÌÁNRPV @Liµj…Li¿Á[ }qsª«sÌÁNRPV
xqsLi‡ÁLiµ³j…LiÀÁƒ«s ª«sWxqísL` xqsLRiVäQùÌÁL` s g]¸º…VF~Lji¸R…
@ƒ«sV‡ÁLiµ³R…Li ee (}msLS 4.3) zmnsLSùµR…VµyLRiV¬s
úxms¼½/aSÅÁúxms¼½/ ª«sVVÅÁùNSLSùÌÁ¸R…V úxms¼½. ccccccccccccccccccccc xmsÈíÁßá xqsx¤¦¦¦NSLRi ËØùLiNRPV cccccccccccccccccccccccccc aSÅÁ zmnsLSùµR…V xmsoxqsòNRPLi úNRPª«sV xqsLiÅÁù ®ƒsLi ccc ¾»½[µj…ccccccccccccccccc $/$ª«sV¼½/NRPVª«sWLji
cccccccccccccccccccccccc ÀÁLRiVƒyª«sWcccccccccccccccccccccccccccccccccc cccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccc ccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccc ¬sLRi*z¤¦¦¦LiÀÁ¿Á[ ÆØ»y
xqs*˳ت«sLi, ª«sLjiòLiÀÁƒ«sÈýÁLiVV¾»½[,ccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccc
NýRPVxmsò LRiWxmsLiÍÜ[ zmnsLSùµR…V ccccc ccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccc ccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccc ccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccc ccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccc ccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccc ccccccccccccccccccccc (zmnsLSùµR…VµyLRiV
xqsLi»R½NRPLi) ccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccc ¬s¸R…VLiú»R½ßá NSLSùÌÁ¸R…W¬sNTP xmsLizmsƒ«s ¾»½[µj…
cccccccccccccccccc Ljiª«sWLRiVäÌÁV ccccccccccccccccccccccccccccccccccc
cccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccc ccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccc ÀÁª«sLji
xmsLjiuyäLRi ¾»½[µk… ËØùLiNRPV aSÅÁ
¬sLRi*x¤¦¦¦ßص³j…NSLji xqsLi»R½NRPLi cccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccc „s¬s¹¸…WgRiµyLRiVÌÁNRPV @Liµj…Li¿Á[
}qsª«sÌÁNRPV xqsLi‡ÁLiµ³j…LiÀÁƒ«s ª«sWxqísL` xqsLRiVäQùÌÁL` Fs) ª«sWxqísL` xqsLRiVäQùÌÁL`sÍÜ[ NRPVµj…LiÀÁƒ«s xqsLRiVäQùÌÁL`
ÌÁ ÇØÕÁ»y
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
ఈ పేజీని షేర్ చేయండి:
భారతీయ రిజర్వ్ బ్యాంక్ మొబైల్ అప్లికేషన్ను ఇన్స్టాల్ చేయండి మరియు తాజా వార్తలకు త్వరిత యాక్సెస్ పొందండి!
